نیکنام حسینی‌پور مدیرعامل موسسه خانه کتاب به‌عنوان یکی از سخنرانان روز نخست این همایش، گفت: کتابفروشی به مفهوم امروزی حدود 202 سال سابقه دارد یعنی از 1195ﻫ.ش، در این دو سده که سی سال اول به تناوب و سیار هم بوده است. اما 170 سال است که مشخص است کتابفروشی به مفهوم امروزی داشتیم. یعنی محلی ثابت برای فروش کتاب در ایران.
در این دو سده یا 170 سال، همیشه شمار کتابفروشان بر ناشران پیشی داشته است. اما از 30 سال پیش یعنی یک دهه بعد از انقلاب اسلامی ایران، کاهش کتابفروشان شروع شد و یابهتر است بگوییم شمار ناشران رو به افزایش نهادند؛ این روند کاهشی در اوایل به کندی بود ولی به مرور که جلوتر آمدیم شیب آن تندتر شد و هم روند تعطیلی و هم روند تغیر شغل آنها سیر پرشتابی گرفته است.
در ایران به جز در سال‌های خاصی مثل 57 تا 59 و یا 77 تا 79 همیشه و همواره کتابفروش‌ها نسبت به صنوف دیگر با اقبال کمتری مواجه بوده‌اند.
حدود پنجاه سال پیش خبری در روزنامه اطلاعات منتشر شده است مبنی بر اینکه «یک کتابفروشی برای رفع خستگی به قهوه خانه‌ای در امیریه رفت، قهوه‌چی از او پرسید که چرا پکری؟ کتابفروش گفته بود نه کسی کتاب دارد که بفروشد و نه شخصی حتی برای ورق زدن به کتابفروشی می‌آید و بعد از گفت‌وگو با قهوه‌چی و تا زمانی که قهوه‌چی رفت قهوه بیاورد به خواب ابدی فرو رفت.»
بنابراین می‌بینیم که مشکل ویترین و کتابفروشان از اول همراه و همزاد آنها بوده است.
نیکنام حسینی‌پور تاکید کرد:امروز در ایران ویترین برای عرضه کتاب کم است، کتابفروشی، خرید کتاب، مطالعه و کتابخوانی چهار موضوع متفاوت است.
به باور من یکی از مشکلات جدی و اساسی کتابفروشان، آموزش است و عدم آموزش کتابفروشان خودش بزرگترین معضل است. زیرا کتابفروشی به باور من علم و هنر است و کتابفروش باید هنر ارتباط با مخاطب را داشته باشد، صنعت هم است چرا که باید خودگردان و درآمدزا باشد و اگر بخواهد با یارانه ادامه حیات دهد تبدیل به صنعتی نمی‌شود. بنابراین کتابفروشی از یک منظر فرهنگی است و از منظر دیگر اقتصادی. بنابراین فرهنگ مدار اقتصادی باید صحنه گردان کتابفروشی باشد. از این رو در کشورهایی که کتابفروشی یک صنعت و هنر و علم است درآمدزا است و حتی در بحث آموزش هنر ایستادن کتابفروش در مقابل مخاطب با حساب و کتاب است.
وی افزود:چیدمان کتاب‌های کتابفروش یک علم است، جمعیت شناسی و مخاطب شناسی یک علم است که یک فروشنده کتاب بداند چه کتابی با جغرافیای کتابفروش همخوانی دارد. کتابفروش دکان‌داری نیست بلکه منشا و مبدا فرهنگ‌زایی است، در دانشگاه دانش را انتقال می‌دهد و در کتابفروشی فردی بسته دانش را انتقال می‌دهد. پس کتابفروشی به نوعی دانشگاهی کوچک است در یک محل یا منطقه یا شهر، در حقیقت کتابفروش و حتی کتابداران درمانگران روح و روان هستند چگونه است که داروگر و دکتر داروساز نسخه دارو برای جسم شما می‌سازد کتابفروش نسخه روح را می نویسد.
