به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «روند آموزش تاریخ در دانشگاه‌ها؛ مسائل و چالش» که عنوان یکی از سلسله نشست‌های بررسی برخی از شاخه‌های علوم انسانی بعد از انقلاب است، عصر چهارشنبه (۲۵ بهمن ماه) با حضور آرزو رسولی (طالقانی) و زهیر صیامیان گرجی در سرای اهل قلم برگزار شد.

رسولی در این نشست با اشاره به اینکه در ایران مشکلات جدی‌ای در آموزش تاریخ داریم، گفت: تاریخ به صورت یک گرایش عمومی در دوره کارشناسی تدریس می‌شود و از میان 130 واحد آموزشی تنها 10 واحد به ایران باستان اختصاص یافته، درحالی که ما می‌دانیم ریشه‌ها در ایران باستان است و تاریخ ما یک تاریخ پیوسته است بنابراین باید تاریخ کشور خود را بشناسیم که این استمرار خود را حفظ کرده است.
 
وی با اشاره به واحدهای درسی که در مقاطع تحصیلی مختلف در حوزه تاریخ ارائه می‌شود، افزود: باتوجه به اینکه دانشجویان ایران باستان مطالعه‌ای ندارند معمولا آموزش تاریخ به آنها انرژی زیادی از اساتید می‌گیرد چراکه یادآوری مطالب گذشته نیازمند زمان زیادی است. همچنین توازن بین دوره‌های تاریخی و ارایه واحدهای درسی وجود ندارد. در پاسخ به نیازها برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده و تغییراتی در رشته تاریخ صورت گرفته است که همچنان نیازمند توجه است.
                                                                آرزو رسولی

این مدرس دانشگاه اضافه کرد: به طور مثال وضع ما در تاریخ جهان همچنان بد است. من چندین دانشجوی افغانی دارم و می‌بینم که آنها درباره تاریخ جهان به همه کشورها از جمله ایران می‌پردازند اما ما در مطالعه تاریخ جهان حتی به کشور همسایه‌مان افغانستان نمی‌پردازیم و ایران فرهنگی را لحاظ نکردیم. همچنین در مقطع کارشناسی ارشد که تاریخ جهان داریم تاریخ ایران خوانده نمی‌شود و واحد ایران باستان نیز در قالب دو واحد درسی تنها ارایه شده است این‌ها کاستی‌هایی است که در آموزش تاریخ وجود دارد و نیاز است که اصلاح شود.
 
به گفته رسولی، واحدهای آموزش تاریخ در ایران رویکردشان به تاریخ سیاسی بسیار نزدیک است و همچنین دانشجو سیر تحول تاریخ را در ایران نمی‌بیند به‌طور مثال دانشجویان ما نمی‌دانند که تحول شعر قبل از اسلام چگونه بوده یا اینکه اگر فرهنگ و زبان ما در طول تاریخ حفظ شده چگونه این اتفاق صورت گرفته است.
                                                       زهیر صیامیان گرجی

اکثر ایدئولوگ‌های انقلاب یک کتاب تاریخ دارند
صیامیان نیز در بخش دیگری از این نشست با اشاره به ناهمسازی در نظام سیاستگذاری آموزش تاریخ در دانشگاه‌ها گفت: آموزش تاریخ دارای موقعیت استراتژیک در سرنوشت سیاسی ـ تاریخی، اجتماعی جامعه و نظام حاکمیتی است و لازم است که مورد توجه قرار گیرد چراکه ما تاریخ را برای آینده می‌خوانیم. اهمیت تاریخ در ایدئولوژی انقلاب را می توان از آنجا دریافت که اکثر ایدئولوگ‌های انقلاب یک کتاب تاریخ دارند و مولفان آنها از روحانیون تا روشنفکران را شامل می شود.
 
وی ادامه داد: بازتاب چنین جایگاهی در نظام برنامه ریزی آموزشی رشته تاریخ در دانشگاه‌ها بعد از انقلاب فرهنگی را در شرح هدف و فایده این رشته دید که در آن گفته می شود آموزش تاریخ بر معنای شدن یک آدم است و آنچه ضرورت و مطالعه آموزش تاریخ در ایران را ایجاد می‌کند مطالعه و بازشناسی ارزش‌های مادی و معنوی در ایران با الهام از انقلاب اسلامی و جهان منبعث از آن است.
 
