به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خوزستان، به منظور رونق بخشیدن به بازار کتاب، معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تسهیلاتی را در قالب یارانه کتاب از طریق کتابفروشی‌های سراسر کشور، به طور مستقیم به خریداران کتاب پرداخت می‌کند.

در این طرح‌ها کتابفروشی‌هایی که شرایط لازم را دارند، پس از ثبت‌نام در سامانه مربوطه می‌توانند کتاب‌های خود را با شرایط تعیین شده به متقاضیان عرضه کنند. این طرح‌ها چند سالی است از سوی موسسه خانه کتاب با عناوینی مانند «عیدانه کتاب»، «تابستانه کتاب» و «پاییزه کتاب» در کتابفروشی‌های سراسر کشور اجرا می‌شود. «تابستانه کتاب 98» جدیدترین نمونه این طره‌هاست که با شعار «کتاب، همنشین دلنشین» از 25 تیرماه در شهرستان‌ها و 27 تیر در تهران آغاز شده و تا 3 مردادماه هم ادامه دارد.

بر اساس این گزارش، استان خوزستان با مشارکت 19 کتابفروشی آمادگی خود را برای شرکت در طرح اعلام کرده است. در این دوره در مراکز استان‌ها 497 کتابفروشی و در شهرستان‌ها هم 156 کتابفروشی عضو طرح شده‌اند.

جایگاه دوم فروش کتاب در «تابستانه کتاب» در اختیار «کتابفروشی رشد» اهواز
بر اساس شاخصه‌ها و نمودار خانه کتاب پرفروش‌ترین کتابفروشی‌ها بر اساس تعداد کتاب در بین استان‌ها در این طرح، تاکنون پس از پردیس کتاب مشهد در جایگاه اول، از آن استان خوزستان بوده است؛ کتابفروشی رشد شعبه نادری (جایگاه دوم)، رشد شعبه مرکزی (جایگاه ششم)، کتابفروشی محام (جایگاه هفتم) و کتابفروشی شرق (جایگاه نهم).

همچنین تاکنون استان خوزستان در بین استان‌ها، از نظر تعداد فروش کتاب در جایگاه سوم قرار دارد و در شاخص پرفروش‌ترین استان‌ها بر پایه مبلغ فروش، خوزستان رتبه ششم را به دست آورده است.

برای بررسی کم و کیف اجرای این طرح به سراغ تعدادی از کتابفروشی‌های اهواز که در تابستانه کتاب 98 مشارکت کرده‌اند، رفتیم تا از نزدیک با خریداران و کتابفروش‌ها در این باره گفت‌وگو کنیم.
منابع مورد نیازم را در طول سال، در زمان اجرای طرح‌های تابستانه کتاب و پائیزه کتاب تهیه می‌کنم
مریم حسین‌پور، دانشجوی ارشد رشته حقوق است و سابقه خرید از کتابفروشی‌ها را در چند دوره طرح‌های فصلی داشته است. او می‌گوید: طرح‌های فصلی، طرح‌ها خیلی خوبی است البته اگر تخفیف‌شان بیشتر شود؛ چون قیمت کتاب‌ها روز به روز بالاتر می‌رود و کیفیت کتاب‌ها هم پایین می‌آید.

او می‌افزاید: همیشه شعار می‌دهند در فرهنگ ایرانی سرانه کتابخوانی پایین است؛ اما باید متوجه باشیم که قیمت بالای کتاب در این روند بی‌تاثیر نیست. بر همین اساس من لیست خرید کتاب‌هایم را در طول سال می‌نویسم و در زمان اجرای طرح‌های «تابستانه» و «عیدانه» و ... آن‌ها را خریداری می‌کنم.

اجرای «عیدانه کتاب» نباید منتفی می‌شد
وی همچنین با بیان اینکه «قیمت کتاب‌ها از اواسط سال 97 به شدت افزایش پیدا کرد و نیاز بود که طرح عیدانه اجرا شود»، از عدم اجرای این طرح اظهار تاسف می‌کند و می‌گوید: تا به حال در همه دوره‌های طرح شرکت کرده‌ام ولی به نظرم با توجه به زمان اجرای طرح تابستانه کتاب، اوقات فراغت، بیشتر و علاقه‌مندی برای مطالعه هم چندبرابر می‌شود.

حسین‌پور در پاسخ به این پرسش که اجرای این قبیل طرح‌ها تا چه اندازه می‌تواند جوابگوی نیاز مخاطبان کتاب باشند؟، عنوان می‌کند: این طرح‌ها تا حدود 10 درصد می‌توانند جوابگوی نیاز مخاطبان باشند؛ چون اگرچه تخفیف در این طرح وجود دارد اما از طرف دیگر قیمت‌ کتاب‌ها روز به روز بالاتر می‌رود. از آنجا که کتاب‌های درسی، کمک درسی و دانشگاهی مشمول این طرح‌ها نیستند، بخشی از نیاز قسمتی از جامعه مخاطب یعنی دانشجویان و دانش‌آموزان را نادیده می‌گیرد.

