به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) از قم، «اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ» اولین آیه‌ای بود که بر پیامبر اسلام نازل و منشا عظیم‌ترین تحولات بشری شد. این دستور صریح خداوند بر محمد (ص) بود؛ بخوان. مهمترین تفسیر از این آیه این است که اسلام در اولین آیه‌ای که بر پیامبرش وحی کرد، بر خواندن تاکید می‌کند.
در چشم انداز ایران ۱۴۰۴ هـ. ش. نیز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نهادی فرهنگی با هویت اسلامی _ ایرانی، نافذ و اثرگذار بر جامعه و زمینه‌ساز ارتقای مطالعه مفید معرفی شده است. نهادی که مسئولیت تأسیس، ساخت، تجهیز و بازسازی، توسعه و مدیریت و نظارت و سایر امور کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور را برعهده گرفته است.
با توجه به اهمیت این نهاد و به بهانه پشت سر گذاشتن هفته کتاب و کتابخوانی به سراغ حجت‌الاسلام و المسلمین امیرعطاءاله جباری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم رفتیم تا با او به گفت‌وگو بنشینیم.
یکی از محوری‌ترین نهادهای مرتبط با کتاب و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است. این نهاد می‌تواند سهم بسزایی در گسترش و ترویج فرهنگ کتابخوانی داشته باشد. با توجه به این جایگاه و نقشی که این نهاد ایفا می‌کند، بفرمایید چه سیاست‌گذاری‌هایی در این زمینه انجام داده‌اید؟
ما با دارار بودن ۲۳ کتابخانه عمومی نهادی و ۱۷ کتابخانه مشارکتی در حد وسع و توانمان برنامه‌هایی را برای این امر تدارک دیده‌ایم. از جمله خدماتی که در مجموعه کتابخانه‌های استان در نظر گرفته‌ایم، ایستگاه مطالعه است. در این ایستگاه‌ها، قفسه‌هایی در نظر گرفته‌ایم و کتاب‌های خاص و ویژه‌ای را برای مطالعه در معرض دید مراجعه‌کنندگان قرار داده‌ایم.
در سطح کتابخانه‌های استان هم اهدای کتاب را در برنامه داریم. در این طرح یک یا دو جلد کتاب اهدا می‌شود. در هفته کتاب و جشنواره رضوی و هفته دفاع مقدس بیش از دو هزار جلد کتاب اهدا شد. از دیگر برنامه‌های جنبی ثابت نگه داشتن حق عضویت در کتابخانه‌های عمومی است. به عنوان نمونه چندین سال است حق عضویت در کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای ثابت است و افزایشی در این زمنیه صورت نگرفته است.
از ظرفیت نهاد کتابخانه‌های استان بفرمایید. با چه ظرفیتی به هم استانی‌هایمان خدمت‌رسانی انجام می‌شود؟
در مجموع ۹۰ نفر در دو شیفت و ۱۲ ساعت در کتابخانه‌های عمومی استان مشغول فعالیت‌اند. همان‌طور که عرض کردم نهاد کتابخانه‌های استان با داشتن ۲۳ کتابخانه عمومی نهادی، ۱۷ کتابخانه مشارکتی و ۷۰۰ هزار نسخه کتاب در کتابخانه‌های عمومی استان به مردم شریف قم خدمت‌رسانی انجام می‌دهد.
