علی دهباشی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) با اشاره به وصیت محمدعلی جمالزاده گفت: روزی جمالزاده به من گفت اعضای هیئت امنایی که برای حفظ آثارم تعیین کردم -که عبارت بود از شیخ‌الاسلامی، باستانی‌پاریزی و ایرج افشار- مشغله‌شان زیاد است و به میانسالی رسیده‌اند؛ حتی کتاب‌های خودشان را نمی‌توانند غلط‌گیری کند، تو جوانی بیا و سرپرستی کارهای مرا برعهده بگیر. این موضوع مربوط به حدود 27 سال پیش است، من به هیئت‌امنا این ماجرا را گفتم و آن‌ها طی نامه‌ای رسما به من ماموریت دادند ویرایش جدیدی از کارهای جمالزاده را آماده چاپ کنم.

وی ادامه داد: تا به حال 16مجلد از این آثار چاپ شده است. منظور از ویرایش جدید در اینجا، نسخه‌ای است که جمالزاده آخرین اصلاحات را در آن وارد کرده بود، ما آن را مبنا قرار دادیم و گاهی هم به نسخه کتابخانه مینوی جهت اغلاط چاپی مراجعه کردیم. من رسم‌الخط واحدی برایش در نظر گرفتم که از سوی انتشارات سخن در یک قطعه واحد به تدریج در طول 10سال منتشر شد. از جمله آن‌ها خاطرات جمالزاده به کوشش من و ایرج افشار که برای اولین بار منتشر شد، کتاب قصه‌نویسی جمالزاده نیز بود که با تلاش من منتشر شد. نامه‌های جمالزاده یک جلد نامه‌های ژنو برای ایرج افشار بود به کوشش محمدافشین وفایی و شهریار شاهین‌دژی منتشر شد و  نمایشنامه‌هایش که توسط بهروز محمودی‌بختیاری منتشر شد؛ نامه‌های جمالزاده چند جلد است که جلد اول آن منتشر شده و دو سه جلد دیگر نیز آماده چاپ است.

                      

دهباشی افزود: آنچه که از او منتشر نشده غیر از نامه‌ها یادداشت‌هایی است که بر حواشی کتاب‌ها نوشته است. همچنین مقالات تاریخی اوست که در نشریه کاوه با نام مستعار شاهرخ و یکی دو نام دیگر منتشر می‌شد. سوم «تصویر زن در فرهنگ ایران» است که یکبار در سال ۱۳۵۵ در انتشارات امیرکبیر منتشر شد. «خلقیات ما ایرانیان» کتاب دیگری است که در دوران رژیم گذشته زمانی که محمدرضا شاه این کتاب را خواند خوشش نیامد و دستور داد کتاب را جمع آوری کند. این یک کتاب پژوهشی است، در دوره فعلی هم هنوز موفق نشده‌ایم مجوز این کتاب را بگیریم. جمالزاده در این اثر خلقیات ایرانیان را در وجوه گوناگون مورد نقد و بررسی قرار داده است. گاهی از ریاکاری کسانی که به دین متوسل می‌شوند یاد کرده و گاهی از خلقیات مستبدانه پادشاهان یاد کرده است. کتابی است که خواندنش تحمل و بی‌طرفی می‌خواهد؛ این کتاب بیست و چند سال پیش برای گرفتن مجوز ارسال شد ولی هنوز نتوانسته مجوز بگیرد، پیگیری هم کردیم، هنوز خبری نیست. کتاب تصویر زن جمالزاده درباره زنان است و ستمی که در جامعه به آنها وارد می‌شود و دید انتقادی به کسانی  دارد که به نام‌های گوناگون از حقوق زنان دفاع نمی‌کنند یا حقوق زنان را به رسمیت نمی‌شناسند. آن حاشیه‌ها نیز تا به حال منتشر نشده است.

