در ابتدای این نشست مهوش واحددوست، پژوهشگر و نویسنده کتاب «ادبیات ایران در دوره قاجار» به معرفی کتاب خود پرداخت، توضیحات مختصری درباره شرح این اثر ارائه کرد و گفت: دوست داشتم روی این کتاب تصویر امیرکبیر را می‌دیدم چون او موسس دارالفنون است که خدمت بزرگی به ادب و فرهنگ معاصر کرده است.
«ادبیات ایران در دوره قاجار» محل رجوع برای کارهای پژوهشی دیگر
سیدعلی کاشفی خوانساری، ضمن تبریک به واحددوست و انتشارات سروش به خاطر انتشار این کتاب، گفت: این کتاب از جهات مختلفی دارای اهمیت است و اگر روی معرفی درست و تبلیغ آن خوب کار شود، خواهیم دید که در سال‌های آینده چقدر محل رجوع و استناد خواهد بود. و برای کارهای پژوهشی دیگر در این زمینه به‌عنوان منبع و مرجع به کار خواهد رفت.
او ادامه داد: جلسات رونمایی کتاب‌ها مانند جشن تولد است، بنابراین خیلی جای بحث‌های تخصصی و نقد و بررسی موشکافانه نیست. اما لازم است چند نکته عرض کنم. ابتدا اینکه با وجود نزدیکی دوره ما به دوره قاجار، در دسترسی به منابع مکتوب این دوره دچار مشکل هستیم که این امر دلایل مختلفی هم دارد. مثلا در دوره پهلوی سعی شده حتی‌الامکان آنچه که از دوره قاجار و شاهان قبلی مانده بود را محو کنند. به همین خاطر خیلی منبع و مرجع مکتوبی درباره تاریخ و ادبیات این دوره در دسترس نیست. دلیل دوم هم شاید برگردد به نگاه مستشرقین و چهره‌های دانشگاهی که در نگاه اول به قرن‌های قبل‌تر توجه دارند و در درجه دوم به دوره‌های نزدیک‌تر و معاصر نگاه و توجه می‌کنند.
وی اظهار کرد: در دنیا روال این‌گونه است که پژوهش‌ها و تاریخ از معاصر شروع می‌شود و به ترتیب در طول تاریخ به سمت دوره‌های قبل‌تر پیش می‌روند. ولی در ایران برعکس است و از قرون قدیم آغاز شده و دوره‌های اخیر و معاصر در درجه‌های بعدی توجه قرار می‌گیرد. بنابراین دستیابی و گردآوری چنین جمعی از اطلاعات و متون توسط نویسنده ارزشمند است و جای تشکر دارد.
کاشفی گفت: به‌عنوان یک علاقه‌مند به این رشته، نکاتی مدنظر دارم که نظر شخصی بنده است و شاید دیگران موافق آن نباشند. مهم‌ترین خوشحالی که در این زمینه می‌بینم، ورود یک چهره جدی با رویکرد علمی به ادبیات دوران قاجار است و امیدواریم که این عمل ادامه پیدا کند و شاهد کتاب‌های دیگری از این نویسنده در این حوزه باشیم. لازم است دو ویژگی در این کتاب ذکر کنم: یکی بحث تحدید، یعنی مشخص شدن حدود و ثغور موضوع کتاب است که اگر از نظم جغرافیای سیاسی ایران و زبان فارسی و غیره حدود آن مشخص می‌شد شاید به کارآمد بودن اثر کمک بیشتری می‌کرد. نکته دیگر اینکه شیوه کار را شبیه پژوهش‌های دانشجویی و پایان‌نامه دیدم و نگاه دانشگاهی مشرف بر اثر است. که به نظرم قالب و ساختار تدوین یک کتاب، با یک پایان‌نامه یا یک رساله دانشجویی و دانشگاهی تفاوت بسیار دارد و باید تفکیک شود.
این استاد دانشگاه در ادامه توضیحات مختصری درباره دو نکته محدودساختن موضوعی و شیوه کار ارائه کرد و افزود: مقدمه‌ای که نویسنده در ابتدای اثر نگاشته است، بیشتر محدودیت‌های پژوهش را گفته و خیلی به مقدمه شبیه نیست. همچنین جمع‌بندی در پایان کتاب صورت نگرفته که می‌توانست جایی برای بیان نظرات نویسنده و تحویل او باشد و به صورت روشن‌تر و تفصیلی به شرح اثر بپردازد که به کارآمدی این کتاب کمک بزرگی می‌کرد. به شخصه به عنوان یکی از علاقه‌مندان این حوزه خوشحالی خودم را از انتشار این کتاب اعلام می‌کنم و از خانم واحددوست به خاطر نگارش این کتاب تشکر می‌کنم.
در نوع خود یکی از بهترین و جامع‌ترین کتاب‌های موجود است
حکیمه دبیران، استاد ادبیات دانشگاه خوارزمی و از دیگر سخنرانان این نشست ضمن اشاره به آثار قبلی نویسنده از او به خاطر نگارش کتاب «ادبیات ایران در دوره قاجار» تشکر کرد و گفت: شکل ظاهری کتاب بسیار خوب و رنگ و طرح روی جلد نسبتا مناسب است. صفحه‌بندی و صحافی کتاب بسیار خوب و همچنین قیمت کتاب نیز بسیار مناسب درنظر گرفته شده است.
وی ضمن برشمردن ویژگی‌های ساختاری کتاب ادبیات ایران در دوره قاجار، اضافه کرد: کتاب دارای دو فهرست مجمل و مفصل است که این شیوه کار جدید و مفیدی به نظر می‌رسد. کتاب فاقد هرگونه تصویر و دارای جدول و نمودار است که اگر تصاویر برخی از دستنویس‌ها یا روزنامه‌های آن دوره افزوده شده بود، ویژگی‌های برشمرده شده و نثر آن دوره برای خوانندگان ملموس‌تر می‌شد. نویسنده تحولات ادبی اعم از شعر و نثر دوره قاجار را معلول تغییر و تحولات اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران دانسته و رواج نثر منشیانه میرزا ابوالقاسم فراهانی را یکی از موجبات تحول نثر فارسی برشمرده است.
استاد ادبیات دانشگاه خوارزمی ضمن اشاره به ویژگی‌های نثر قاجار، افزود: نویسنده از دوره قاجار به عنوان نقطه شروع ادبیات معاصر یاد کرده اما با نگاهی به مقدمه مولف نظری جدید مبنی بر ضرورت ایجاد سه مقطع جداگانه با عنوان ادبیات قاجار، ادبیات پهلوی و ادبیات پس از انقلاب اسلامی و سرفصل برنامه‌های درسی دوره‌های تخصصی ارشد و دکتری گرایش ادبیات معاصر هم دیده می‌شود که قابل توجه و تامل برنامه‌نویسان است.
دبیران در ادامه با اشاره به اسامی بخش‌ها و فصل‌های کتاب ادبیات ایران در دوره معاصر درباره هرکدام توضیح مختصری ارائه کرد و گفت: این کتاب در نوع خود یکی از بهترین و جامع‌ترین کتاب‌های موجود است و مرجع و منبع تحقیق برای بسیاری از پژوهشگران و محققین تاریخ و ادبیات معاصر خواهد بود. من تالیف این کتاب را به واحددوست، انتشارات سروش و علاقه‌مندان به ادبیات تبریک می‌گویم و امیدوارم شاهد کتاب‌های بیشتری از این نویسنده توانا در این زمینه باشیم.
نظر شما