مدیر عامل خانه کتاب ادامه داد: من خیلی خوشحال شدم که انجمن خوشه کارگاه‌هایی را برای افزایش دانش کتابفروشان برگزار کرده است و این را نقطه عطفی درتاریخ کتابفروشی می‌دانم، چرا نقطه عطف چون ما در ایران 60 سال پیش کلاس‌های تربیت کتابفروش داشتیم و در اتحادیه ناشران کتابفروشان دوره می‌دیدند و کتابفروش شرح درس و عنوان درس داشت. بنابراین می‌بینیم که بحث آموزش و نوآوری از همان موقع مطرح و دغدغه اصحاب فرهنگ و انتقال دهندگان دانش بوده است. زیرا کتابفروشی به قول وزیر محترم فرهنگ وارشاد اسلامی «تنها واسطه انتقال کتاب به دست مخاطب نیست بلکه پاتوق فرهنگی به حساب می‌آید»
وی ادامه داد: کتابفروشیها دریچه‌های شهر هستند و تحقیقات هم نشان داده است هر جا کتابفروشی‌های بیشتری وجود داشته به همان نسبت آسیب‌های اجتماعی هم کاهش پیدا کرده‌اند. کتابفروشیها فقط فروشنده و عرضه کننده کتاب نیستند، بلکه کانون‌های فرهنگی و پاتوق‌های گفت‌وگوی فرهنگی هستند. جلوگیری از تعطیلی، حفظ و گسترش و افزایش این مراکز ضرورت و اهمیت دارد.
حسینی‌پور در ادامه یادآور شد: به طور کلی کتابفروشی‌های زنجیره‌ای، هایپر کتاب‌ها وکتابفروشی‌های محلی هر کدام در بستری خاص از تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه شکل گرفته‌اند و نمی‌توان هریک را نفی مطلق یا تایید یکسره کرد. مثلا کتابفروشی‌های محلی بیشتر می‌توانند پاتوق اهل کتاب و فرهنگ و هنر باشند اما هایپر کتاب‌ها کمتر فاقد چنین کارکردی هستند یا کتابفروشی‌های محلی بیشتر مخاطبان حرفه‌ای کتاب را جذب می‌کنند و هایپر کتاب‌ها بیشتر محاطبان عام را. برای آنکه هریک از بخش‌های بازار بتواند کارکردهای مثبتی برای عرضه کتاب داشته باشند، باید روش‌های درست مدیریتی را برای آنان بکار بست وکارکردهای مثبت هریک را تقویت کرد. تنها در این صورت است که می‌توان به یک تعامل سازنده ومثبت میان بسترهای گوناگون فروش کتاب امید داشت به شکلی که هیچ یک تهدیدی جدی علیه دیگری قلمداد نشوند. البته که باید دولت هم در زمینه طرح و اجرای سیاست‌های حمایتی و هم در زمینه تدوین قوانین مربوط به حوزه کتاب توجه ویژه‌ای به کتابفروشی‌های محلی ومستقل داشته باشد. اگر می‌خواهیم کتابفروشی‌های محلی توانایی اداره خود را داشته باشند و در برابر تهدیدات دنیای امروز سرپا بمانند، نگاه وعمل دولت باید به گونه‌ای باشد که در مدیریت منابع، منافع کتابفروشی‌های محلی رادرراس اهداف توزیع ثروت قرار دهد. تحولات اجتماعی وتکنولوژیک یه دهه گذشته هم فرصت تازه‌ای پیش روی کتابفروشان نهاده و هم تهدیداتی رابرای آنها رقم زده است
حسینی‌پور افزود: به همین دلیل درمعاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقداماتی برای بقاء و ادامه حیات کتابفروشان برنامه‌ریزی شده که تیتروار اشاره می‌کنم:
نخست سعی کردیم جلوی روند کاهشی کتابفروشیها را بگیریم؛ طرح های گوناگونی تعریف کردیم که یکی حمایت‌های فصلی است که عیدانه، تابستانه، پاییزه و زمستانه را دستور کار قرار داده‌ایم و سعی می‌کنیم به مرور خطاهای آن را کمتر کنیم و با همفکری و هم اندیشی و استفاده از خرد جمعی آنها را ارتقا دهیم. باید فرهنگ مراجعه به کتابفروشی را ارتقا دهیم و نسل جدید را عادت دهیم که به کتابفروشی مراجعه کنند. یکی از اهداف این طرح‌های فصلی این است که فرصت‌ها و عادت‌هایی را برای مردم جهت مراجعه به کتابفروشیها ایجاد کند. طرح توزیع یارانه از طریق کتابفروشیها یکی از راه‌های حفظ و توسعه کتابفروشیها است.
