خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- محمدجواد محمدحسینی: سنت حسنه اعتکاف، چند سالی هست که در کشور ما رایج شده‌ و نزدیک به یک میلیون نفر در ایام‌البیض ماه رجب خود را به مساجد می‌رسانند تا فارغ از دنیای مادی کمی به ذکر خدا مشغول شوند. این پدیده، یک پدیده کم‌نظیر و قابل توجه است و باید در تحلیل آن ساعت‌ها بحث کرد و کتاب‌ها نوشت. اما مهمتر از تحلیل این پدیده حیرت‌آور، ترویج و همچنین جهت‌دهی این مراسم با شکوه، شایان توجه است. در همین راستا، موسسه ایمان ماندگار به انتشار کتابی درباره اعتکاف اقدام کرد.
 
«اعتکاف نیکان»، کتابی است با مقدمه علی حدادی و تحقیق حسین حاجی‌حسینی و محسن امیرجانی که ضمن برشمردن فواید اعتکاف و آثار آن، در مورد کارهای خوبی که معتکف می‌تواند در این سه روز انجام دهد، بحث کرده و البته در جهت رفع نواقص این مراسم باشکوه، نکاتی هم پیرامون آسیب‌شناسی اعتکاف مطرح می‌کند.
 
این کتاب، تاکنون سه نوبت در سال‌های 95 و 96 چاپ شده که در اکثر مطالب، یکسان هستند، اما در مواردی هم با یکدیگر اختلاف دارند و هر یک از چاپ‌ها موضوعی را به‌طور خاص مورد بررسی قرار داده ‌است. در چاپ سال ۹۵، کتاب، بر محور بیداری و اصطلاحا یقظه معتکف است. چاپ فروردین ۹۶ یک گام به جلوتر برداشته و محوریت کتاب، بحث توبه است. پشیمانی، آداب توبه، دعاهای توبه، ارکان توبه، قبول توبه و کمال توبه، موضوعاتی است که یکی از فصول کتاب را در چاپ فروردین ۹۶ دربرگرفته ‌است و چاپ زمستان ۹۶ از توبه هم فراتر رفته و فصلی مجزا به کیفیت و چگونگی تربیت نفس اختصاص داده‌ است. مشارطه، مراقبه، محاسبه و معاتبه از موضوعات این فصل هستند. همچنین این چاپ، حاوی توصیه‌های آیت‌الله قاضی طباطبایی برای سالکان الی الله است.
 
اعتکاف، چندین خصوصیت دارد. اول اینکه از حیث زمانی در ایام‌البیض ماه رجب برگزار می‌شود و ماه رجب به خودی خود، یک فرصت استثنایی است و برکات خاص خودش را دارد. ایام‌البیض ماه رجب هم نسبت به سایر روزهای آن ماه، شرافتی دیگر دارد که به آن هم باید توجه کرد. همچنین از لحاظ تاریخی، ایام اعتکاف مصادف با ولادت حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام و وفات حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها است. دوم از حیث مکانی، اعتکاف در خانه خدا یعنی مسجد برگزار می‌شود و مسجد به خودی خود، برکات ویژه‌ای دارد و روایات فراوانی در مورد آداب مسجد و نیز خواص رفت‌وآمد در مسجد وارد شده‌است. سوم، اعتکاف همراه روزه است. اصلاً شرط اعتکاف، روزه‌داری است و خود روزه گرفتن آداب و مراتبی دارد. چهارم، اعتکاف یک عبادت جمعی است که همراه سایر مؤمنین انجام می‌شود و شرکت در جمع مؤمنان، خود، منشأ اثرات گوناگون و با برکتی است و پنجم، اعتکاف به مثابۀ یک حرکت عظیم تبلیغاتی است و به عموم مردم این مفهوم را منتقل می‌کند که خیل عظیمی از بندگان خدا، حاضرند سه شبانه‌روز از تعلقات دنیایی بگذرند و کمر به عبادت پروردگارشان ببندند.
 
«اعتکاف نیکان»، در چندین بخش در مورد تمام این خصوصیات به ‌تفصیل سخن می‌گوید. در مقدمه کتاب، به اعتکاف به چشم یک «فرصت دوباره» نگریسته می‌شود که می‌توان در آن با محاسبه و توبه، رابطه میان خود با خدا و با دیگران را اصلاح کرد و در انتهای کتاب هم با معرفی زیارت ششم امیرالمؤمنین علیه‌السلام، به معتکفین پیشنهاد می‌کند تا از این زیارت برای توسل استفاده کنند.
یکی از بخش‌های خواندنی کتاب، روایات ترغیب‌کننده به اعتکاف و نقل توجه پیشینیان به این سنت حسنه هست. شاید برای همه جذاب باشد که بدانند چه اتفاقاتی افتاد که پس از انقلاب اسلامی، اعتکاف جای خود را در جامعه باز کرد و کم‌کم به جایگاه فعلی خود رسید. در این خصوص مطالبی از قول رئیس ستاد اعتکاف استان قم پیرامون اهتمام رهبر انقلاب به اعتکاف در کتاب آمده ‌است.
 
در این کتاب، توصیه‌های برخی علما در مورد اعتکاف آورده شده‌ است؛ از جمله توصیه‌های مقام معظم رهبری و آیت‌الله جاودان. رهبر انقلاب ضمن توصیه به داشتن برنامه‌ریزی خوب برای این ایام، معتکفین را به انس با صحیفه سجادیه ترغیب می‌کنند. آیت‌الله جاودان هم تأکید دارند که از اعتکاف برای جبران خرابی‌های گذشته و تصمیم برای آینده‌ای بهتر استفاده شود. معظم‌له یکی از فرصت‌های استثنایی اعتکاف را فراغت برای تفکر می‌دانند. لذا توصیه می‌کنند که معتکف فکر کند که تا به حال چه حقوقی را از مردم تضییع کرده است تا بعد از اعتکاف به جبران آن حقوق اقدام کند.
 
ویژگی خوب دیگر کتاب اعتکاف نیکان این است که برای برشمردن اعمال روزهای ایام‌البیض ماه رجب، از کتاب شریف «اقبال الأعمال» سید بن طاووس استفاده کرده‌ است. «اقبال الأعمال» مانند «مفاتیح الجنان» در دسترس عامه مردم نیست و بعضاً اعمالی در این کتاب ذکر شده که در مفاتیح وجود ندارد.
 
اعتکاف، یکی از ابواب مستقل فقهی است که احکام خاص خودش را دارد. «اعتکاف نیکان» هم بخش مجزایی را به بیان احکام اعتکاف از قول چندین تن از مراجع معظم تقلید، اختصاص داده‌است.
 
بحث آسیب‌شناسی اعتکاف نیز از موضوعات مفید این کتاب ‌است که بیشتر باید مورد توجه برگزارکنندگان مراسم اعتکاف قرار بگیرد. در برخی موارد دیده می‌شود که مسئولان برگزاری مراسم اعتکاف در مساجد مختلف افراط و تفریط‌هایی می‌کنند که با روح اعتکاف منافات دارد. به عنوان مثال اینقدر برنامه‌های متراکم می‌گذارند که معتکف مجالی برای تفکر و خلوت پیدا نمی‌کند. مواردی از این دست وجود دارد که در این بخش به آن‌ها پرداخته شده‌است تا کیفیت اعتکاف، بهتر شود.
 
سومین چاپ کتاب «اعتکاف نیکان» در 144 صفحه به بهای هفت هزار و 500 تومان از سوی مؤسسه ایمان ماندگار گردآوری و از سوی انتشارات مطیع راهی بازار نشر شده است.