از جمله زیرساخت‌های مهم و اساسی فرهنگی احداث کتابخانه‌های عمومی در سطح استان است. ما از این منظر با استاندارهای موجود فاصله داریم و برای استانی چون قم که یکی از شاخص‌های مهم فرهنگی آن کتاب است شایسته به نظر نمی‌رسد. در این زمینه چه اقدامی انجام داده‌اید؟
در زمینه تعداد کتابخانه‌های عمومی استان قم ما با محدودیت مواجه‌ایم و همان طور که اشاره کردید با سرانه فاصله داریم. کتابخانه باید به گونه‌ای باشد که در دسترس همگان قرار بگیرد و خانواده‌ها به همراه فرزندانِشان از آن بهره‌مند شوند. ساخت کتابخانه اقدام زمانبری است و چندین سال زمان می‌برد اما باید در کنار آن راهکارهای زودبازده انجام شود؛ در پردیسان کتابخانه عمومی وجود دارد اما نسخ کتابی که در آن وجود دارد، مخصوص حوزه علمیه و کتاب‌های علمی است، اگر زمینِ مناسبی در اختیار مجموعه قرار بگیرد در خیابان جوادالائمه نیروگاه اقدام به تأسیس کتابخانه می‌کنیم. در همین راستا نیازسنجی نسبت به احداث کتابخانه در مناطق محروم استان انجام شده است.
برای جذب مخاطب به سمت کتابخانه‌ها چه برنامه‌هایی را تدارک دیده‌اید؟
به همت کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان قم با تشکیل گروه‌های مطالعاتی و با بهره‌مندی از زبان هنر برای جذب مخاطب کار‌های جنبی و خلاقانه‌ای را تدارک دیده‌ایم. از جمله این فعالیت‌ها اجرای ۶ نمایش خلاق با حضور ۲۵۲ نفر در کتابخانه‌ها بود. برپایی نشست‌های حافظ‌خوانی و نهج البلاغه خوانی نیز با حضور ۱۱۷ نفر از اعضای این کتابخانه‌ها از دیگر برنامه‌های ما بوده است.
برنامه‌های گسترده‌ای شامل قصه‌گویی و نقاشی برای کودکان هم در برنامه داریم. برای بزرگسالان هم آموزش‌های روانشناسی و خانواده و تفکر خلاق برگزار می‌کنیم. لازم می‌دانم به این نکته اشاره کنم که با برگزاری ۱۲ فعالیت خلاقانه با بهره‌مندی از کارگاه کتاب، کودک، اندیشه‌ورزی در مدت شش ماهه نخست امسال در مجموع چهار هزار و ۳۷ عنوان کتاب در مناسبت‌های مختلف در قالب ۱۷۰ نمایشگاه موضوعی در کتابخانه‌ها در معرض دید عموم به ویژه مراجعه‌کنندگان قرار گرفت و ۸ گروه مطالعاتی در قالب بلندخوانی، روخوانی، شعرخوانی، بازی، مشاعره و آموزش تندخوانی تشکیل شد.
از جمله برنامه‌های شما در ترویج کتابخوانی حمایت از نابینایان و کم‌بینایان کتابخوان و بسترسازی مناسب برای استفاده این قشر از جامعه است. راجع به این موضوع توضیح بفرمایید؟
نابینایان و کم‌بینایان در زمینه منابع و کتاب با محدودیت زیادی روبرو هستند و همواره خلاء قابل توجهی برای این عزیزان در زمینه کتاب وجود دارد، در همین راستا کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای اقدام به تولید کتاب برای روشندلان کرد و از سال ۹۴ اقدام به تولید کتاب برای نابینایان کرده است. این کتابخانه حدود ۳ سال است تولید کتاب بریل را به صورت انبوه انجام می‌دهد. در مدت ۳ سال ۲۰۰ عنوان کتاب و ۱۴ هزار جلد برای نابینایان و کم بینایان تولید شده است که در 10 مرحله آن‌ها را به ۶۰ مرکز کتابخانه سراسر کشور ارسال کردیم. ان شاءالله به زودی هم از ۹ عنوان کتاب بریل جدید رونمایی می‌شود.
چقدر از ظرفیت فضای مجازی و دیگر رسانه‌ها برای تبلیغ کتاب استفاده کرده‌اید؟
تلاش می‌شود که ابتدا مردم را کتاب خوان کنیم. موضوعی که در فضای مجازی اتفاق افتاده است معرفی کتاب است و در این زمینه از ظرفیت‌های صدا و سیما و برنامه‌های رادیو و تلویزیون استفاده می‌کنیم و کتابخانه‌های بزرگ و فعال استان صفحه اینستاگرام و تلگرام دارند.
