در ابتدای این جلسه نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل موسسه خانه کتاب خوشامدگویی و سخنرانی کوتاهی داشت و در ادامه مستندی بر معرفی دکتر محرابی، درباره خدمات پزشکی و کتاب تاریخ مصور پزشکی او پخش شد.
کار بزرگ ولی‌الله محرابی، نگارش کتاب «تاریخ مصور پزشکی جهان» است
مسلم بهادری، استاد ممتاز دانشگاه تهران و از دوستان ولی‌الله محرابی گفت: آشنایی من با استاد محرابی به حدود 50 سال پیش و زمانی برمی‌گردد که تازه به ایران بازگشته بود. آن زمان او به‌عنوان هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران مشغول بود. البته آشنایی ما مربوط به کار نبود، بلکه یک ارتباط شخصی بود.
او ادامه داد: استاد محرابی خدمات زیادی در دانشگاه تهران انجام داده است. اولین اقدام او این بود که توانست جراحی کودکان در ایران را به‌عنوان یک کرسی مشخص برقرار کند، که کار مشکلی بود. چون آن زمان جراحی بزرگسال و خردسال همه به دست جراحان عمومی انجام می‌شد ولی او معتقد بود مساله کودکان با بزرگسالان تفاوت دارد، بنابراین شروع به ایجاد کرسی کرد و یک بیمارستان به نام بیمارستان امیرکبیر هم تاسیس شد که محرابی ریاست آن را برعهده داشت. در آنجا شروع به تعلیم دانشجویان رشته جراحی اطفال کرد که اکنون تعداد زیادی از آنها به عنوان اساتید جراحی اطفال در کشور مشغول خدمت هستند.
مسلم بهادری
تشکیل مجله جامعه جراحی ایران توسط ولی‌الله محرابی
بهادری در ادامه گفت: استاد محرابی همچنین به‌عنوان یک جراح قابل در مساله جراحی دخالت داشت و در جامعه جراحی ایران یک عضو موثر هیات مدیره بود. نقش بزرگی که آن موقع بازی کرد تشکیل مجله جامعه جراحی ایران بود که مدت طولانی سردبیر آن مجله بود و بیشترین سعی را برای انتشار بهترین مقالات کرد. علاوه بر این استاد محرابی به نوشتن کتاب نیز پرداختچون آن موقع نوشتن کتاب در ایران تقریبا محدود بود و سرعت امروزه در دسترسی به علم، وجود نداشت و به این منحصر بود که نویسنده کتاب و مقاله بنویسد و در اختیار مخاطب بگذارد. ولی می‌بینیم که دکتر محرابی همان‌موقع کتاب جراحی کودکان و چندین کار دیگر را ارائه داده است که بسیار به موقع بود.
این استاد دانشگاه تهران ضمن معرفی ولی‌الله محرابی به‌عنوان یک پزشک متعهد، وظیفه‌شناس و خانواده‌دوست گفت: کار بزرگی که دکتر کرد همین کتاب «تاریخ مصور پزشکی جهان» است که کار آسانی نیست. از نظر صحت مطلب، غلط‌گیری و پیداکردن مدارک جدیدتر و بهتر برای هریک از صفحات آن بایستی ساعت‌ها وقت می‌گذاشت، به طوری که وقتی در سال‌های 80، هشت جلد آن منتشر شد؛ محرابی قانع نشد، چون به نظر او در مورد ایران کار بیشتری می‌طلبید در نتیجه وقت گذاشت و شبانه‌روز کار کرد تا دو جلد به کتاب‌های قبلی اضافه شد.
«تاریخ مصور پزشکی جهان» یک اطلس تاریخ پزشکی است
او ادامه داد: امروزه این کتاب در 10 جلد و هر جلد بالغ بر 800 صفحه در اختیار جامعه پزشکی و غیرپزشکی است. برخلاف عنوان کتاب، این کتاب هرگز مسائل پزشکی را توضیح نمی‌دهد، بلکه ملت‌هایی که در خدمات پزشکی زحمت کشیده‌اند را نشان داده و یک تاریخ مصور پزشکی ارائه کرده است. از این دید من دکتر محرابی را بیشتر یک تاریخ‌نگار می‌بینم تا یک پزشک جراح. بنابراین در این کتاب که بالغ بر 8هزار صفحه است توانسته تاریخ پزشکی ایران و جهان را ترسیم کند. منتها تنها به تاریخ‌نویسی اکتفا نکرده و درواقع یک اطلس تاریخ پزشکی هم به این کتاب اضافه شده است. یعنی علاوه بر محتوای نوشتاری، محتوای تصویری قابل توجهی دارد و این تصویرها طوری نمایانده شده که با مخاطب صحبت می‌کند و خود تصویر آموزنده است.
