خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)ـ کتاب «تجارب زیسته بین‌المللی دانشگاهیان ایران» به کوشش فیروزه اصغری عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی به تازگی منتشر و در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب رونمایی شده است. به همین مناسبت گفتگویی با وی داشته‌ایم که در ادامه آمده است.

*هدف اصلی تجارب زیسته بین المللی دانشگاهیان ایران چیست؟
هدف اصلی از انتشار کتاب، علاوه بر توجه به ابعاد بین‌المللی تجربیات دانشگاهیان، تلاش برای ثبت تجربیات و مستندسازی و گسترش آن به صورت یک فرهنگ در جامعه دانشگاهی ایران است. این تجربیات جدا از کارکرد فعلی شان در سیاستگذاری  و برنامه ریزی برای بین‌المللی سازی، دارای کارکرد فرهنگ سازی در جهت تشویق دانشگاهیان به ثبت و انتقال تجارب است.

این کتاب علاوه بر کتاب‌های دیگری که در حوزه بین‌المللی سازی توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، به چاپ رسیده حاصل برنامه سه ساله‌ای است که در قالب میز تخصصی «بین‌المللی‌سازی آموزش عالی در ایران» در حال اجراست. هدف اصلی در پژوهش‌ها و فعالیت های مطالعاتی انجام شده ذیل این میز تخصصی، مفهوم سازی و گسترش ادبیات بین‌المللی سازی، ایجاد حلقه و شبکه محققان داخلی صاحب نظر در این حوزه و در نهایت کمک به سیاستگذاری و برنامه ریزی در حوزه بین‌المللی سازی آموزش عالی است.

 ما امیدواریم و البته انتظار داریم دستاوردهای علمی و پیامدهای فرهنگی ذکر شده در این تجربیات شامل مواردی مانند افزایش همکاری‌های علمی مشترک، ارتقای مدارا و انعطاف پذیری در فعالیت‌های علمی، کاهش تعصبات و سوگیری‌های غیر علمی، ارتقای فکری و کسب دیدگاه‌های جدید و در نهایت ارتقای کیفی دانشگاه‌ها زمینه‌های گسترش همکاری علمی و آموزشی با کشورهای مختلف را براساس شرایط واقعی جهان امروز فراهم کند.

نحوه انجام کار برای تدوین این مجموعه مقاله چگونه بوده است؟
کتاب تجربیات زیسته بین‌المللی دانشگاهیان ایران، شامل انواع تجربیات بین‌المللی شامل تجربه تحصیل دانشجویان در کشورهای خارجی، همکاری‌های آموزشی یا پژوهشی استادان، فرصت‌های مطالعاتی، شرکت در کنفرانس‌ها و دوره‌های کوتاه مدت بین‌المللی، همکاری در نگارش مقاله یا کتاب مشترک با دانشگاهیان خارجی و موارد مشابه دیگر بوده است. البته انتظار داشتیم مواردی دیگر مانند تجربه عضویت در هیئت تحریریه‌های مجلات خارجی هم به این مجموعه اضافه شود که مقدور نشد. گام اول این برنامه از طریق دریافت چکیده مقاله و مذاکره با برخی از دانشگاهیان محترم براساس تاکیدات اصلی شامل توجه خاص به ابعاد فرهنگی ـ اجتماعی این تجارب، انتخاب استادان از دانشگاه‌های مختلف کشور و همچنین تعلق تجارب به کشورهای گوناگون انجام شد. 

در گام‌های بعدی تلاش شد تا از طریق دستیابی به ذهنیت مشترک با نویسندگان به منظور تحقق اهداف مورد نظر، متن مقالات تدوین و نهایی شود. البته همانگونه که از متن مقالات معلوم است، نویسندگان هر یک با ادبیات و قلمی متفاوت، براساس دیدگاه خاص خود، تجارب‌شان را در قالب مقاله  تدوین کرده‌اند که همین تنوع، کتاب را به اثری خواندنی تبدیل کرده است.
شما در مقدمه کتاب به این نکته اشاره کردید که مقالات کتاب دارای دو صدای متفاوت است، منظورتان از این تعبیر چه بوده است.
بله، در مقدمه به این نکته اشاره کردم که مقالات این کتاب دو صدا دارد. یکی صدای نویسندگان مقالات در ارائه تجربیات بین‌المللی است که نشان دهنده دیدگاه آنان است و صدای دیگر که البته از نظر من صدایی بلندتر و رساتر است، صدای متن مقالات است که در تحلیل فرایند بین المللی سازی بسیار حائز اهمیت است.