یکی از سازمان هایی که به درستی می‌توان برای ترویج و توسعه کتابخوانی برای آن برنامه‌ریزی کرد، آموزش و پرورش است. چقدر با این دستگاه تعامل دارید؟
یکی از اهداف ما برای توسعه کتابخوانی و ایجاد انس با کتاب، تعامل با آموزش و پرورش است. اگر ما بتوانیم در قالب برنامه‌های متنوع دانش آموزان را در سنین پایین با کتاب آشنا کنیم و فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در بین آن‌ها تعمیق ببخشم، دست‌آوردهای خوبی را خواهیم داشت و حتما با نسل کتابخوان‌تری مواجه خواهیم شد.
در همین زمینه در بازه زمانی شش ماهه نخست سال جاری میزبان ۱۲۳ نشست قصه‌گویی بوده‌ایم که در مجموع در این نشست‌ها یک‌هزار و ۵۰۹ دانش‌آموز حضور داشته‌اند. در ۳۸ نشست جمع‌خوانی در مدارس و کتابخانه‌های عمومی نهادی این استان که با حضور یک‌هزار و ۷۰۹ دانش‌آموز برگزار شده نیز ۲۲۷ عنوان کتاب به این دانش‌آموزان در گروه سنی جوان و نوجوان معرفی شده است.
در بخش مسابقات فرهنگی، ۳۵ مسابقه مکتوب برگزار کرده‌ایم که دو هزار و ۲۴۱ دانش‌آموز در مقاطع مختلف در این مسابقات شرکت کردند و در ۸۸ مسابقه نقاشی یک‌هزار و ۳۴۳ نفر و در ۱۱۸ کارگاه کاردستی نیز یک‌هزار و ۸۳ نفر با یکدیگر به رقابت پرداختند، ضمن آنکه در چهار مسابقه نویسندگی نیز ۴۱ نفر از نوجوانان و جوانان علاقمند شرکت کردند.
به تازگی هفته کتابخوانی را پشت سر گذاشته‌ایم. برنامه خاصی برای حمایت و تقدیر از کتابداران در نظر گرفته بودید؟
آیین گرامی داشت مقام کتابداران و تجلیل از خادمان عرصه کتابخوانی در همایشی در تالار غدیر اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی در همین هفته گذشته برگزار شد. تقدیر از کتابداران نمونه استان و تقدیر از کتاب‌خوانان برتر همراه با اجرای نمایش نیز از دیگر برنامه‌های همایش‌مان بود.
از نویسندگان و آثارشان حمایتی از طرف شما صورت می‌گیرد؟
ما با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و معرفی نویسندگان و آثار ارزشمند آنان، ۵ نشست نقد کتاب با حضور شمار زیادی علاقه‌مند به کتابخوانی تشکیل داده‌ایم. با توجه به اینکه قم به عنوان شهری که یکی از محورهای اصلی فرهنگی آن کتاب است و با توجه به ظرفیتی‌هایی که در اختیارمان وجود دارد، ما در شش ماهه نخست سال ۱۳۹۷ برنامه‌های علمی، اجتماعی، هنری و فرهنگی متنوعی را برای نوجوانان، جوانان و بزرگسالانِ علاقمندان به کتاب و کتابخوانی تدارک دیدیم که به بخشی از آن‌ها در سوالات قبل اشاره کردم.
علاوه بر آن برنامه‌ها در شش ماه نخست سال، ۴۵ نشست کتابخوان کتابخانه‌ای با حضور ۲ هزار و ۴۱۲ عضو و با مشارکت ۷۵۲ نفر از اعضا فعال، به عنوان ارائه‌دهنده کتاب برگزار کرده‌ایم. همچنین کتابخانه‌های ما میزبان برگزاری ۹ نشست کتابخوان مدرسه‌ای بوده‌اند که با حضور ۶۹۷ دانش‌آموز و مشارکت ۶۳ دانش‌آموز به عنوان ارائه‌دهنده برگزار شده است.