نوجوان 13 ساله: الان به جای 2 کتاب مورد نظرم، سه‌گانه نویسنده مورد علاقه‌ام را می‌توانم بخرم
رضا سیاحی، نوجوان 13 ساله که برای خرید کتاب «خانه درختی» به کتابفروشی آمده، اولین بار است که در طرح تابستانه شرکت می‌کند. او می‌گوید: از صف شلوغی که در کتابفروشی تشکیل شده بود، متوجه اجرای این طرح فصلی شدم و خوشحالم که الان به جای دو کتاب می‌توانم سه شماره متفاوت «خانه درختی» را یک‌جا بخرم و امیدوارم در دوره‌های بعدی این طرح شامل کتاب‌های کمک درسی برای ما دانش آموزان شود.

نجات رنجبر، مدیر کتابفروشی شهرکتاب اهواز هم درباره اجرای طرح‌های فصلی حمایت از کتابفروشی‌ها، می‌گوید: در طول سال اجرای طرح‌های حمایتی خانه کتاب و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موجب ایجاد نشاط و تحول در ترویج فرهنگ کتابخوانی و بالا بردن سرانه مطالعه شده و بازده طرح‌های حمایتی از نمایشگاه‌های استانی و نمایشگاه بین‌المللی برای مخاطبان شهرستانی بیشتر است.
مدیر شهرکتاب اهواز: «تابستانه کتاب» نیاز به تبلیغات بسیار گسترده‌تری داشت
وی طرح‌های حمایتی خانه کتاب از کتابفروشی‌ها را که با هدف توزیع یارانه در میان مصرف‌کنندگان اصلی اجرا می‌شود، یکی از بهترین و سالم‌ترین سیاست‌ها برای حمایت از کتاب‌دوستان ‌قلمداد می‌کند و می‌افزاید: با توجه به اینکه یارانه به صورت مستقیم به خریدار علاقه‌مند تعلق می‌گیرد، می‌تواند عامل مهمی در پیشبرد و توسعه کتابخوانی در شهرستان‌ها باشد؛ به شرطی که اطلاع‌رسانی و تبلیغات از سوی رسانه‌های جمعی انجام شود یکی از نکات اساسی در رشد کیفی طرح‌های فصلی روش صحیح اطلاع رسانی عمومی است.

مدیر کتابفروشی شهرکتاب اهواز درباره مشکلات موجود در فرآیند اجرای این طرح‌ها هم معتقد است: تبلیغات گسترده در این طرح‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته و اطلاع‌رسانی فقط از سوی کتابفروشان در بین طیف خاصی از مشتریان از طریق فضای مجازی صورت می‌گیرد و همچنین با توجه به زمان محدود بسیاری از مخاطبان موفق به استفاده از یارانه نمی‌شوند.

قیمت بیشتر کتاب‌ها از یارانه تخصیصیِ هر نفر در «تابستانه کتاب» پیشی گرفته است!
رنجبر می‌افزاید: با توجه به افزایش بی‌رویه قیمت کتاب که به دنبال گرانی کاغذ و هزینه‌های تولید کتاب ایجاد شده است، مبلغ یارانه ۱۲۰ هزار تومان برای هر فرد خیلی کم است وقتی قیمت خیلی از کتاب‌ها بیشتر از ۱۲۰ هزار تومان است؛ این امر موجب اختلال در روند ثبت کتاب‌ها در سامانه شده و درصد بالایی از خریداران متشکل از  دانشجویان، دانش پژوهان واستادان هستند که کتاب‌های مورد نظرشان در طرح موجود نمی‌باشد.

زمان بازپرداخت معوقات طرح تابستانه به کتابفروشی‌ها مناسب نیست
رنجبر یکی از آسیب‌های طرح تابستانه را پرداخت معوقه کتابفروشان می‌داند و اظهار می‌کند: برای کتاب‌فروشان تسریع در بازپرداخت بدهی بسیار مهم است و زمان 4 تا 6 ماهه‌ای که برای طرح در نظر گرفته شده، به ضرر کتابفروش است؛ در حال حاضر کتابفروش بسیاری از کتاب‌ها را نقدی خریداری و بعضی را هم با چک تهیه می‌کند که با زمان کمتر از بازپرداخت خانه کتاب با ناشر تسویه می‌کند.

