خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- حسین روحانی‌صدر: نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی: «حفظ درختان کهنسال از باور تا قانون» نام کتابی است که انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی در 561 صفحه گلاسه و سیاه و سفید به چاپ رسانیده است. موضوع اصلی کتاب در رابطه با شناسنامه‌های تهیه شده برای درختان کهنسالی است که در ایران که تا سال 1354 در فهرست آثار باستانی به ثبت رسیده‌اند.

کتابی است که با تکیه بر اسناد موجود در سازمان‌های میراث فرهنگی و اسناد ملی و به بررسی اولین حمایت‌های قانونی درختان به عنوان یک سرمایه فرهنگی-طبیعی می‌پردازد. این کتاب بعد از چندین مقدمه فرهیختگان حوزه میراث فرهنگی و حفظ میراث طبیعی، درباره درخت و ضرورت حفظ آن به بررسی اسناد شکل‌گیری روند شناسنامه دادن به درختان کهنسال می‌پردازد.

بر اساس این اسناد اولین مصوبه حفظ درختان کهنسال به پیشنهاد وزارت کشور وقت و تصویب هیأت وزیران در چهار بند، در 15 اسفندماه سال 1317 خورشیدی است. طبق بند یک مصوبه درختان از هر رقم و در هر نقطه اعم از شهر یا ده یا باغ‌های دولتی و شهرداری یا در مساجد و اماکن مذهبی بوده باشند و سن آنها بیش از 100 سال باشد بریدن آنها ممنوع است. در بندهای بعدی وزارت کشور مکلف می‌شود تا لیستی از این درختان تهیه کرده و با تصدیق مالک، کدخدای ده و یا متولی محل به وزارت کشور ارسال کنند. اگر درختی خشک شده و لازم است قطع شود مالک ابتدا باید مجوز وزارت کشور را دریافت کند.

این مصوبه آغاز راه طولانی است که طی می‌شود تا درختان کهنسال مورد توجه قرار گیرند. در سال‌های بعدی وزارتخانه‌هایی مانند وزارت پیشه و هنر، وزارت جنگ، وزارت کشاورزی، وزارت آموزش و پرورش به یاری وزارت فرهنگ و هنرشتافته تا این درختان ثبت شده و حفظ شوند. بررسی اسناد سیر این همیاری و همکاری را به روشنی بیان می‌دارند و همچنین نهادینه کردن فرهنگ حفظ و نگهداری این درختان، براساس همین اسناد باورهای قوی و زیبایی درباره حفظ درختان در بین عامه مردم وجود دارد، از احترام به درخت براساس احادیث تا دخیل بستن و حاجت طلبیدن از آنها. براساس این باورها گاهی حتی سوزاندن شاخه‌های خشک این درختان موجب سوختن خانه و نابودی ساکنان می‌شود.

گرچه این اسناد از اهمیت حفظ درختان در بین مردم قدیم سخن به میان می‌آورند اما این اسناد روی دیگری هم دارند و آن تغییر نگرش مردم پس از کم رنگ شدن این باورها است که نابودی درختان و محیط زیست را در پی دارد مانند قطع درختان کهنسال در روستای فرومد خراسان به بهانه خشک شدن آنها و تلاش‌های برای رهایی از جریمه و تنبیه توسط دولت، و همچنین اشاره‌ای دارد به قطع بی رویه درختان در سال‌های اخیر در همه جای کشور توسط مردم و مسئولان و بی‌اعتنایی قریب به اتفاق مردم به حفظ محیط زیست.

در نهایت خواندن این کتاب یادآوری ارزشمندی از گذشته برای تلاش در جهت حفظ درختان و محیط زیست بر اساس اسناد و به نوعی قدردانی از تلاش‌های کسانی که در این راه گام برداشته‌اند. در پایان این کتاب خود سندی ماندگار از 450 درخت کهنسالی ارائه می‌کند که تا سال 1354 در شهرهای مختلف ایران وجود داشته‌اند و شاید اکنون ما از سایه سارشان محروم شده باشیم. در پایان خواندن این کتاب را به همگان توصیه می‌کنم. باشد که در راه حفظ میراث طبیعی و تاریخی مان تلاش بیشتری کنیم.