در ابتدای این نشست اکبر کتابدار روزنامه‌نگار و پژوهشگر با بیان اینکه آغازین روز شعر فارسی با شعر طنز آغاز می‌شود، قبل از اینکه شعر فارسی به زبان مکتوب در بیاید به صورت شعر طنز بوده که در زمان گذشته آن را فکاهه می‌خواندند.
وی با بیان اینکه در گذشته فکاهه را زیرمجموعه شعر نمی‌دانستند، گفت: بیش از ۷۰ یا ۸۰ سال است که شعر طنز به حساب می‌آید، در حال و هوای انقلاب برخی از شعارها حال و هوا و دورن‌مایه طنز داشت اما بعد از انقلاب شعر طنز از زمانی جدی می‌شود که دستگاه طنز شکل می‌گیرد و زندهیاد ابوالفضل زرویی‌نصرآباد دفتر طنز را راه اندازی می‌کند. بعد از این اتفاقات به طنز به صورت جدی نگاه می‌شود.
کتابدار ادامه داد: زمانی که به نشریات دوران گذشته نگاه می‌کنیم می‌بینیم به طنز نگاه فکاهی داشتند و طنز جایگاه، معنا و مفهوم کنونی را در آن دوران نداشت.
از ابتدای حضور زبان فارسی، طنز داشتیم
در ادامه این نشست، ناصر فیض مدیر دفتر طنز حوزه هنری و شاعر طنزپرداز گفت: در گذشته عده‌ای معتقد بودند که طنز جایگاه رسمی و متمرکز در شعر ندارد، در طول تاریخ ادبیات همان‌طور که شکل‌های دیگر ادبیات مطرح بوده طنز هم در دوره‌ای درخشان و در دوره ای کمتر دیده می‌شد. اما از ابتدای حضور زبان فارسی ما طنز داشتیم و پابه پای آن حرکت می‌کرد.
وی ادامه داد: در قرن های هفتم و هشتم با حضور عبید ذاکانی طنز به صورت جدی مطرح می‌شود اما با طنزی که امروزه می‌شناسیم فرق داشت. طنز مطبوعات در دوره مشروطه رخ داده می‌شد که با عامه مردم و جامعه به صورت مستقیم سروکار دارد اما همه این نوع طنزها به جایگاه کنونی طنز ختم نشد.
فیض بیان کرد: دفتر طنز حوزه هنری بعد از انقلاب به پیشنهاد زندهیاد ابوالفضل زرویی‌نصرآباد راه‌اندازی شد تا نه فقط از شعر طنز بلکه از طنز حمایت کند. این دفتر با این هدف کار خود را شروع کرد که استعدادهای این حوزه‌ها را شناسایی کند یا پرورش دهد که تا حدی به این هدف دست پیدا کرد. تاسیس این دفتر باعث شد به طنز نگاه جدی‌تری شود. در سطح کشور جوان‌هایی که در مطبوعات، رادیو و تلویزیون کار می‌کنند به نوعی کسانی هستند که از این دفتر عبور کردند و همکارهایی با دفتر طنز حوزه هنری داشتند. این افراد آثاری خلق کردند که مخاطبان خود را دارد.
مدیر دفتر طنز حوزه هنری بیان کرد: به نظرم جایی مانند دفتر طنز بی‌تردید بودنش بسیار بهتر از نبودش است. در نهایت در دفتر طنز سعی شد از کسانی که در حوزه طنز صاحب نامند و آثار خوبی خلق کرده‌اند استفاده شود تا جوانان پای صحبت‌های آنان بشینند و از گفته‌های آن‌ها استفاده کنند.
وی گفت: یک نگاه سطحی به کارهای قبل از انقلاب خوب نشان می‌دهد ما از طنزهایی که درباره اجاره خانه، گرانی، ارزانی و... است خوشمان نمی‌آید و دیگر در میان مردم خریداری ندارند و دغدغه طنزپردازان نیستند. بعد از انقلاب در طنز به این موضوعات کمتر توجه شد و طنز پردازان سعی کردند به دغدغه های مهمتری توجه و از ظرفیت های زبان فارسی در طنز استفاده کنند.
ناف قوم ایرانی را با شعر، وزن و قافیه بریده‌اند
یوسفعلی میرشکاک شاعر، نویسنده و طنزپرداز نیز در این نشست گفت: ما ایرانی‌ها از قدیم هرگاه زورمان به پدیده‌ای نمی‌رسید آن را به سخره می‌گرفتیم و بر همین مبنا مشکلاتی که در چند دهه اخیر به وجود آمد مایه تقویت هجو، هزل، طنز، جوک، لطیفه و متلک شد. شاید در هیچ دوره ای به اندازه سی چهل سال اخیر جک، لطیفه، مینیمال، متلک و.. نداشته باشیم.
میرشکاک ادامه داد: بعد از انقلاب اولین کسی که علم را برداشت و فکاهه را راه انداخت کیومرث صابری بود. او با کار خود، میزان تحمل مسئولان حکومتی ایران پس از انقلاب را تا حدّی بالا برد؛ به‌گونه‌ای که اگر طنز او فقط گزنده بود تا این اندازه تأثیرگذار نمی‌شد. وی فکاهه را تبدیل به طنز کرد. بعد از او اهل استعداد روی کار آمدند و دفتر طنز را به وجود آوردند.
وی حضور ناصر فیض در عالم طنز را باعث برگ و بار دادن به دفتر طنز دانست و گفت: از روزگار مشروطه به بعد عده‌ای توقع و تصورشان این بود که طنز همان فکاهه است و دنبال سوژه‌های دست مایه می‌گشتند. این کار برای آغاز و مشق خوب است اما طنز به یک رویحه بسیار جدی نیاز دارد.
میرشکاک افزود: طنز موزون و شعر طنز به نسبت نثر طنز بیشتر گسترش پیدا کرد چرا که ناف قوم ایرانی را با شعر، وزن و قافیه بریده‌اند و ترجیح می‌دهد ایمان، عشق، آیین و... را در ساحت شعر ببیند و طنز را یک طنز موسیقیایی و موزون می‌خواهند.
این طنز پرداز عنوان کرد: توجه و تامل در شعر طنز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بیشتر شد و همه کسانی که در راس امور فرهنگی بودند به این مساله توجه خاصی نشان دادند این امر در گفته ها و آثارشان مشاهده می شود. میدان طنز در هیچ دوره‌ای به اندازه دوره کنونی آزاد نبود و ما شاهد آزادی بیان و آزادی پس از بیان هستیم و فضای دم و قلم زدن برای اهل قلم وجود دارد.
وی در پایان گفت: طنزپرداز سه چیز را باید جدی بگیرد، حکمت، انتزاع و استعاره. اگر زبان، زبان استعاری نباشد طنز شکل نمی گیرد.
مرتضی امیری اسفندقه شاعر از دیگر سخنرانان این نشست گفت: فکر می‌کنم حضور من در اینجا خود یک طنز باشد زیرا من آنطور که باید و شاید اطلاعات دقیق درباره شعرطنز ندارم، طنز خاص مردم دردمند است، قبل از آنکه بخنداند دل مخاطب را می‌لرزاند.
گفتنی است؛ هفته هنر انقلاب اسلامی همزمان با سالروز شهادت مرتضی آوینی برگزار می‌شود و تا تاریخ ۲۷ فروردین ادامه خواهد داشت. همزمان با این مناسبت به همت حوزه هنری انقلاب اسلامی و همکاری موسسه خانه کتاب نشست‌های تخصصی با موضوع کتاب برگزار می‌شود.
نظر شما