به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به نقل از منتال‌فلاس - در نگاه نخست «ماجراهای هاکلبری فین» یک داستان ساده درباره یک پسر و یک برده فراری است. اما در عمق، این کتاب مواجهه بردگی و نژادپرستی است. «ماجراهای هاکلبری فین» نوشته مارک تواین که در فوریه ۱۸۸۵ میلادی منتشر شده، یکی از محبوب‌ترین و ممنوع‌ترین کتاب‌های تاریخ آمریکاست.

- هاکلبری فین نخستین بار در تام سایر ظاهر شد
ماجراهای هاکلبری فین دنباله تام سایر، رمان تواین درباره دوران کودکی‌اش در هانیبال میزوری است. هاک نوجوان طردشده دهکده و پسر یک مرد دائم‌الخمر، پاپ فین، است. او لباس‌های کهنه می‌پوشد و در درگاه و بشکه‌های خالی می‌خوابد. با این وجود، بچه‌های دیگر آرزو می‌کردند که جرات داشتند شبیه او باشند. هاک در «تام سایر کارآگاه» و «تام سایر در خارج» و البته کتاب ناتمام «هاکلبری فین و تام سایر در میان سرخپوستان» هم ظاهر شد.
 
- شاید هاکلبری فین بر اساس دوست دوران کودکی مارک تواین نوشته شده باشد
تواین گفت شخصیت هاک بر اساس تام بلنکنشیپ، هم‌بازی دوران بچگی‌اش نوشته شده است که پدر فقیر دائم‌الخمری شبیه پاپ فین داشت. او در اتوبیوگرافی‌اش نوشت: «در هاکلبری فین، تام بلنکنشیپ را درست همانطور که بود تصویر کردم. او بی‌سواد و کثیف بود و سوءتغذیه داشت، اما قلب پاکی هم داشت.» هرچند ممکن است تواین اغراق کرده باشد. از طرفی در ۱۸۸۵ زمانی ‌که مینیاپولیس تریبون از او پرسید داستان هاکلبری فین بر اساس چه کسی نوشته شده، تواین ادعا کرد که شخص خاصی نیست.

- هفت سال طول کشید تا تواین هاکلبری فین را بنویسد
هاکلبری فین در دو طغیان کوتاه نوشته شد. اولی سال ۱۸۷۶ بود؛ زمانی که تواین ۴۰۰ صفحه از آن را نوشت و به دوستش گفت نسبتا خوب شده. اما احتمالا نسخه دست‌نویس را به دست فراموشی می‌سپارد یا آن را می‌سوزاند. او چندین سال کار کردن روی آن را به خاطر «شاهزاده و گدا» و «زندگی بر روی میسیسیپی» متوقف کرد.
در سال ۱۸۸۲ تواین با یک قایق بخار بر رودخانه میسیسیپی از نیواورلئان به مینه‌سوتا رفت. حتما همین سفر الهام‌بخش او بوده؛ چرا که پس از آن نوشتن هاکلبری فین را تمام کرد. در آگوست ۱۸۳۳ نوشت: «۸۰۰ یا ۹۰۰ صفحه را در فضای زمانی کوتاهی نوشتم. خودم نمی‌توانم باور کنم و درنتیجه انتظار ندارم که شما هم بتوانید.» این کتاب در سال ۱۸۸۴ منتشر شد.
 
- نگاه تواین نیز به برده‌داری مثل هاک عوض شد
هاک که پیش از جنگ داخلی در جنوب بزرگ شده بود، نه تنها برده‌داری را قبول داشت، بلکه عقیده داشت کمک کردن به جیم برای فرار یک گناه است. اوج اخلاقی بودن داستان زمانی است که هاک با خود می‌اندیشد که آیا باید به صاحب جیم نامه بنویسد و جایش را بگوید. سرانجام هاک می‌گوید: «خیلی خب، پس می‌روم به جهنم» و نامه را پاره می‌کند.
به عنوان یک کودک، عرف برده‌داری برای تواین مورد سوال نبود. نه تنها میزوری یک ایالت برده‌داری بود، بلکه عمویش ۲۰ برده داشت. تواین در زندگی‌نامه‌اش نوشت: «به وضوح به یاد دارم که یک بار ده‌ها زن و مرد سیاه را ‌دیدم که به هم زنجیر شده بودند، روی پیاده‌رو دراز کشیده و در انتظار کشتی بودند تا به بازار برده‌ها برده شوند. آنها غمگین‌ترین چهره‌هایی بودند که تاکنون دیده‌ام.»