در این کتاب خواننده از یک سو با تجربه بین‌المللی آشنا می‌شود که نویسنده از نگاه خود آن را بازگو کرده و از سوی دیگر با انبوه مفاهیمی مواجه می‌شود که در لابلای تجارب ذکر شده توسط دانشگاهیان  به گوش می‌رسد. این صدا صدایی است که شنیدن آن به  برنامه ریزان بین‌المللی سازی برای جذب دانشجویان خارجی، فرصت‌های مطالعاتی استادان، مراودات و تعاملات و شرکت استادان در کنفرانس‌های بین‌المللی و ... کمک خواهد کرد. این تجربیات بطور غیر مستقیم به نکاتی اشاره می‌کند در جهت دهی به سیاست‌های بین‌المللی و برنامه‌ریزی برای تحقق آن کمک می‌کند. این صدا صدای ارزشمندی است که ما را به هدف اصلی از تدوین این کتاب نزدیک می‌کند. البته همه اینها مشروط به این است که مدیران عالی در حوزه بین‌المللی سازی به این صداها گوش دهند.

پس از نظر شما مقالات کتاب دارای دو گونه پیام است پیامی که آشکار و پیامی که نهان است؟
البته نه دو گونه پیام. بلکه پیام‌هایی که چه آشکار و چه پنهان با دو صدای متفاوت در سرتاسر کتاب خود را بروز می‌دهد. در واقع از نظر من پیام اصلی در این مقالات، علاوه بر دستاوردهای علمی، پیامدهای فرهنگی ـ اجتماعی این تجربیات است که در برخی از مقالات بصورت آشکار و در برخی دیگر از مقالات به صورت نهان مطرح شده است. نکته مهم دیگر اینکه در کتاب حاضر علاوه بر توجه به ابعاد بین‌المللی این تجربیات، تلاشی ارزشمند برای ثبت تجربیات و مستندسازی و گسترش آن به صورت یک فرهنگ در جامعه دانشگاهی ایران است.

این تجربیات جدا از کارکرد فعلی شان در سیاستگذاری و برنامه ریزی برای بین‌المللی سازی، دارای کارکرد فرهنگ سازی در جهت تشویق دانشگاهیان به ثبت و انتقال تجارب است.

آیا در فرایند انجام این برنامه با چالش خاصی هم مواجه شده‌اید؟
بله، به عنوان مثال ما جای خالی تجربیات برخی از افرادی که تجارب بسیار پرباری در عرصه بین‌المللی دارند را در این مجموعه احساس می‌کنیم. ما فهرست طولانی از افرادی داشتیم که می‌خواستیم از تجربیات آنها در این مجموعه بهره‌مند شویم. ولی این کار عملا به دلایل مختلف مقدور نشد. کمااینکه البته این را هم باید اضافه کنم که مقالات ارزشمند دیگری هم بوده‌اند که نویسندگان آنها در طول تدوین این مجموعه تمایل خود را به ارائه مقاله اعلام کرده بودند اما متاسفانه به دلیل مشغله نویسندگان آن امکان نهایی شدن آنها تا زمان نشر این مجموعه فراهم نشد. چاپ مجموعه مقالات از دیگر چالش‌هایی بود که با توجه به وضعیت مالی موجود اندکی دشوار و تا اندازه ای غیر ممکن بود.

اما در هر صورت با تلاش رییس پژوهشکده و همکاری همکاران دیگر در بخش پژوهشی و انتشارات، نهایتا امکان پذیر شد. انتشار این اثر به گونه‌ای به معنای تقدیر از نویسندگانی است که در قالب یک کار مشترک چندماهه، علیرغم مشغله فراوان، زحمت تدوین مقالات را تقبل کردند. 

آیا میز تخصصی بین‌المللی سازی آموزش عالی پژوهشکده در سال‌های بعد هم به کار خود ادامه می‌دهد؟
 البته پاسخ صریح این پرسش را باید مدیران محترم پژوهشکده براساس برنامه پیش رو اعلام کنند. اگرچه در هر شرایطی دغدغه بین‌المللی سازی آموزش عالی همواره در پژوهشکده وجود دارد: بدلیل پیشینیه مطالعاتی که در حوزه بین‌المللی سازی در پژوهشکده  صورت گرفته، بدلیل تلاشی که برای جریان سازی و شکل دهی حلقه‌های ارتباطی میان محققان صاحب نظر و علاقه مند به این حوزه  انجام شده و همچنین بدلیل صرف زمان و هزینه‌هایی که برای برگزاری نشست‌ها و چاپ کتاب‌های متعدد در این باره صرف شده است. از این رو اگرچه ممکن است موضوعات سه سال بعد میزهای تخصصی پژوهشکده، متفاوت از نظر عنوان و مرتبط از نظر ماهیت باشد. اما پژوهشکده همواره از همکاری با محققان صاحب نظر و علاقه مند به حوزه بین‌المللی سازی استقبال می‌کند.