حسین آقا ممتحنی مشهور به حمید سبزواری متولد ۱۳۰۴ در سبزوار استان خراسان رضوی بود، او در سن هفت سالگی به مدرسه شیخ حسن داورزنی رفت. چند دهه ابتدایی عمر را در شهر زادگاه خود سپری کرد اما به علت مشکلات معیشتی تحصیلاتش گسیخته ماند.
حمید سبزواری از سن 14 سالگی شروع به سرودن شعر کرد و اشعارش را در دفتری با نام «فریاد نامه» می‌نوشت که بیشتر اشعارش اجتماعی بود و این بیشتر به علت جریانهای سال 1320 بود. در زمان حکومت رضا خان و با ورود نیروهای متفقین به ایران و مشکلات اقتصادی و معشیتی و حمله روسیه از شمال و انگلیس از جنوب که باعث قحطی و گرانی شده بود، او ناراحتی‌اش را در اشعارش فریاد می‌زد.
به دلیل انقلابی و فعالیت‌ها و اشعارش، پس از کودتای 28 مرداد 1332 و در حالیکه یک سال از ازدواج و تشکیل زندگی مشترکش می‌گذشت، از آموزش و پرورش اخراج شد اما مدتی بعد به استخدام بانک تجارت سبزوار درآمد و سپس زندگیش را به تهران انتقال داد و بدین ترتیب خود را به کانون فعالیت‌های انقلابی و سیاسی آن زمان رساند. با شروع نهضت امام در سال 42، اشعار حسین هم حال و هوای تازه‌ای پیدا کرد.
در واقع آثار و سروده‌های حمید به دو بخش تقسیم می‌شود؛ قسمتی از آنها محصول و مولود دوران اختناق است که شاعر با شجاعت و شهامت و ایمان راسخ برحکومت تاخته و اوضاع نابسامان آن را نکوهش کرده است و در میان آن آثار، به حق سخنانی بس بلند و فاخر و شور انگیز یافت می‌شود که از قدرت طبع و صفای قریحه و مهارت شاعر حکایت دارد و بخش دوم آثار وی پس از پیروزی انقلاب است که در این زمان تلاش شاعر انتقال هر چه بهتر پیام انقلاب و دفاع از ارزشها و باورهای اصیل اسلامی است. اشعار ماندگار «خمینی ای امام»، «برخیزید برخیزید»، «آمریکا، آمریکا، مرگ به نیرنگ تو»، «ای مجاهد شهید مطهر»، «خجسته باد این پیروزی»، «به جای امام» از آثار استاد حمید سبزواری است.
انتشار هفت دفتر شعر از حمید سبزواری
در مجموع هفت دفتر از حمید سبزواری به چاپ رسیده است که دو مورد از آنها با مقدمه مقام معظم رهبری است. در خاطره‌ای آمده است که یکی از روزهای سال 62 بود که حسین به دیدن آیت الله خامنه‌ای رفت. دورانی که دیگر او را به تخلصش، «حمید سبزواری» می‌شناختند. بحث به اشعارش کشیده شد. آیت‌الله خامنه‌ای پرسیدند: چرا کار‌های‌تان را چاپ نمی‌کنید؟ استاد به شوخی گفت: حاج آقا، منتظر مقدمه شما بر کتابم هستم! آیت‌الله خامنه‌ای در پاسخ گفتند: «من برای هیچ کس این کار را نکرده‌ام، ولی برای شما این کار را انجام خواهم داد.» حمید هم اشعارش را در دو تا کتاب جمع کرد و به دست آقای خامنه‌ای رساند. کتاب‌هایی که بعدها اسم «سرود درد» و «سرود سپیده» را برای‌شان انتخاب کرد.
آیت الله خامنه ای اشعار را خوانده و مقدمه‌ای دو صفحه‌ای برای آن نوشت. « ... شاعر گرامی ما آقای حمید سبزواری از پیشکسوتان و پیشروان این راه است. زبان فاخر در شعر حمید، با مضمون انقلابی و مکتبی، آمیزه‌ای مطلوب و ارزنده پدید آورده و مجموعه شعر او در دیوان معاصر فارسی، فصل رغبت‌انگیز و شایسته‌ای گشوده است.»
آثار وی به ترتیب عبارتند از «سرود درد»؛ نخستین دفتر شعر حمید سبزواری است که سروده‌های سالهای 36 تا 57 را دربرمی‌گیرد، دوران بیست و یک سالهای که مشحون از وقایع سیاسی و رنج و دردمندی شاعر است، اشعار آزاد و کلاسیک حمید در این دفتر خبر از وجدان بیدار و آگاهی اجتماعی وی در شرایط دشوار می‌دهد. در این دفتر حدود 65 غزل، 36 قصیده، 5 مثنوی، 34 شعر نو، 19 چهارپاره، 16 ترانه، سه مسمط، دو قطعه و یک ترکیب بند وجود دارد. سرود درد، با مقدمه رهبر معظم انقلاب و همچنین مقدمه‌ای از استاد شاهرخی و سراینده در سال 1367 توسط انتشارات کیهان منتشر شده است.