- بسیاری هاکلبری فین را نخستین رمان آمریکایی می‌دانند
ارنست همینگوی در «تپه‌های سبز آفریقا» نوشته: «تمام داستان‌های ادبیات مدرن آمریکا از یک کتاب مارک تواین به نام «ماجراهای هاکلبری فین» نشات گرفته‌اند. پیش از آن هیچ چیز نبود. هیچ کدام از کتاب‌ها به این خوبی نبودند.» این بیانات کارهای بزرگی مثل «موبی‌دیک» و «داغ ننگ» را نادیده می‌گیرد، اما از آنجایی که هاکلبری فین نخستین رمانی است که به زبان بومی آمریکایی نوشته شده، قابل توجه بوده است. زبانی شفاف، صریح و واضح که شیوه نوشتن آمریکایی‌ها را تغییر داد.
 
- آخرِ کتاب اغلب نوعی رفع تکلیف محسوب می‌شود
نقد عمده‌ای که به هاکلبری فین وارد می‌شود این است که رمان با شروع حضور تام سایر افت می‌کند. تا آنجا دوستی هاک و جیم به سبب محدود شدن هر دویشان در مخمصه فرار عمیق‌تر می‌شود. ما باور پیدا می‌کنیم که هاک به جیم اهمیت می‌دهد و یاد گرفته که انسانیت را ببیند. اما وقتی تام سایر وارد داستان می‌شود، هاک تغییر می‌کند. او منفعل و بی‌اراده می‌شود و حتی هنگامی که جیم گیر می‌افتد چندان اهمیت نمی‌دهد.
برای بدتر کردن اوضاع مشخص می‌شود که صاحب جیم او را آزاد کرده و پدر بددهن هاک مُرده و اساسا هاک و جیم از «هیچ» فرار می‌کردند. بسیاری، ازجمله نویسنده آمریکایی، جین اسمایلی، بر این باورند که تواین با یک پایان خوش، سوالات پیچیده‌ای را که کتاب مطرح می‌کند، نادیده می‌گیرد.

- کتاب بارها ممنوع شد
هاکلبری فین اول در ۱۸۸۵ در کنکورد ماساچوست ممنوع شد و یکی از چالش‌برانگیزترین کتاب‌ها باقی ماند. ایراداتی که به آن گرفته‌اند بیشتر به کلمه «کاکاسیاه» برمی‌گردد که بیش از ۲۰۰ بار در کتاب استفاده شده است و بقیه معتقدند نمایشی که از سیاه‌پوستان آمریکایی‌ می‌دهد، کلیشه‌ای، از لحاظ نژادی بی‌احساس و نژادپرستانه است.
در سال ۲۰۱۱ استفان ریلتون، استاد دانشگاه ویرجینیا، نسخه‌ای از کتاب را منتشر کرد و در آن کلمه توهین‌آمیز کاکاسیاه را به برده تغییر داد. کمی بعد هاکلبری فینِ قرتی درآمد، که در آن، کاکاسیاه با کلمه قرتی جایگزین شده بود. در توصیف این کتاب آمده است که «حالا ماجراهای هاکلبری فین نه توهین‌آمیز است و نه بی‌حال».
 
- تواین برای سانسورهای کتاب استدلال‌هایی داشت
در سال ۱۹۰۵ کتابخانه عمومی بروکلین «هاکلبری‌ فین» و «تام سایر» را از قفسه‌ کتاب‌هایش برداشت؛ چرا که آن طور که کتابدار به تواین نوشته هاک یک پسر حقه‌باز است که با کلمات بازی می‌کند. این پاسخ تواین است:
«آقای عزیز؛
من به شدت با چیزی که می‌گویید مشکل دارم. من تام سایر و هاکلبری فین را منحصرا برای بزرگسالان نوشته‌ام و وقتی متوجه می‌شوم پسران و دختران اجازه دسترسی به آن را پیدا می‌کنند، ناراحت می‌شوم. ذهنی که در جوانی آلوده می‌شود، هرگز نمی‌تواند دوباره پاک شود؛ من این را از تجربه شخصی خودم می‌گویم و تا به امروز تلخی ناخوشایندی را از کسانی که مسئول مراقبت از زندگی من در جوانی بودند، زنده نگه داشته‌ام، که نه تنها به من اجازه دادند، بلکه مرا مجبور کردند که کتاب مقدس سانسور نشده را در ۱۵ سالگی بخوانم.
صادقانه بخواهم بگویم آرزو داشتم که می‌توانستم یک یا دو کلمه‌ای از شخصیت هاکلبری فین دفاع کنم، چون شما این طور می‌خواهید اما حقیقتا به نظرم هیچ چیزی کم از شخصیت‌های شیطانی کتاب مقدس ندارد.
ارادتمند شما
اس.ال کلمنز»