او در عین حال تخفیف کتاب‌‌های تالیفی با هدف حمایت از نویسندگان ایرانی را که یکی از پایه‌های طرح‌های حمایتی است، ضربه‌ای به مترجمان می‌داند و عنوان می‌کند: با توجه به فرآیند پر‌زحمت تولید و انتشار کتاب‌های ترجمه، اگر تخفیف مصوب این کتاب‌ها کمتر نمی‌شد، مترجمان نیز در چرخه این مسیر می‌توانستند بیشتر بهره‌مند شوند.
 
طرح‌های حمایتی خانه کتاب باعث آشتی دوباره مردم با کتاب شده است
وی در پایان ضمن قدردانی از موسسه خانه کتاب به جهت اجرای این طرح، اذعان می‌کند: طرح‌های حمایتی خانه کتاب نسبت دیگر طرح‌ها اقدامی بسیار موثر و پربازده برای علاقه‌مندان کتابخوانی است که باعث آشتی دوباره مردم با کتاب شده است و امیدواریم در فصل‌های بعدی بیشتر از گذشته بتوانیم رضایت علاقه‌مندان به فرهنگ‌ و کتاب‌دوستان را فراهم کنیم.

مریم کریم‌زاده دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد محیط زیست که مشتری ثابت کتابفروشی رشد است، می‌گوید که از طریق کانال تلگرامی کتابفروشی‌ها از زمان اجرای طرح تابستانه کتاب باخبر شده است. او در خصوص کاستی‌های این طرح نیز معتقد است: مشکل این دوره تخفیف کتاب‌های ترجمه‌ای است که 15 درصد بود و به نظرم اگر درصد تخفیف کتاب‌های تالیفی و ترجمه یکسان بود، بهتر بود.

افزایش قیمت کتاب، خرید آن را به زمان اجرای طرح‌های حمایتی از کتابفروشی‌ها موکول کرده است
وی همچنین افزایش قیمت کتاب را در ماه‌های گذشته مزید بر علت می‌داند و می‌افزاید: به علت افزایش قیمت کاغذ خیلی از کتاب‌ها را نمی‌توانیم خریداری کنیم و مجبوریم در زمان اجرای این قبیل طرح‌ها این کتاب‌ها را با تخفیفی که برایشان اِعمال می‌شود، تهیه کنیم.

مدیر داخلی کتابفروشی رشد، اما می‌گوید: ما در کتابفروشی‌مان خیلی از قسمت‌ها مثل بخش کتاب‌های دانشگاهی، بورس و مهندسی را برای اجرای طرح تابستانه کتاب، غیرفعال کرده‌ایم و این آثار را در طرح قرار ندادیم چون اگر این کتاب‌ها را در طرح می‌آوردیم، نمی‌توانستیم کتاب‌های عمومی را بفروشیم. با این اعتبار محدود، اگر بخواهیم شاخ و برگ بیشتری بدهیم، از این طرف باید کتاب‌های عمومی را کمتر بفروشیم. بر هیمن اساس تمرکز را در بخش کودک و نوجوان، روی کتاب‌های عمومی ادبیات و روانشناسی قرار دادیم.

محمدرشید سیف ادامه می‌دهد: حدود 20 تا 30 درصد فعال مجموعه را در قسمت طرح تخفیف گذاشتیم و اگر کل مجموعه در طرح قرار می‌گرفت، شاید در دو روز اول کل اعتبارمان تمام می‌شد. هر سه شعبه کتابفروشی رشد همزمان پنل‌هایشان در این شعبه فعال است تا بتوانیم جوابگو باشیم و تنها با یک پنل رشد مرکزی این امر میسر نمی‌شد.

راهکارهای کتابفروشان اهوازی برای کاستن از مشکلات فنی اجرای طرح تابستانه کتاب
وی سرعت پایین سیستم طرح را معضل بزرگی برمی‌شمارد و می‌گوید: خریداران باید اطلاعاتشان وارد سیستم شود و ما باید کتاب‌ها را در سیستم فروش خودمان وارد کنیم که حساب کتابفروشی مشخص باشد؛ اگر اعتبار بیشتر و ساز و کاری فراهم شود که سریع‌تر این روند حساب مشتری انجام شود، قطعاً خیلی از خریداران که به علت شلوغی و معطل شدن نمی‌توانند از طرح استفاده کنند، از امکانات آن بهره‌مند می‌شوند.

سیف اضافه می‌کند: راهکارهایی از سوی تعدادی از کتابفروشان مبنی بر اینکه چند کتابفروشی اهواز روی یک سیستم با وجود هزینه‌بر بودن، طرح را اجرا کنند، مطرح شد؛ به این صورت که فروش را در قالب یک فایل به شکل روزانه یا در پایان طرح اعلام می‌کردیم تا اینکه یکی، یکی کتاب‌ها وارد سایت خانه کتاب شوند، قطعاً نتیجه بهتری حاصل می‌شد.