 مدیرمسئول مجله بخارا با اشاره به کتابخانه جمالزاده گفت: همان‌طور که می‌دانید کتابخانه جمالزاده بنا بر وصیتش به تهران منتقل شد و در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران جایگاهی برای او تعیین شد. علاوه بر اینها من یک یادنامه بزرگ جمالزاده هم در ۸۰۰ صفحه منتشر کردم و همچنین یک ویژه‌نامه بخارا در ۶۰۰ صفحه ویژه جمال‌زاده منتشر کردم.

دهباشی در ادامه به فعالیت‌های سیاسی جمالزاده اشاره و بیان کرد: همان‌طور که می‌دانید جمالزاده کوچک‌ترین عضو کمیته ملیون بود که عبارت بودند از تقی‌زاده، قزوینی و چند نفر دیگر که در برلین نشریه کاوه را منتشر می‌کردند؛ در آنجا به اسم‌های مستعار مقاله می‌نوشتند  مقالات جمالزاده جنبه‌های آزادی‌خواهانه داشت که گاهی سرمقاله بود و گاهی مقالات دیگر، این مقالات را هم جمع‌آوری کرده‌ایم تحت عنوان مقالات کاوه که جزو آثاری است که باید به چاپ برسانیم. جالب است که از زمان جنگ جهانی اول تا به حال محل دفتر مجله کاوه یا به عبارتی کمیته ملیون هنوز در برلین به همان آدرس وجود دارد. ساختمان همان است فقط یک شرکت مهندسی در آن تشکیل شده، من به آن شرکت رفتم و گفتم در این شرکت چه کسانی بودند و چه می‌کردند. آنها از من خواستند که نامه‌ای به شهرداری برلین بنویسم که یک پلاک نصب کند که در این تاریخ عده‌ای از ایرانیان وطن‌پرست در اینجا نشریه کاوه را منتشر می‌کردند و بر ضد روس و انگلیس مطلب می‌نوشتند، این کار توسط ایرانیان در برلین انجام شده امیدوارم که تا به حال نصب شده باشد.

دهباشی همچنین با اشاره به تصاویر و ویدیوهای منتشر نشده از جمالزاده گفت: من از جمالزاده چند مصاحبه دارم و چند تصویر که امیدوارم سال آینده بتوانم در یک مجموعه‌ای آنها را منتشر کنم. در سفرهایی که در فواصل سال‌ها به دیدن جمالزاده می‌رفتم ابتدا با ضبط صوت و بعد با دوربین از او خواهش می‌کردم درباره خاطرات خودش بیشتر از کمیته ملیون که مورد علاقه من بود بگوید که او نیز بیان کرده است. پیش از من هم رامین جهانبگلو و حسن طاهباز و بیژن اسدی‌پور با او مصاحبه تصویری انجام دادند. حسن طاهباز فایل مصاحبه‌‌ تصویری خود با جمالزاده در یوتیوب گذاشته، از مصاحبه جهان بگلو خبر ندارم ولی یک بار در پاریس به مناسبت صدمین سال تولد جمالزاده نشان داده شد.

وی درپایان با درباره بازماندگان خانواده جمالیزاده بیان کرد: همسر جمالزاده زودتر از خودش فوت کرد و از خاندان او یک برادرزاده به نام منیره‌خانم مانده که زن ۸۰ ساله‌ای است و در خانه خود جمالزاده در ژنو که طبق وصیتش به او رسیده زندگی می‌کند. تا آنجا که خبر دارم اخیرا مقداری فراموشی سراغش آمده. فامیل‌های خیلی دور هم در ایران هستند ولی نزدیک‌ترین‌اش این زن است که جمالزاده آخرین‌بار که به ایران می‌آید این برادرزاده را در سنین خیلی کم با خودش می‌برد. جمالزاده فرزندی نیز نداشت آرزو داشت که در ایران به خاک سپرده شود ولی خب نشد و امیدواریم روزی او را در زادگاه خودش در اصفهان به خاک بسپارند.