وارتن برگ به منظور آموزش فلسفه به کودکان کتابی تحت عنوان «ایده‌های بزرگ برای بچه‌های کوچک» نوشته است که انتشارات سیفتال نسخه ویرایش شده 2014 آن را منتشرکرده است. کتاب حاضر را آرمان شجاع، دانش آموخته رشته فلسفه هنر ترجمه کرده است، این کتاب در آمریکا موفقیت خوبی داشته و بیش از 11 ایالت متحده آمریکا برنامه آموزشی بحث فلسفی با کودکان را از این کتاب اتخاذ کرده‌اند.
موضع نادانی سقراط‌وار نگیرید
هدف اصلی کتاب مهیا کردن شرایطی برای والدین و مربیان آموزشی است که بتوانند با کودکان یک بحث فلسفی موفق داشته باشند، بدون اینکه توانایی‌های کودک در این خصوص نادیده گرفته شود. البته نویسنده توصیه‌های مهمی در بحث‌های فلسفی کودکان در جمع‌های همسالان دارد و مهم‌ترین نکته‌ای که در این خصوص یادآور می‌شود این است که بزرگترها در چنین مواقعی نقش محل مرجع را برای کودکان ایفا نکنند و خودشان به تعبیر نویسنده موضع «نادانی سقراط‌وار» نگیرند.
نویسنده کتاب خود را به مثابه سکوی پرشی می‌داند برای مخاطبان آن (والدین، آموزگاران و بعضا دانش‌جویان) که بتوانند کودکان را به فلسفه علاقمند کنند و تذکر می‌دهد به منظور دست‌یابی به این هدف لازم نیست مخاطب اصلی کتاب خودش فیلسوف باشد بلکه حتی اگر ذره‌ای آموزش فلسفی هم ندیده باشد می‌تواند بهتر باشد و به جای آن بهتر است ذره‌ای شوخ طبعی داشته باشند!
نویسنده همچنین به مخاطب این کتاب که می‌توان آن را به نوعی آموزشی هم قلمداد کرد توصیه می‌کند در بحث‌های دونفره فلسفی با کودکان با دقت بیشتری به صحبت‌هایشان گوش دهید و سپس به ادعاهای او پاسخ دهید تا کودک هم بتواند باورهای خود را بازبینی کرده و از آنها دفاع کند.
تامس وارتن برگ همچنین به منظور ارائه اطلاعات بیشتر به مخاطبان در خصوص فلسفه‌ورزی به کودکان پیشنهاد می‌کند مخاطبان کتاب به سایت وی (لینک) هم سر بزنند.
آموزش با محوریت فرد یادگیرنده
کتاب ایده‌های بزرگ برای بچه‌های کوچک از چهار پاره (بخش) تشکیل شده است که این فصل‌های اصلی کتاب 19 گفتار را در خود جای داده‌اند. در اولین پاره (بخش) کتاب موضوع آموزش فلسفه در دبستان مورد توجه قرار گرفته است که می‌توان آن را مقدمه کتاب هم قلمداد کرد.
نویسنده در گفتار سوم این بخش با عنوان آموزش یادگیرنده محور تکلیف خود را با مقوله آموزش به کودکان روشن می‌کند و بحث خود در این قسمت را به طور مشخص با طرح این موضوع ادامه می‌دهد که نه باید آموزگاران به دلیل ترسیدن اینکه خودشان مهارت فلسفی ندارند از فلسفه‌ورزی کودکان در مدرسه فرار کنند و نه اینکه هدف چنین آموزش‌هایی تدریس مباحث سنگین اندیشمندان بزرگ همچون دکارت، کانت و .... است. او به طور روشن تاکید می‌کند که هدف آموزش‌های فلسفی فرصت دادن به کودکان است تا آنها بتوانند سوالات فلسفی‌َشان در با یکدیگر به بحث بگذارند.
فلسفه‌ورزی نیاز به چارچوب دارد
در پاره (بخش) دوم نویسنده به شکل عملی‌تری وارد بحث اصلی کتاب می‌شود و در مخاطب خود زمینه اجرای یک بازی فلسفی با کودک، آمادگی برای یک بحث فلسفی، تهسیل و هدایت یک بحث فلسفی و گسترش بحث‌های این چنینی را ایجاد می‌کند.
