به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از کانورسیشن، در پایان کتابی نوشته شده توسط استوارت کلز درباره آینده کتابخانه‌ها فصلی داستان گونه درباره مواجهه انسان با کتابخانه‌های عجیب و غریب وجود دارد. گروهی از دانشجویان وارد کتابخانه‌ای می‌شوند که کامپیوترها و ماشین‌های کتابخوانی وجود دارند و دیگر کسی نیاز نیست به خود زحمت خواندن کتاب‌ها را بدهد. هرچند این داستان علمی تخیلی زیاد هم دور از ذهن نیست ولی همان شایعه مرگ کتاب‌ها را تداعی می‌کند که این روزها با پیدایش ابزارهای دیجیتال کتابخوان در میان اهالی فرهنگ و کتاب جوامع مختلف رواج پیدا کرده است. مرگ کتاب تقریباً شبیه قصه پیروز شدن تکنولوژی جالوت بر ادب و هنر داوود پیامبر است. در حقیقت وقتی از آینده کتاب و کتابخانه صحبت می‌شود ذهن‌ها به سمت ابزارهای مدرن و عجیب و غریب می‌رود و خب این طبیعی است که آینده تکنولوژی را هماهنگ و همسو با کتاب درنظر گرفت.
تاریخ ادبیات جهان پر از ابزارها و ماشین‌هایی است که سعی داشتن بشر را در مطالعه سریع‌تر و بهتر کتاب‌ها کمک کنند. در اواخر قرن 16میلادی اولین بار کتابخانه‌های اروپا به ابزاری مجهز شدند که به چرخ کتاب مشهور شده بود. کسی که می‌خواست بین کتاب‌ها جستجو کند روی آن می‌نشست و با پدالی که در پایین وجود داشت بین کتاب‌ها جستجو می‌کرد. به تدریج همزمان با پیشرفت تکنولوژی چرخ‌های کتاب به ابزارهای پیشرفته تری در کتابخانه‌های مشهور جهان تبدیل شدند. در سال 1895 اولین بار کتابخانه عمومی شهر بوستون آمریکا از نوارهای نقاله‌ای مخصوص برای جابجا کردن کتاب‌ها در طول طبقات استفاده کرد. این نقاله‌ها در سال‌های بعد پیشرفت چشمگیری تجربه کردند و امروزه از آسانسورهای پیشرفته در کتابخانه‌های بزرگ و کوچک کشورها استفاده می‌شود. در زمان معاصر کتابخانه‌ها به ابزارهای پیشرفته‌تری نیز مجهز شده‌اند که حمل و نقل کتاب‌ها را تسهیل کرده‌اند ولی وقتی از آینده کتابخانه‌ها صحبت می‌کنیم، نباید به این پیشرفت‌ها اشاره کرد. کاربرد سیستم حمل و نقل پیشرفته پنوماتیک در کتابخانه عمومی شهر نیویورک هرچند برای سهولت کار کتابدارها مفید است ولی به طور حتم آینده کتابخانه‌ها نیست. پنوماتیک نوعی فناوری است که از گازهای فشرده برای ایجاد نیروی مکانیکی استفاده می‌کند. وقتی از آینده کتابخانه‌ها صحبت می‌کنیم فکر کردن به روبات‌هایی که به جای انسان برای شما کتاب می‌آورند تنها چیزی است که باید در فیلم‌های سینمایی دنبال آن باشید.
نصب میزهای گران قیمت از جنس چوب بلوط در کتابخانه مرکزی نیویورک یا تزیین سقف با نقاشی‌های نفیس پیشرفت کتابخانه نیست و باید در جای دیگری به آن پرداخته شود. در نگاه اول شاید آینده کتابخانه‌ها را با اضافه شدن سیستم های جدیدتر از پنوماتیک تصور کرد ولی کتابخانه تنها محل نگهداری کتاب نیست و جابجا کردن کتاب تنها هدفش نیست، بلکه کتابخانه‌ها در اصل موسسات علمی فرهنگی در جوامع بشری هستند که باید به رشد فرهنگی و ادبی انسانیت کمک کنند و آینده آنها نیز باید در این زمینه پیشرفت داشته باشند. آنها بیشتر از اینکه محل نگهداری کتاب‌های کاغذی باشند محل جمع‌آوری ایده‌های بزرگ و کوچک هستند. در قرون گذشته کتابخانه‌ها امکانات رفاهی بسیاری را تجربه کرده‌اند. در اروپای قرن هجدهم اکثر کتابخانه‌ها با امکانات باشگاهی مثل سالن‌های بیلیارد و بولینگ و ... تنها محلی برای گردهمایی افراد جامعه بودند و اگر بخواهیم تکنولوژی را آینده کتابخانه بدانیم کاملاً تصور اشتباهی خواهد بود.
هرچند کتابخانه یک مکان اجتماعی است ولی باید آینده این مکان در جهتی پیشرفت داشته باشد که مکانی برای انتقال سریع‌تر داده‌ها و اطلاعات به افراد جامعه باشد. وقتی از قابلیت و بایستگی تغییر کتابخانه‌ها در آینده صحبت می‌کنیم، محور گفتگوها به سمت ایجاد اتاق‌هایی کوچک با کامپیوترهای پیشرفته سوق پیدا می‌کند. توجه به کتاب‌های الکترونیک و ساماندهی آنها و دسترسی سریع‌تر کاربران به این کتاب‌ها یکی از محورهای تفکر درباره آینده کتابخانه‌هاست. محور دیگر به طور حتم به ساماندهی و جهت‌دهی مخاطبان و کاربران کتابخانه نسبت به محتوای کتاب‌هاست. در حقیقت ابداء روش‌هایی که خوانندگان کتاب بتوانند سریع‌تر به هدف خود در جستجوی مطالب و محتوای کتاب‌ها برسند، نوعی از کتابخانه‌های آینده است که احتمال وقوع آنها نیز کم نیست. شاید شایعه مرگ کتاب در آینده دور و نزدیک به واقعیت تبدیل شود، ولی هیچ کس نمی‌تواند شایعه مرگ مطالعه را حتی به سر زبان خود نیز بیاورد. کتاب خواندن یا کتاب نوشتن این روزها از کاغذها به شیشه‌های مانیتورها رفته است و به طور حتم یک بخش از آینده کتابخانه‌ها باید روی این محور تمرکز پیدا کند. نباید فراموش کنیم که نوشتن اختراعی بود که بشر قبل از کتاب به آن دست پیدا کرد.
پنجشنبه ۲۸ تیر ۱۳۹۷ - ۰۸:۰۰
نظر شما