در چشم انداز ایران ۱۴۰۴ هـ. ش. نیز نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نهادی فرهنگی با هویت اسلامی _ ایرانی، نافذ و اثرگذار بر جامعه و زمینه‌ساز ارتقای مطالعه مفید معرفی شده است. نهادی که مسئولیت تأسیس، ساخت، تجهیز و بازسازی، توسعه و مدیریت و نظارت و سایر امور کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور را برعهده گرفته است.
با توجه به اهمیت این نهاد و به بهانه پشت سر گذاشتن هفته کتاب و کتابخوانی به سراغ حجت‌الاسلام و المسلمین امیرعطاءاله جباری، مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم رفتیم تا با او به گفت‌وگو بنشینیم.
یکی از محوری‌ترین نهادهای مرتبط با کتاب و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور است. این نهاد می‌تواند سهم بسزایی در گسترش و ترویج فرهنگ کتابخوانی داشته باشد. با توجه به این جایگاه و نقشی که این نهاد ایفا می‌کند، بفرمایید چه سیاست‌گذاری‌هایی در این زمینه انجام داده‌اید؟
ما با دارار بودن ۲۳ کتابخانه عمومی نهادی و ۱۷ کتابخانه مشارکتی در حد وسع و توانمان برنامه‌هایی را برای این امر تدارک دیده‌ایم. از جمله خدماتی که در مجموعه کتابخانه‌های استان در نظر گرفته‌ایم، ایستگاه مطالعه است. در این ایستگاه‌ها، قفسه‌هایی در نظر گرفته‌ایم و کتاب‌های خاص و ویژه‌ای را برای مطالعه در معرض دید مراجعه‌کنندگان قرار داده‌ایم.
در سطح کتابخانه‌های استان هم اهدای کتاب را در برنامه داریم. در این طرح یک یا دو جلد کتاب اهدا می‌شود. در هفته کتاب و جشنواره رضوی و هفته دفاع مقدس بیش از دو هزار جلد کتاب اهدا شد. از دیگر برنامه‌های جنبی ثابت نگه داشتن حق عضویت در کتابخانه‌های عمومی است. به عنوان نمونه چندین سال است حق عضویت در کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای ثابت است و افزایشی در این زمنیه صورت نگرفته است.
از ظرفیت نهاد کتابخانه‌های استان بفرمایید. با چه ظرفیتی به هم استانی‌هایمان خدمت‌رسانی انجام می‌شود؟
در مجموع ۹۰ نفر در دو شیفت و ۱۲ ساعت در کتابخانه‌های عمومی استان مشغول فعالیت‌اند. همان‌طور که عرض کردم نهاد کتابخانه‌های استان با داشتن ۲۳ کتابخانه عمومی نهادی، ۱۷ کتابخانه مشارکتی و ۷۰۰ هزار نسخه کتاب در کتابخانه‌های عمومی استان به مردم شریف قم خدمت‌رسانی انجام می‌دهد.
از جمله زیرساخت‌های مهم و اساسی فرهنگی احداث کتابخانه‌های عمومی در سطح استان است. ما از این منظر با استاندارهای موجود فاصله داریم و برای استانی چون قم که یکی از شاخص‌های مهم فرهنگی آن کتاب است شایسته به نظر نمی‌رسد. در این زمینه چه اقدامی انجام داده‌اید؟
در زمینه تعداد کتابخانه‌های عمومی استان قم ما با محدودیت مواجه‌ایم و همان طور که اشاره کردید با سرانه فاصله داریم. کتابخانه باید به گونه‌ای باشد که در دسترس همگان قرار بگیرد و خانواده‌ها به همراه فرزندانِشان از آن بهره‌مند شوند. ساخت کتابخانه اقدام زمانبری است و چندین سال زمان می‌برد اما باید در کنار آن راهکارهای زودبازده انجام شود؛ در پردیسان کتابخانه عمومی وجود دارد اما نسخ کتابی که در آن وجود دارد، مخصوص حوزه علمیه و کتاب‌های علمی است، اگر زمینِ مناسبی در اختیار مجموعه قرار بگیرد در خیابان جوادالائمه نیروگاه اقدام به تأسیس کتابخانه می‌کنیم. در همین راستا نیازسنجی نسبت به احداث کتابخانه در مناطق محروم استان انجام شده است.
