خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- آنژیلا عطایی:«سرزدن» عنوان مجموعه شعر فریاد ناصری است که سال 1395 توسط نشر حکمت کلمه به چاپ رسیده­ است. شعرهای این مجموعه در دو دفتر « براده‌های پیشانی» و « دفتر ژانت و آوازهای ایرانی» تنظیم شده‌­اند. فریاد ناصری در این مجموعه از خلق تصاویر نو و خارق­‌العاده، زبان مادری و بازخوانی اسطوره‌­ها و تاریخ به خوبی استفاده کرده است، ضمن این­که تلاش برای نوآوری در فرم و زبان - نه زبان بازی – در شعرها کاملا" مشهود است.

استفاده از نشانه­‌ها در شعر، «سرزدن» را به مجموعه­‌ای از شعرهای غریب تبدیل کرده­ است که مخاطب را به کشف و شهود و تخیل وامی­‌دارند تا جایی­‌که «ب» در این کتاب، فقط یک حرف و عنوان یک شعر نیست بلکه به نشانه‌­ای تبدیل شده­ است برای بازگشت و سرزدن به گذشته، زبان مادری، تجربه­‌های عاشقانه و سروهای شهید شده در قامت کسانی که به شعر فریاد ناصری بازگشته­‌اند. «ب» واژه­‌ای است که معانی گوناگون دارد و بنا به تعبیر رولان بارت ، قادر است « متن نویسا» ایجاد کند. چنین متنی به خواننده اجازه می­‌دهد که با او در خلق اثر همراه باشد تا جایی­‌که حتی بتواند معنای دلخواه نویسنده را نادیده بگیرد.

اغلب شعرهای مجموعه حاضر، در تقابل با «متن خوانا» به عنوان یک «متن نویسا» به حساب می­‌آیند و شبکه متفاوتی از مدلول­‌ها و معناهای متکثر ایجاد می­‌کنند، به این ترتیب شاعر می­‌میرد تا خواننده به دنیا بیاید. ( مقاله مرگ نویسنده، رولان بارت، 1968). اثر ادبی به دلیل ساختار خود -آنچه مولف آفریده تا موجب «مرگ نویسنده» باشد- در آن واحد چندین معنا پیدا می­‌کند و به یک اثر نمادین تبدیل می­‌شود.

می­‌دانیم که آزادی نمادها در مقابل گفتمان قدرت و ایدئولوژی می­‌ایستد و از آن جا که معانی مختلف آن­ها ممکن است مورد حذف و سانسور قرار نگیرد، خواننده را همراه خود به وادی ادبیات و تخیل می­‌کشاند. شعرهای دفتر دوم این مجموعه «دفتر ژانت و آوازهای ایرانی»،  «متن نویسا» به شمار می­‌آیند و  دقیقا به همین دلیل از مجموعه­‌های قبلی شاعر و نیز از دفتر اول کتاب حاضر فاصله گرفته­‌اند. استفاده از نمادها و خلق معناهای متعدد، در ذهن مخاطب جهان­‌هایی غیر واقعی از تصاویر خیالی ایجاد می­‌کند که هر کدام از آن تصاویر، وجودش را به مخاطب مدیون است( امر خیالی، ژان پل سارتر، 1948)

بارت معنای واضحی از یک نویسنده ارائه می­‌دهد: « نویسنده کسی است که مساله‌­اش زبان باشد، یعنی به نظرش زبان آفریننده ژرفنا باشد و نه ابزار یا زیبایی». به نظر می­‌رسد در اغلب شعرهای«سرزدن» با چنین رویکردی به زبان مواجهیم، دقیقا" در همین شعرها، به کارگیری حروف و واژگان و رقص با آن­ها – نه بازی- ضمن کمک به ایجاد هارمونی در شعر، آن را به متنی نویسا تبدیل کرده‌­است. در مقابل، در تعداد کمی از شعرها، هرجا نگاه شاعر به زبان به سمت ابزارسازی و در نتیجه نزدیک شدن به بازی با حروف یا کلمات نزدیک شده­‌است، متن از مخاطب فاصله گرفته و او را از لذت همراهی و تخیل محروم می­‌کند.

واژه­‌های آذری، عناوین شعرها که هوشمندانه انتخاب شده‌اند و حتی عنوان کتاب، راه را برای تاویل های متفاوت متن بازکرده‎اند، مثلا شاعر در شعر «تهی» از دفتر دوم کتاب که به نظر می­‌رسد وجه تسمیه عنوان مجموعه نیز باشد از واژه «سر» به خوبی استفاده کرده و در خوانش­‌های مختلف معانی متفاوتی به­‌دست می­‌دهد، هر چند متاسفانه در پایان شعر را با تاویل شخصی و با تاکید بسته است، در حالی که در نوشتن باید باورهای خودمان را در«گیومه» قرار دهیم و آنها را اصل مسلم در نظر نگیریم.
 
حالا ببین که سرزده زیبایی
و چهره صاحب زبان شده است
با دو چشم که دالان سرودهای ستایش تور
که واجب است از بعضی جهات زیبایی
پس دستی در کار است
پس
دستی در کار است

 همان طور که گفته شد مخاطب در اغلب شعرهای «سرزدن»، «فریاد ناصری» را کنار می­‌گذارد و خود به دنبال معنای نشانه­‌ها و تاویلی برای «شعرنیست» می­‌گردد، «نیست» که در بسیاری از شعرهای دفتر دوم، شبیه حفره‌­ای مقابل چشم­‌های او ظاهر می­‌شود. حفره­‌ای در هر تاویل، در هر «من»، در «من» های متفاوت که به گفته پروست، هرگز وجود نداشته است، وجود ندارد و بیرون زمان زندگی می­‌کند :
ب باش
آن گاه در شکل الفی الاهیاتی ناجویده در سوگندنامه­‌ای
آن گاه ماهی عظیمی هلاک خشکسالی
آن گاه
وارد می­شوم بر تو
با تکرار کلماتی معوذ
که شعر نیست   هندسه‌ای­ست عظیم
که مدام           دو چهره دارد: پوچی و زیبایی
(شعر ب، صفحه 119)
 
 منابع
فریاد ناصری، سرزدن، 1395، نشر حکمت کلمه
تسلیمی علی، نقد ادبی، نظریه­‌های ادبی و کاربرد آنها در ادبیات فارسی، 1388، کتاب آمه
احمدی بابک، ساختار و تاویل متن، 1392، نشر مرکز
بارت رولان، نقد و حقیقت، ترجمه شیرین­‌دخت دقیقیان، 1393، نشر مرکز
بارت رولان، درجه صفر نوشتار، ترجمه شیرین­‌دخت دقیقیان، 1393، انتشارات هرمس