در بخشی از این فصل می‌خوانیم: «هنگامی که برای تسهیل و هدایت بحثی در دبستان آماده می‌شوید، عنصر اصلی در این فرایند چارچوب بحث است. چارچوب بحث موجزتر از برنامه‌ی درسی است و در واقع هم طرح کلی مسائل و سوال‌های را در بر می‌گیرد که داستان بر می‌انگیزد، و هم جهت‌هایی که فکر می‌کنید بحث درباره‌ی این مسائل ممکن است در آنها پیش رود. چارچوب بحث نوعی راهنماست که به هدایت بحث فلسفی کودکان درباره یک داستان کمک می‌کند...»
در ادامه هم تاکید کتاب بر این است که چارچوب بحث شامل سه جزء ضروری است: ماتریس داستان، نقشه مفهومی بزرگ و مجموعه پرسش‌های فلسفی؛ که البته توضیح آن و نحوه تهیه یک چارچوب داستان هم در همین بخش تشریح شده است.
9 داستان مهم فلسفی
پاره (بخش) سوم کتاب با عنوان داستان‌ها که شامل 9 گفتار و به عبارت بهتر 9 داستان است به صورت موردی فلسفه‌های خاص و آموزش در حیطه آن را معلمان این حوزه آموزش می‌دهد. داستان «اژدهاها و غول‌ها» به منظور آموزش فلسفه اخلاق، «جادوگر شگفت انگیز از» برای آموزش فلسفه ذهن و «هنر امیلی» جهت آموزش زیبایی‌شناسی بخش‌هایی از داستان‌های این کتاب هستند.
نویسنده در ابتدای هرکدام از این گفتارها تلاش می‌کند در ابتدا ذهن مخاطب کتاب را به لحاظ فلسفی غنا بخشد و نظریات تاثیرگذار فلسفی در مورد آن داستان را با خواننده به اشتراک بگذارد و علت انتخاب آن داستان را برای کودکان تبیین کند و سپس نقاط کلیدی داستان را به لحاظ موضوع فلسفی مشخص کند و با تکنیک‌هایی که در بخش قبلی کتاب توضیح داده شده است شرایط یک گفت‌وگوی فلسفی در جمع کودکان را مساعد کند.
کودکان فطرتا فیلسوف هستند
پاره (بخش) آخر کتاب با عنوان استنباط و نتیجه‌گیری به دنبال این است که خواننده بیشتر با دستاوردهای چنین بحث‌های فلسفی آشنا شود. نویسنده در گفتار 18 این بخش نمونه یک بحث فلسفی در مدرسه‌ای از «آیلند بی» را که در سال 2013 انجام شده است عرضه می‌کند تا مخاطب بیشتر با شرایط اجرای چنین بحث‌هایی در کنار کودکان آشنا شود.
در گفتار 19 کتاب هم وارتن برگ مجدد هدف اجرای بحث‌های فلسفی با کودکان را مورد اشاره قرار می‌دهد و تاکید می‌کند که کودکان فطرتا فیلسوف هستند و به کشف قدرت تفکر عقلانی علاقه دارند و مشتاقند تا از آن حد از جنبه‌های مختلف زندگی‌شان استفاده کنند.
در همین بخش کتاب می‌خوانیم: «اگر بگذاریم کودکان همان متفکرانی آزاد و مستقلی که می‌خواهند باشند چه اتفاقی می‌افتد: می‌توانند مهارت‌هایی که در آنان پرورش داده‌ایم به نحوی به کار گیرند که بسیاری از مواقع به نظرمان برای یک بزرگ‌سال هم عجیب به نظر می‌رسد. اگر می‌خواهیم به کودکان‌مان آن آزادی‌ای را بدهیم که می‌خواهند و لایقش هستند، از جمله آزادی برای دنبال کردن علایق فلسفی و توسعه مهارت‌های استدلالی و منطقی‌َشان، باید نتایج و تبعات آن را هم بپذیریم....»
کتاب «ایده‌های بزرگ برای بچه‌های کوچک» نوشته تامس. ای وارتن برگ به ترجمه آرمان شجاع با شمارگان 500 نسخه در 206 صفحه به بهای 24 هزار تومان از سوی نشر سیفتال منتشر شده است.
نظر شما