کتاب شاعری(بوطیقا) اثر ارسطو با ترجمه رضا شیرمرز از سوی انتشارات ققنوس راهی وارد بازار نشر شده است. این ترجمه از روی نسخه یونانی اثر برگردانده شده است.
این کتاب در سالهای گذشته از سوی افراد سرشناسی مانند عبدالحسین زرینکوب، فتحالله مجتبایی و سهیل افنان ترجمه شده است. آنچنان که از مقدمه و شناسنامه این کتاب مشخص است، رضا شیر مرز این اثر را از زبان نخست یعنی یونانی ترجمه کرده است و بدون شک این ترجمه میتواند به زبان آنچه که نویسنده میاندیشیده نزدیکتر باشد.
رضا شیرمرز در مقدمه مترجم این اثر در توضیح دلایل ترجمه این کتاب گفته است:
«شاید مهمترین دلیل برای ارائه ترجمهای دیگر از این کتاب ارسطو آن است که برگردان این متن پیشتر از زبانهای دیگری همچون فرانسه و انگلیسی صورت گرفته بود و این ترجمههای با واسطه به ابهاماتی در متن کتاب مذکور در زبان مقصد –فارسی انجامیده است و از شفافیت موجود در اصل متن یونانی برخوردار نیست. برگردان افنان هم که با مقابله با زبان یونانی صورت گرفته از کهنگی واژگان و بیگانگی بافت زبانی با نسلهای امروز رنج میبرد، اگرچه به شدت خواندنی است و در دوره خودش حرکت مهمی محسوب میشده است. نکته دیگر در مورد برگردان افنان اینکه احتمالا مترجم و پژوهشگر با زبان یونانی به شکل مکتوب آشنایی بیشتری داشته و در بخشهایی به لحاظ آواشناسی واژگان یونانی دچار خلل جدی شده است. بنابراین نگارنده این سطور بر آن شد تا برگردانی روشنتر و بهروزتر از کتاب ارسطو به دست بدهد تا در آن علاوه بر ارائه معادلهای هماهنگ با مفاهیم امروزین نمایشنامهنویسی، تئاتر و ادبیات، اصالت واژگان یونانی نیز حفظ شود و برگردان این واژگان –بهخصوص اسامی خاص- با معضلات ترجمان انگلیسی آنها روبهرو نشود.»
شیرمرز همچنین در این اثر اشارهای به پارهای از مشکلات ترجمه داشته است و ایرادات ترجمه یک اثر از زبان دوم را نیز بیان کرده است.
ارسطو در حوزههای بسیار زیادی فعالیت داشته است اما شاید یکی از شاخصترین آثار او کتاب بوطیقاست؛ او در این اثر در جستوجوی ارائه تفسیری دقیق از انواع شعر و ساختار و اجزای شعر والاست. همان طور که در مقدمه مترجم این کتاب مطرح شده است، ارسطو شعر را ابزار تقلید برای نمایش یا بازنمایی زندگی به واسطه شخصیت، احساس و کنش میداند.
در ابتدای این کتاب گاهشمار آمده است و شیرمرز در دو صفحه به اتفاقات عمر ارسطو از سال 384 تا 322 قبل از میلاد پرداخته است. در این گاهشمار اتفاقاتی مانند تولد و مرگ ارسطو، مرگ افلاطون، سفرهای ارسطو و تغییرات مدیریت آکادمی یونان باستان ذکر شده است.
نکتهای که در مقایسه این نسخه با سایر ترجمهها به شدت قابل لمس است، زبان متن است بهطوری که بهشدت به روز و امروزی شده و مخاطب در برخورد با آن با کوچکترین مشکل زبانی روبهرو نیست و گویی ارسطو همین امروز متن را نوشته است.
در صفحه نخست این کتاب میخوانیم: «در برخورد با مقوله شعر، نخستین پرسش من این است که شعر چیست و در ادامه به گونههای شعر میپردازم. آنگاه از ویژگی و کارکرد هر گونه شعری، ساختمانبندی و خوشساختی هر یک از این گونهها در جریان خلق شاعرانه و ماهیت و کمیت عناصر تشکیلدهنده شعر خواهم گفت و نقبی به سایر اجزا و اصول دخیل در این جستار خواهم زد. حالا بیایید بر اساس ترتیب طبیعی به مبانی نخستین شعر بپردازیم.»
این کتاب از 26 فصل تشکیل شده است که بعد از اتمام متن فارسی هر فصل، متن یونانی آن نیز در ادامه آمده است و به همین دلیل میتوان گفت که مخاطب با یک کتاب دو زبانه طرف است. البته شاید این اتفاق چندان مورد رضایت مخاطب نباشد؛ چراکه تعداد مخاطبان فارسی این اثر با مخاطب یونانی آن قابل مقایسه نیست و اگر نشر و مترجم این قسمت را از کتاب حذف میکرد، مخاطب هزینه کمتری را بابت خرید کتاب پرداخت میکرد و حتی این امکان وجود داشت که با برخی تغییرات قیمت کتاب تا نصف کاهش بیابد.
در بخش پایانی این کتاب ما با «فرهنگ اساطیر یونانی به همراه تلفظ صحیح یونانی» روبهرو هستیم که شرح کوتاه عبارت، تلفظ یونانی، عبارت یونانی، تلفظ رایج و عبارت انگلیسی در آن درج شده است.
در پایان باید گفت که از این کتاب 223صفحهای تنها 62 صفحه به کتاب اختصاص دارد و 161 صفحه باقیمانده نکاتی حاشیهای است که به کتاب اشاره دارد و خواندن کتاب را برای مخاطب به نوعی آسانتر میکند.
کتاب «شاعری» اثر ارسطو در 223 صفحه، شمارگان 1100 نسخه و بهبهای 32هزارتومان از سوی انتشارات ققنوس راهی بازار نشر شده است.
نظرات