«سرود سپیده»؛ دومین دفتر اشعار معاصر حمید سبزواری است که همچون دفتر نخست با مقدمه رهبر معظم انقلاب و استاد صادق آینه‌وند منتشر شده است. در این دفتر نیز که اشعاری به شیوه نو و کلاسیک آورده شده است حدود 94 غزل، 31 قصیده، 16 مثنوی، دو قطعه، 138 رباعی، سه ترکیب بند، سه مسمط، دو ترجیع بند، 9 چهارپاره و 12 شعر نو وجود دارد. این دفتر در سال 1368 به توسط انتشارات کیهان منتشر شده است.
«کاروان سپیده»؛ دربرگیرنده 26 قطعه از اشعار حمید سبزواری است که سومین اثر اوست و دارای طلیعه‌ای از سراینده با عنوان «سخنی از سر وظیفه» و نیز مقدمه کوتاهی از ناشر است. کاروان سپیده در سال 1373 توسط انتشارات حوزه هنری واحد شعر ادبیات و هنر مقاومت منتشر شده است.
«یاد یاران»؛ مثنوی نسبتا بلندی است در رثای جهادگر شهید مهندس سیدمحمدتقی رضوی و جمعی از شهیدان دفاع مقدس. استاد در این اثر به تناسب حال و مقام به شرح دلتنگی‌های خویش می‌پردازد و با مروری بر وقایع انقلاب و دفاع مقدس به معرفی شهید رضوی پرداخته و ویژگی‌های ممتاز وی را برشمرده و به تناسب از دیگر سرداران شهید یاد می‌کند. «یاد یاران» را کنگره بزرگداشت سرداران شهید سپاه و کمیته انتشارات در سال 1376منتشر کرده است.
«گزیده ادبیات معاصر»؛ از کارهای شایسته ای که پس از انقلاب توسط «کتاب نیستان» صورت گرفت چاپ گزیده آثاری از شاعران معاصر است. سی و پنجمین اثر از این مجموعه، گزیده اشعار حمید سبزواری است که در آن 34 شعر سبزواری را از سالهای دور تاکنون دربرمی‌گیرد.
«به رنگ آمده دشمن»؛ با عنوان اولیه «بار دیگر مسجد ضرار» منظومه‌ای است کوتاه با 56 بیت در قالب مثنوی که در آن سبزواری شیوه‌های فرهنگی دشمنان انقلاب و اسلام را پس از پذیرش قطعنامه 598 بیان کرده است.این منظومه که بارنخست درروزنامه کیهان به چاپ رسید، به دلیل اهمیت ویژه به سفارش و تاکید رهبر معظم انقلاب به صورت جزوه‌ای مستقل با ابیاتی افزوده به چاپ رسید که آن را سازمان تبلیغات اسلامی درسال 1368 چاپ و منتشر کرده است.
«سرودی دیگر؛» این دفتر دربرگیرنده 142 قطعه از تازه‌ترین اشعار کلاسیک حمید از 1366 تاکنون است.
استاد حمید سبزواری شاعر پیشکسوت انقلاب، در نهایت به دلیل کهولت سن و بیماری، بامداد شنبه 22 خرداد 95 در سن 91 سالگی در بیمارستانی در تهران دارفانی را وداع گفت و براساس وصیت‌اش در زادگاهش به خاک سپرده شد.
پیگیری ثبت روز «شعر انقلاب» در تقویم رسمی کشور
در رابطه با پیشنهاد ثبت روزی در تقویم رسمی کشور به نام «روز شعر انقلاب» و برای زنده نگه داشتن نام زنده‌یاد حمید سبزواری، خبرنگار ایبنا موضوع را از رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار جویا شد.
رضا شجاع در این باره گفت: به پیشنهاد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار طرح ثبت روز 22 خرداد به نام روز شعر انقلاب مطرح و پیگیری‌های لازم در این خصوص صورت گرفته است.
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی سبزوار ادامه داد: این طرح در شورای فرهنگ عمومی شهرستان سبزوار و شورای فرهنگی عمومی استان خراسان رضوی مصوب شده است.
شجاع تاکید کرد: طرح توجیهی ثبت این روز به عنوان روز شعر انقلاب جهت درج در تقویم ملی، به شورای فرهنگ عمومی کشور ارسال شده است و منتظر اعلام نظر دوستان در تهران هستیم.
نظر شما