محرابی از منابع ارزشمند انسانی ایران است
احمد خالق‌نژاد طبری، رئیس انجمن جراحان کودک دیگر سخنران این نشست بود و با بیان اینکه به نمایندگی از همه جراحان کودکان ایران برای بزرگداشت استاد محرابی در اینجا حاضر شده، صحبت‌های خود را با معرفی جراحی کودکان شروع کرد و گفت: جراحی کودکان با بزرگسالان خیلی متفاوت است و به‌صورت یک برنامه آموزشی مجزا در دنیا از حدود 70 سال پیش بنیاد گذاشته شد و هدف آن هم از زمان انعقاد نطفه تا زمان بلوغ است.
احمد خالق‌نژاد
او ادامه داد: ما در ایران جراحی کودکان نداشتیم و تک‌افراد از جراحان بزرگسال که علاقه‌مند بودند در این کار مداخله می‌کردند ولی الان این دوره در ایران به این صورت است که جراح بزرگسال باید سه سال آموزش اضافی ببیند تا بتواند در جراحی کودکان مداخله کند و دکتر محراب در دهه 50 اولین بخش جراحی کودکان آکادمیک و رسمی را در بیمارستان بهرامی تهران بنیان‌گذاشت که امروز هم سالروز بنیانگذاری آن است.
خالق‌نژاد ضمن بیان اینکه استاد محرابی در واقع بنیانگذار طب مدرن جراحی کودکان در ایران است، اضافه کرد: استاد محرابی وزارت علوم و بهداشت وقت را متقاعد کرد که باید دوره جراحی کودکان به صورت مجزا و مدون آموزشی در کشور راه بیفتد و امروزه در جای جای ایران شاگردان او در بخش جراحی کودکان خدمت می‌کنند. استاد محرابی فقط جراح نبودند او پژوهشگر، نویسنده و بسیار با پشتکار است واقعیت این است که خلق اثری چون «تاریخ مصور پزشکی جهان» کار بزرگ و وقت‌گیری است که با وجود مشغله زیادی که از ولی‌الله محرابی سراغ دارم بسیار کار شگرفی است. جالب است که دکتر محرابی بعد از بازنشستگی هم دست از تلاش و پژوهش برنداشته و عشق، علاقه به پشتکار او الگویی برای جوانان امروز است.
او ادامه داد: دکتر محرابی بنیانگذار جامعه جراحان ایران است و همچنین انجمن جراحان کودکان ایران در حدود 26سال قبل به وسیله او و برخی هم‌دوره‌ای‌های ایشان بنیان گذاشته شد و هنوز هم که هنوز ایشان یکی از مشوقان ما در برگزاری کنگره‌های سالانه این انجمن است.
خالقی‌نژاد در پایان ضمن تشکر از خانه کتاب برای برگزاری این گرامیداشت بیان کرد: در تکامل هر کشور دو منبع طبیعی و انسانی وجود دارد که دکتر محرابی یکی از منابع ارزشمند انسانی است که باید قدر دانسته شود.
هزار سال بزی، صدهزارسال بزی
کامیار عابدی، پژوهشگر ادبیات و شعر معاصر و ویراستار کتاب «تاریخ مصور پزشکی جهان» گفت: سال 1379 بود که یکی از دوستان مشترک بین بنده و پروفسور محرابی ویراستاری یک کتاب بسیار بزرگ را به من پیشنهاد کرد وقتی از چند و چون کار پرسیدم و متوجه شدم که مرتبط با تاریخ پزشکی است آن را رد کردم ولی به اصرار او در یکی از دفاتر انتشاراتی قرار گذاشتیم و بخشی از کار در اختیار من قرار گرفت تا آن را مطالعه کنم و نظر خود را بگویم. بعد از مطالعه دچار ترس عجیب و غریبی شدم، بلافاصله یادداشتی برای دکتر محرابی نوشتم و از ویراستاری این کتاب اعلام انصراف کردم.
کامیار عابدی
او ادامه داد: بعد از گذشت حدود یکسال و نیم دوباره این کار به من پیشنهاد شد که پس از ملاقات مجدد با دکتر محرابی و دیدن اثر آن را قابل ویراستاری دیدم. کاری که در حدود کار 81 در آنجا شروع کردیم و نزدیک به 5هزار صفحه بود حدود دو سال و نیم به طول انجامید که در 8 جلد در نوروز 1383 منتشر شد و با توجه به شایستگی‌هایی که داشت، بلافاصله جایزه کتاب سال را از آن خود کرد. من اطمینان دارم که اگر صبر و حوصله و استقامت آلمانی‌وار دکتر محرابی پشت این کتاب نمی‌بود این پروژه به انجام نمی‌رسید چون معمولا انجام پروژه‌هایی به این سنگینی کار یک موسسه است نه یک فرد.
