حسن کتاب فرید زکریا آن است که او با اشرافی که بر تاریخ و نیز بر تکنیکهای آیندهپژوهی دارد میتواند توان ژورنالیستی خود را غنا ببخشد و از تحلیل مسائل روز به گذشته و آینده نقب بزند. همین خصوصیات او باعث میشود که سیطره مسائل روز بر آثار او در حدی نباشد که گذشت زمان رنگ فرسودگی را به چهره آنها بنشاند.
ویراست اول کتاب در سال 2008 منتشر شده است. سال آغاز بحران مالی آمریکا. سالی که در آن در عرض 6 ماه 4 میلیون شغل در آمریکا از میان رفت. سالی که نگاه به آمریکا تغییر کرد. سالی که به خلاف انتظار بحران مالی آمریکا به بحرانهای شدیدتر در تمامی دیگر نقاط جهان منجر نشد. سال سر برآوردن چین به عنوان ابرقدرتی جدید. سال رشد اقتصادی هند و اندونزی و برزیل.
احد علیقلیان که پیش از این در سال 1388 ویراست اول کتاب را در انتشارات «طرح نو» منتشر کرده بود، حالا ویراست دوم کتاب را در «نشر نو» منتشر کرده است. ویرایشی که فرید زکریا آن را در سال 2011 به چاپ سپرده بود و در آن پیامدهای بحران مالی برای آمریکا و تغییرات حاصله در قدرت و دیپلماسی این کشور متاثر از این بحران را بررسی کرده بود.
با همان معیارهایی که زکریا پس از انتشار ویرایش اول کتابش به این نتیجه رسید که باید بر مبنای تغییرات حاصله در وضع و حال آمریکا ویرایشی تازه از کتاب منتشر کند، شاید انتشار ویرایش دوم کتاب «جهان پس از آمریکا» در شرایطی که دونالد ترامپ تمام قواعد سیاست خارجی آمریکا و تمام ساختارهای ارتباطی این کشور با دیگر کشورهای دنیا را دستخوش تغییر کرده است، چندان به هنگام ننماید. اما آیا به واقع چنین است؟ آیا «جهان پس از آمریکا» از سنخ آثاری است که تاریخ مصرف دارند و اکنون تاریخ مصرف آن گذشته است؟
ناشر در متن پشت جلد کتاب برای جذب خواننده برای خواندن آن چنین نوشته است: «به ندرت نویسنده و روزنامهنگار جوانی با آمیزه هوشی پیامبرگونه و صراحت و فصاحتی تکاندهنده پیدا میشود که آنچه را در چشمانداز بینالمللی در پیش روست با خوانندگانش در میان بگذارد. فرید زکریا چنین شخصی است... جهان پس از آمریکا آینهای است که در بررسی نقش قاطع ایالات متحده و بسیاری کشورهای دیگر به ما کمک میکند. خوانندگان از درک بینقص زکریا از روابط بینالمللی، سیاست جهانی و توسعه اقتصادی بهره فراوان خواهند یافت.»
صد البته که فرید زکریای 54 ساله حالا دیگر چندان جوان محسوب نمیشود اما او پس از نوشتن کتاب «آینده آزادی» که در 39 سالگی منتشرش کرده بود، به عنوان نابغهای جوان که توانایی ارائه چشماندازی از آینده را دارد هالهای از احترام را همراه نام خود کرده بود و جوان نامیده شدن او از سوی ناشر ایرانیاش برآمده از همان احترام است.
زکریا در پیشگفتار کتاب «جهان پس از آمریکا» اشاره میکند که در ویراست اول کتابش به قدرت رو به گسترش کشورهایی نظیر چین و هند اشاره کرده بوده است و اینکه بحران اقتصادی آمریکا به نفع این دو کشور تمام شد نمودی از صحت آن پیشبینی بوده است. آنچه که ناشر ایرانی کتاب آن را «هوش پیامبرگونه» زکریا نامیده است برآمده از چنین پیشبینیهایی است.
پیشبینیهایی که در ویراست دوم کتاب هم بسیار دیده میشود. به عنوان نمونه این پیشبینی که هند هرگز نخواهد توانست به پای چین برسد مگر آنکه رشد چین به ناگهان متوقف شود.
پیشبینیهای زکریا در کتاب «جهان پس از آمریکا» از گونهای نیستند که با آمدن دونالد ترامپ نقش بر آب شوند. او در این کتاب بر قدرتگیری کشورهایی متمرکز است که هنوز در مسیر رشد به سر میبرند و رشدشان کامل نشده است. این درست است که رویه خود زکریا این بوده است که پس از تغییر روندهای اقتصادی و آنگونه که خود میگوید پس از رئیسجمهور شدن باراک اوباما کتابش را بازنویسی کند ولی اول اینکه ترامپ با تمام هیاهویش هنوز نتوانسته تاثیری از نوع تاثیری که بحران اقتصادی 2008 بر اقتصاد آمریکا داشت را در روندهای جاری این کشور وارد کند و از دیگر سو روند قدرتگیری کشورهایی نظیر چند و هند نه تنها متوقف نشده که در سالهای اخیر اوج هم گرفته است.
به گونهای که حالا آشکارا چین مهمترین رقیب بینالمللی آمریکا محسوب میشود. بر این مبنا حتی اگر کتابی نظیر «جهان پس از آمریکا» تاریخ مصرف هم داشته باشد، هنوز به انقضای آن نزدیک نشدهایم. هنوز میتوانیم احتمال شکلگیری «جهانی غیرغربی» (یعنی جهانی با محوریت هژمونیک آسیاییها) که در این کتاب به آن پرداخته شده است را جدی ببینیم و حتی دونالد ترامپ نیز این موضوع را پذیرفته و در پی چاره اندیشیدن برای آن است.
حسن کتاب فرید زکریا آن است که او با اشرافی که بر تاریخ و نیز بر تکنیکهای آیندهپژوهی دارد میتواند توان ژورنالیستی خود را غنا ببخشد و از تحلیل مسائل روز به گذشته و آینده نقب بزند. همین خصوصیات او باعث میشود که سیطره مسائل روز بر آثار او در حدی نباشد که گذشت زمان رنگ فرسودگی را به چهره آنها بنشاند.
بر این مبنا حتی شاید بتواند پیشتر رفت و گفت حتی اگر به تاریخ انقضای پیشبینیهای زکریا هم رسیده بودیم، باز هم میتوانستیم اثر او را بخوانیم و لذت ببریم. اثری که چشمانداز قدرت آمریکا در جهان پیشارو را بررسی کرده است و از مزیتهای جدیاش اهمیتی است که به نقش هند در جهان آینده داده است. شاید این کتاب از معدود آثاری باشد که ابعاد اهمیت هند را به خوبی بررسی کردهاند.
کتاب «جهان پس از آمریکا» را نشر نو در سال 1397 با تیراژ 770 نسخه و با قیمت سی هزار تومان در 276 صفحه منتشر کرده است.
نظرات