برای جذب مخاطب به سمت کتابخانه‌ها چه برنامه‌هایی را تدارک دیده‌اید؟
به همت کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان قم با تشکیل گروه‌های مطالعاتی و با بهره‌مندی از زبان هنر برای جذب مخاطب کار‌های جنبی و خلاقانه‌ای را تدارک دیده‌ایم. از جمله این فعالیت‌ها اجرای ۶ نمایش خلاق با حضور ۲۵۲ نفر در کتابخانه‌ها بود. برپایی نشست‌های حافظ‌خوانی و نهج البلاغه خوانی نیز با حضور ۱۱۷ نفر از اعضای این کتابخانه‌ها از دیگر برنامه‌های ما بوده است.
برنامه‌های گسترده‌ای شامل قصه‌گویی و نقاشی برای کودکان هم در برنامه داریم. برای بزرگسالان هم آموزش‌های روانشناسی و خانواده و تفکر خلاق برگزار می‌کنیم. لازم می‌دانم به این نکته اشاره کنم که با برگزاری ۱۲ فعالیت خلاقانه با بهره‌مندی از کارگاه کتاب، کودک، اندیشه‌ورزی در مدت شش ماهه نخست امسال در مجموع چهار هزار و ۳۷ عنوان کتاب در مناسبت‌های مختلف در قالب ۱۷۰ نمایشگاه موضوعی در کتابخانه‌ها در معرض دید عموم به ویژه مراجعه‌کنندگان قرار گرفت و ۸ گروه مطالعاتی در قالب بلندخوانی، روخوانی، شعرخوانی، بازی، مشاعره و آموزش تندخوانی تشکیل شد.
از جمله برنامه‌های شما در ترویج کتابخوانی حمایت از نابینایان و کم‌بینایان کتابخوان و بسترسازی مناسب برای استفاده این قشر از جامعه است. راجع به این موضوع توضیح بفرمایید؟
نابینایان و کم‌بینایان در زمینه منابع و کتاب با محدودیت زیادی روبرو هستند و همواره خلاء قابل توجهی برای این عزیزان در زمینه کتاب وجود دارد، در همین راستا کتابخانه آیت‌الله خامنه‌ای اقدام به تولید کتاب برای روشندلان کرد و از سال ۹۴ اقدام به تولید کتاب برای نابینایان کرده است. این کتابخانه حدود ۳ سال است تولید کتاب بریل را به صورت انبوه انجام می‌دهد. در مدت ۳ سال ۲۰۰ عنوان کتاب و ۱۴ هزار جلد برای نابینایان و کم بینایان تولید شده است که در 10 مرحله آن‌ها را به ۶۰ مرکز کتابخانه سراسر کشور ارسال کردیم. ان شاءالله به زودی هم از ۹ عنوان کتاب بریل جدید رونمایی می‌شود.
چقدر از ظرفیت فضای مجازی و دیگر رسانه‌ها برای تبلیغ کتاب استفاده کرده‌اید؟
تلاش می‌شود که ابتدا مردم را کتاب خوان کنیم. موضوعی که در فضای مجازی اتفاق افتاده است معرفی کتاب است و در این زمینه از ظرفیت‌های صدا و سیما و برنامه‌های رادیو و تلویزیون استفاده می‌کنیم و کتابخانه‌های بزرگ و فعال استان صفحه اینستاگرام و تلگرام دارند.