عابدی گفت: این کتاب به دانش پزشکی به عنوان یک میراث بشری نگاه می‌کند نه به‌عنوان میراثی که مربوط به چند کشور خاص یا یک قاره است. همچنین توجه می‌کند که همه ملت‌ها و فرهنگ‌ها در به‌وجود آمدن دانش سهم داشته‌اند، منتها گاه سهم یک ملت و فرهنگ بیشتر یا کمتر بوده من بعضی از کارهایی که در حوزه تاریخ پزشکی انجام شده را به مناسبت این کار خواندم؛ کتاب‌هایی که بررسی کردم نشان می‌داد که هرکدام به بخشی از تاریخ پزشکی جهان پرداخته‌اند ولی هیچ‌کدام کامل نیست با توجه به این نکته می‌توان به صراحت مدعی شد این کتاب 8 جلدی که بعدها به 10 جلد افزایش پیدا کرد، جامع‌ترین کتابی است که تاکنون در ایران تالیف و ترجمه شده است.
او ادامه داد: این کتاب در درجه اول تاریخ‌نگاری است، ولی تاریخ‌نگاری که براساس پژوهش و تحقیق است. جنبه روایی در این کتاب وجود دارد که کتاب را نسبت به بسیاری از کتاب‌های مشابه شیرین‌تر و جذاب‌تر می‌کند و علاوه بر پژوهش و روایت قلمرو نقد و بررسی را نیز از دست نمی‌دهد. کتاب‌هایی که به تاریخ پزشکی می‌پردازند باید مصور باشند وگرنه نمی‌توانند مفید واقع شوند. این کتاب این ویژگی را به تمامی دارد و در این زمینه هم در تمام این سال‌ها در صدر بوده است.
عابدی ویرایش این کتاب را برای خودش هم مفید خواند و گفت: این کتاب به من یاد داد که وقتی می‌خواهم نقد ادبی بنویسم باید علمی بنویسم و از احساسات پرهیز کنم چون احساسات مال شاعر و داستان‌نویس است ولی وقتی کسی کار علمی انجام می‌دهد و به تحقیق و نقد می‌پردازد، باید از حواشی بپرهیزد و تلاش کند در کوتاه‌ترین کلمات گویاترین عبارات را ثبت کند.
وی صحبت‌های خود را با خواندن شعری از منوچهری دامغانی خطاب به استاد محرابی که: «جز این دعات نگویم که رودکی گفته است/ هزار سال بزی صدهزارسال بزی» به پایان رساند.
محرابی فردی با سه جنبه بزرگ
در ادامه مشایخی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد تنکابن که توسط دکتر محرابی پایه گذاشته شده، متنی در معرفی و سپاس از مقام دکتر محرابی قرائت کرد و گفت: محرابی فردی است با سه جنبه بزرگ که ویژه افراد اندیشمند است نخست آنکه جهانی می‌اندیشد و این برآمده از وسعت عمل ایشان در کشورهای خارج است که این دید جهان‌نگرانه را به او داده است. ویژگی دوم که برآمده از تفکر اول است عملی است که بازگشت به ایران و خدمت به مردم کشورش نتیجه آن بود. ویژگی سوم هم این است که ایشان فردی نیستند که فراموش کنند از کجا برخاسته و به دشواری‌های آن آشناست. یاد دارد که خود چگونه راه را به سختی طی کرده پس باید به عمل دست زند و راه را برای رفتن دیگران آباد و آسان نماید و همین نکته است که او را فردی فعال برای منطقه خود تبدیل کرده است.
خوشحالم که عضو کوچکی از خانواده دکتر محرابی هستم
نازبانو محرابی، فرزند دکتر محرابی نیز به دعوت مجری در جایگاه قرار گرفت و گفت: خوشحالم که عضو کوچکی از خانواده دکتر محرابی هستم ولی ایشان را با کلمه پدر خطاب می‌کنم، چون این کلمه معنی و اجر و قرب بالایی دارد. همچنین خوشحالم که پدرم در جامعه شاگردان بزرگی تربیت کرده و در کنار دیگر اساتید علم خود را به آنها ارایه داده است تا بتوانند اساتید و معلمان بهتری برای سال‌های آتی باشند.
نازبانو محرابی
وی ضمن تعریف خاطره‌ای از کودکی خود که به‌عنوان بیمار پدرش در بیمارستان او بستری شده گفت: هرچند که ایشان را به دلیل مشغله زیاد در کنار خانه و خانواده زیاد احساس نکردیم ولی ورود ایشان یک افتخار بزرگ برای من است و خوشبختم که پدری به این بزرگی دارم.