وی امکان ویرایش شماره تلفن‌های همراه مشتریان را از جمله موانع دیگر این طرح اعلام دانسته و می‌گوید: به طور مثال فردی که در طرحِ تابستانه کتابِ دو سال گذشته شماره همراهی را معرفی کرده، اگر شماره‌اش تغییر کند وقتی کد ملی را وارد کرده، شماره همراه ثبت شده‌ی قبلی آمده و پیامک برای همان شماره می‌رود و آن فرد می‌تواند ادعا کند که خرید نکرده است. چون هر فردی که خرید می‌کند، یک پیامک برایش ارسال می‌شود که باید جواب دهد و شماره 2 را می‌زند که خرید نکرده است؛ درصورتی که با کد ملی خرید کرده و پیامک برای فرد دیگری ارسال می‌شود؛ مشکلی که طی یکی، دو روز اول اجرای طرح با چند مورد آن مواجه شدیم. اگر در قسمت ویرایش، شماره تلفن همراه هم قرار گیرد، به راحتی می‌توان شماره‌ها را عوض کرد و شماره‌های واقعی افراد را ثبت کرد و این مشکل حل می‌شود.

از نظر ما کتابفروش‌ها «پائیزه کتاب» به دلیل زمان اجرا، از مابقی طرح‌های حمایتی بهتر است
مدیر داخلی کتابفروشی رشد همچنین درباره وضعیت استقبال از طرح تابستانه کتاب از سوی مراجعانِ به این کتابفروشی بزرگ در اهواز هم می‌گوید: استقبال خوب بود ولی بیشترین استقبال در دوره‌های اجرای طرح در «پاییزه کتاب» بوده که همزمان با هفته کتابخوانی اجرا می‌شد و تخفیف 40 درصد می‌شد که 30 درصد را خانه کتاب می‌داد و 10 درصد را کتابفروش. ما تا پاسی از نیمه شب هم در حال فروش بودیم. الان هم با استقبال بالاست و پیش‌بینی می‌کنیم هر سه شعبه کتابفروشی رشد در اهواز، اواسط این هفته اعتبارشان به پایان برسد.   

مرتضی رئیسی مدیر کتابفروشی شرق اهواز هم ضمن تقدیر از موسسه خانه کتاب بابت اجرای طرح‌های فصلی می‌گوید: با توجه به پتانسیل بالای خوزستان و به‌ویژه اهواز، بودجه کلی استان در این طرح‌ها باید افزایش پیدا کند چون در تمام طرح‌های پیشین مجموعه ما با کمبود اعتبار مواجه شد و مجبور به اِعمال تخفیف از محل اعتبارات خودمان می‌شدیم.
وی تصریح می‌کند: عادلانه تقسیم نشدن اعتبار در اهواز، مشکلی است که در دوره‌های گذشته نیز وجود داشته است؛ هرچند مجموعه شرق اعلام آمادگی کرد تا مسئولان خانه کتاب در بازدیدی میدانی از پتانسیل و ظرفیت این کتابفروشی از لحاظ متراژ و وسعت مطلع شوند ولی به علت هوای گرم اهواز، این برنامه به زمان دیگری موکول شد. نکته دیگر اینکه نگاه به سابقه طرح‌های پیشین برای تقسیم بودجه، ملاک مناسبی نیست؛ به دلیل بودجه کم اولیه در گذشته ما در ارائه تخفیف همیشه دست به عصا حرکت می‌کردیم و با توجه به شرایط اصلی تخفیف که دارا بودن کتاب‌های عمومی است، این مقوله باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

یک دانشجوی مقطع دکتری: این قبیل طرح‌ها باید در طول سال و به دفعات اجرا شوند
علی رهنما دانشجوی دکترای دامپزشکی هم اجرای طرح تابستانه کتاب را خوب ارزیابی می‌کند و می‌گوید: این طرح باعث رشد کتابخوانی شده و طرح خوبی است اما با توجه به مشکلات دست و پاگیر، مردم از مطالعه دور مانده‌اند اما اگر اعتبار کتابفروشی‌ها بیشتر و در بازه‌های زمانی و به دفعات در کشور اجرا شود، قدر مسلم نتایج این طرح مشهودتر می‌شود.

بهنام جعفری، مدیر کتابفروشی جعفری شعبه زیتون اهواز هم استقبال مراجعان از طرح تابستانه این دوره را ضعیف می‌داند و می‌گوید: هرچند از فضای مجازی و پیامک تبلیغات برای طرح انجام شد، اما انتظار ما این است که از طریق مرکز صدا و سیما خوزستان اطلاع رسانی می‌شد تا با توجه به افزابش قیمت کاغذ علاقه‌مندان بیشتری از طرح استفاده می‌کردند.

این کتابفروش همچنین در پایان سخنان خود، افزایش مبلغ 200 هزار ریالی را از نقاط قوت طرح تابستانه کتاب در سال جاری برشمرد.