یکی از سازمان هایی که به درستی می‌توان برای ترویج و توسعه کتابخوانی برای آن برنامه‌ریزی کرد، آموزش و پرورش است. چقدر با این دستگاه تعامل دارید؟
یکی از اهداف ما برای توسعه کتابخوانی و ایجاد انس با کتاب، تعامل با آموزش و پرورش است. اگر ما بتوانیم در قالب برنامه‌های متنوع دانش آموزان را در سنین پایین با کتاب آشنا کنیم و فرهنگ کتاب و کتابخوانی را در بین آن‌ها تعمیق ببخشم، دست‌آوردهای خوبی را خواهیم داشت و حتما با نسل کتابخوان‌تری مواجه خواهیم شد.
در همین زمینه در بازه زمانی شش ماهه نخست سال جاری میزبان ۱۲۳ نشست قصه‌گویی بوده‌ایم که در مجموع در این نشست‌ها یک‌هزار و ۵۰۹ دانش‌آموز حضور داشته‌اند. در ۳۸ نشست جمع‌خوانی در مدارس و کتابخانه‌های عمومی نهادی این استان که با حضور یک‌هزار و ۷۰۹ دانش‌آموز برگزار شده نیز ۲۲۷ عنوان کتاب به این دانش‌آموزان در گروه سنی جوان و نوجوان معرفی شده است.
در بخش مسابقات فرهنگی، ۳۵ مسابقه مکتوب برگزار کرده‌ایم که دو هزار و ۲۴۱ دانش‌آموز در مقاطع مختلف در این مسابقات شرکت کردند و در ۸۸ مسابقه نقاشی یک‌هزار و ۳۴۳ نفر و در ۱۱۸ کارگاه کاردستی نیز یک‌هزار و ۸۳ نفر با یکدیگر به رقابت پرداختند، ضمن آنکه در چهار مسابقه نویسندگی نیز ۴۱ نفر از نوجوانان و جوانان علاقمند شرکت کردند.
به تازگی هفته کتابخوانی را پشت سر گذاشته‌ایم. برنامه خاصی برای حمایت و تقدیر از کتابداران در نظر گرفته بودید؟
آیین گرامی داشت مقام کتابداران و تجلیل از خادمان عرصه کتابخوانی در همایشی در تالار غدیر اداره‌کل کتابخانه‌های عمومی در همین هفته گذشته برگزار شد. تقدیر از کتابداران نمونه استان و تقدیر از کتاب‌خوانان برتر همراه با اجرای نمایش نیز از دیگر برنامه‌های همایش‌مان بود.
از نویسندگان و آثارشان حمایتی از طرف شما صورت می‌گیرد؟
ما با هدف ترویج فرهنگ مطالعه و معرفی نویسندگان و آثار ارزشمند آنان، ۵ نشست نقد کتاب با حضور شمار زیادی علاقه‌مند به کتابخوانی تشکیل داده‌ایم. با توجه به اینکه قم به عنوان شهری که یکی از محورهای اصلی فرهنگی آن کتاب است و با توجه به ظرفیتی‌هایی که در اختیارمان وجود دارد، ما در شش ماهه نخست سال ۱۳۹۷ برنامه‌های علمی، اجتماعی، هنری و فرهنگی متنوعی را برای نوجوانان، جوانان و بزرگسالانِ علاقمندان به کتاب و کتابخوانی تدارک دیدیم که به بخشی از آن‌ها در سوالات قبل اشاره کردم.
علاوه بر آن برنامه‌ها در شش ماه نخست سال، ۴۵ نشست کتابخوان کتابخانه‌ای با حضور ۲ هزار و ۴۱۲ عضو و با مشارکت ۷۵۲ نفر از اعضا فعال، به عنوان ارائه‌دهنده کتاب برگزار کرده‌ایم. همچنین کتابخانه‌های ما میزبان برگزاری ۹ نشست کتابخوان مدرسه‌ای بوده‌اند که با حضور ۶۹۷ دانش‌آموز و مشارکت ۶۳ دانش‌آموز به عنوان ارائه‌دهنده برگزار شده است.
نظر شما