در ادامه لوح تقدیر، تندیس و هدایایی به رسم یادبود از طرف موسسه خانه‌کتاب، فرماندار شهر تنکابن و مدیر انتشارات تیمورزاده به دکتر محرابی اهدا شد و از ایشان تقدیر به عمل آمد.
پایان‌بخش این نشست سخنرانی دکتر محرابی بود که در جایگاه قرار گرفت و ضمن بیان مطالبی درباره اهمیت کتاب گفت: کتاب در تاریخ بشری تنوع زیادی داشته و معمولا در درجه اول انسان‌ها علاقه‌مندند که از کتاب‌ها آسمانی یاد کنند که واپسین این کتاب‌ها کتاب الهی از دیدگاه مسلمانان، قرآن می‌باشد که از هرگونه دستبرد و تحریفی مصون مانده است.
باید به ایجاد آکادمی کتاب ایران بیندیشیم
محرابی ضمن ارائه تاریخچه‌ای از نحوه نگارش کتاب گفت: کتاب در معنای انسانی آن کلامی است که با اندیشه و دل نوشته می‌شود و لاجرم با اندیشه و دل مخاطب در ارتباط است. کتاب هم می‌تواند ما را آگاه‌تر و هم شور درونی ما را زیادی کند البته در طول تاریخ دشمنانی هم داشته است. دشمنانی که با آگاهی و اشتیاق انسانی نسبت به حقیقت میانه‌ای نداشته اما سیر تاریخ نشان داده که کتاب‌سازی و کتابسوزان همواره پس از مدت کوتاهی به حاشیه رانده شده و کاروان معرفت بشری بر سیاهی جهل آنها غلبه کرده است.
بنیانگذار جراحی کودکان در ایران گفت: ما ایرانی هستیم و زبان مالی ما فارسی است، از این رو همچنان که بسیاری از دانشمندان و برخی مسئولان کشور، مخصوصا دکتر صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد یادآور شده‌اند، باید در راه غنا، گسترش و علمی‌شدن زبان دیرینه‌مان در تالیف و ترجمه کتاب بسیار بکوشیم. این مهم میسر نمی‌شود مگر اینکه از یکسو فرهنگ ملی و کهن خود را پاس داریم و از دیگر سو با تاکید بر آزادی بیان پنجره‌های خود را به سوی فرهنگ علم و فناوری جهان بگشاییم.
محرابی در ادامه به سابقه پژوهشی خود اشاره کرد و گفت: این جانب بیش از 6 دهه از عمر خود را به طبابت پرداختم. علم پزشکی به تعبیر کانت مسئول تندرستی جامعه و سلامتی انسان است راه پر فراز و نشیبی را در طول سده‌ها و سالیان پرداخته و از این رو من نیز پزشکی از جامعه پزشکی ایران و جهان هستم که علاوه بر تدوین تجربه و دانش خود در زمینه بخشی از پزشکی یعنی جراحی، از اواخر دهه 1350 تا پایان دهه 1370 در صدد تالیف و ترجمه کتابی برآمدم که در سال 83 دوره 8 جلدی آن در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
وی در ادامه با بیان چند نکته به سخنان خود پایان داد: یک اینکه باید سعی شود مقاله‌نویسی و تالیف کتاب به زبان فارسی را ترویج دهیم. زبان انگلیسی و دیگر زبان‌های خارجی اهمیت دارد اما ما باید بکوشیم در حد توان دانش و تجربه را در زبان و فرهنگ بومی خود بیفزاییم.
دوم اینکه از کمک‌های مالی و معنوی به مولفانی که در پی تولید فرهنگ و علم هستند خودداری نکنید چون این کار در حکم کاشتن نهال‌هایی است که به تدریج بارور می‌شوند.
سوم اینکه آزادی در تفکر، علم و قلم را ارج نهیم و به نهادهای مختلفی از تنگ‌نظری و تهمت زدن به مولفان و دانشمندان خودداری کنیم.
در دهه‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد و موسسه خانه‌کتاب با راه‌اندازی جشنواره کتاب در پی بهبود وضعیت کتاب و فرهنگ بوده‌اند اما چه بهتر که در سطحی کلان به ایجاد آکادمی کتاب ایران بیندیشیم. تصور می‌کنم وجود آکادمی خانه‌کتاب در ایران راهی است در جهت خودباوری ما ایرانیان که از دیرباز از پرچمداران فرهنگ بشری بوده‌ایم و به سهم خود در ارتقای دانش و پژوهش انسانی کوشیده‌ایم
نظر شما