وی در ادامه گفت: برخی تخلفات و سوءاستفاده‌ها و فروش‌های غیرواقعی موجب تضعیف طرح و شاید توقف آن می‌شود لذا پابندی به آیین‌نامه و منشور اخلاقی و مشارکت صادقانه و فروش واقعی ضرورت تداوم طرح است.
- اقدام دیگر ایجاد تسهیلات بانکی با حداقل کارمزد برای کتابفروشان در مناطق مختلف کشور و به جز تهران بود که در سال 96 به تعدادی این وام تعلق گرفت و قرار است تداوم داشته باشد.
- اقدامات قانونی که با همکاری و پیگیری وزارتخانه و معاونت امور فرهنگی دربرنامه ششم توسعه در بند ج ماده 92 آمده است "دولت و شهرداری‌ها و سازمان آب و فاضلاب با ارایه تعرفه فرهنگی و یا پروانه ساختمان در زمینه آب و برق، گاز، حمل و نقل و پست با استفاده از کاربری فرهنگی در فضاهای مسکونی از کتابفروشان، ناشران و مطبوعات که دارای مجوزهای قانونی لازم هستند حمایت کنند."
تبصره :آیین نامه اجرایی موضوع این بند توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری وزارتخانه‌های راه و شهرسازی، نیرو، کشور و نفت تدوین و به تصویب هیات وزیران برسد.
این مدیر فرهنگی افزود: مشارکت شهرداری‌ها و سازمان‌های دیگر از جمله تأمین اجتماعی نیز باید به کار گرفته شود. استفاده از اماکن مسکونی برای کتابفروشی و پاتوق کتاب اقدام دیگری است. معافیت مالیاتی کتابفروشان که از سال 93 پس از کش وقوس‌های فراوان عملیاتی شد.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب در ادامه گفت:خانه کتاب آمادگی دارد به دو صورت دیگر خدمات خود را به کتابفروشان عرضه کند و به توسعه کسب و کار آنها کمک کند:
1. پشتیبانی دیتایی رایگان (کاهش هزینه و زمان ثبت اطلاعات کتاب‌هایی که وارد کتابفروشی می‌شود)
2. بازاریابی (عرضۀ کتاب‌های کتابفروشی در سایت خانه کتاب و هدایت مخاطبان و خریداران به آن کتابفروشی)
کتابفروشی‌هایی که آمادگی همکاری دارند از طریق شرکت‌های نرم‌افزاری فروش‌شان تقاضای خود را به خانه کتاب ارسال کنند.
وی در پایان گفت: نکته آخر هم اطلاع‌رسانی نشانی ومشخصات کتابفروشان است که درصددیم کامل روی سایت خانه کتاب بارگذاری شود. به نظرم طرح‌های ما لازم است اما کافی نیست، چراکه باید باتوجه به مشکلات روزافزون کارهای دیگری هم صورت پذیرد. تجربه نشان داده که رفع اساسی مشکل‌های هر صنف باید به دست همان صنف انجام شود، زیرا فکر درون‌زا اثر و ثمر بیشتری از نظریه‌پردازی‌های انتزاعی دارد. شمایی که از نزدیک و در صف مقدم و خط اول حوزه فرهنگ هستید به ما بگویید چه کارهایی باد انجام شود. طرح و ایده‌های خود را به هم‌اندیشی جمعی بگذارید و زمانی که به تصویب عقل جمعی رسید، نمایندگان این گروه یا گروه‌های دیگر با نهادهای ذی‌ربط جلسه برگزار کنند و به یک ایده نهایی برسند. حتما با این تعامل به نقطه‌هایی خواهیم رسید که اگر نگوییم همه مشکل‌ها، اما بخش عمده‌ای از معضل‌های امروزی از بین خواهد رفت و کتابفروشی رونقی بیش از پیش می‌گیرد.
نظر شما