این مدرس دانشگاه تاکید کرد: انتظارات طراحان برنامه درسی دانشگاهی رشته تاریخ بعد از انقلاب در این دیدگاه آمده است که تاریخ باید رسالت خود را در تغییر زیربنایی و بنیادی برپایه مطالعه مواریث ارزشمند جامعه ایرانی و اسلامی در تاریخ جهان به انجام رساند. بانظر به چنین اعتبار و منزلتی برای رشته تاریخ می‌توان بررسی کرد که اکنون محتوا و شیوه آموزش تاریخ و نیز منزلت آن درمیان دانشگاهیان و نهادهای حکومت و آحاد جامعه چه تناسبی با این مفاهیم آرمانی و چشم‌­انداز مطلوب طراحان آن دارد. به نظر می‌رسد ناهمسازی بین نظام آموزشی و برنامه ریزی‌های توسعه کشور با تحولات نسلی و فرهنگی و اجتماعی جامعه وجود داشته است که نتیجه آن افول منزلت رشته تاریخ در دانشگاه علی رغم حضور پررنگ علائق تاریخی و نیز مسائل تاریخی در میان حکومت و جامعه است.

وی افزود: متاسفانه امروز نوعی زمان‌پریشی در آموزش تاریخ وجود دارد و ما براساس مدل اطلاعات‌محور آموزش تاریخ را در دانشگاه‌ها دنبال کردیم که مشکلاتی را برای ما ایجاد کرده است در حالی که ضروری است برای آنکه دچار سوءاستفاده از گذشته نشویم، آموزش تاریخ را در راستای فهم گذشته تعریف کنیم و با ترویج نگاه علمی به گذشته، به عمومیت یافتن آموزش دانشگاهی تاریخ با علائق جامعه کمک کنیم.
 
به گفته صیامیان، تمرکزگرایی حاکمیت و دولت در تدبیر امور آموزش دانشگاهی که بعد از انقلاب تا به امروز به شیوه‌های مختلف تعریف شده نیازمند نوعی از ریسک‌پذیری برای اعتماد به جامعه‌ای است که هیچ وقت به هویت خود پشت نمی‌کند. تمرکزگرایی بعد از انقلاب اسلامی می‌توانست به این سو برود که دانشگاه‌ها براساس عرضه و تقاضا واحدهای تاریخ را ارائه دهد و نوعی خودگردانی برای دانشگاه‌ها در تعریف رشته‌های جدید در تاریخ به وجود بیاید.
 
وی با بیان اینکه آموزش تاریخ در دانشگاه ها نتوانسته همساز با تحولات در حوزه تاریخ و آموزش آن در حوزه جهانی باشد، افزود: تحولات حوزه فناوری مدل آموزشی ما را تحت تاثیر قرار داده اگرچه به آن توجهی نشده است. هدف از آموزش تاریخ در دانشگاه‌ها حفظ گذشته و صرفا به حافظه سپردن اطلاعاتی درباره گذشته نیست بلکه رابطه برقرار کردن بین گذشته و امروز است چرا که گذشته و اداراک از گذشته یکی از ارکان مهم شکل‌­دهی و شکل‌گیری فرهنگ است. فرهنگ ما پیچیدگی‌های بسیاری دارد و بدون رابطه با گذشته معناداری آن حفظ نمی‌شود با این شرایط به نظر می‌رسد بیشتر باید گذشته را از آنجایی مورد بررسی قرار دهیم که به لحاظ تاریخی بیشتر شبیه امروز ما بوده و فهم روند شکل­گیری تاریخ امروز ما مورد نیاز ماست و می‌تواند مسائل ما را برطرف کند.
 
صیامیان در بخش پایانی سخنانش با بیان اینکه مدل آموزشی در تاریخ که گذشته ما را تنها در گذشته می‌دید کارآمد نیست، افزود: امروز باید این موضوع را مدنظر قرار داد که چگونه می‌توان حضور و تاثیر گذشته را در هویت و جامعه کنونی‌مان شناخت و از آن استفاده کرد. ما باید آموزش تاریخ در دانشگاه‌ها را به‌عنوان یک موضوع به محل گفتگوی جدی و حرفه ای تبدیل کنیم تا چگونگی مشارکت تاریخ‌­ورزان از دانشجویان و معلمان تا استادان را در پاسخ عالمانه به مسائل تاریخی جامعه شناسایی کرده و به تقویت نهادها یا رویه­‌های مردم­‌نهاد برای چنین امری بپردازیم تا دچار زمان‌پریشی در این حوزه نشویم.

از سوی دیگر آموزش تاریخ را می‌توان براساس دوره پیشامدرن و مدرن تعریف کرد تا در کنار شباهت­‌ها و تداوم، به تحول و تفاوت‌هایی که در این دو دوره در تاریخ و فرهنگ و جامعه ایران وجود دارد توجه شود ما نیازمند این هستیم که آموزش تاریخ را در میان فرهنگ و تجربه زیسته قرار دهیم. تاریخ چیزی بیش از گذشته است و با اکنون و آینده ما مرتبط است و آموزش آن‌را نیز بایستی در چنین رویکردی طراحی کنیم زیرا گفت‌گو درباره تاریخ به عنوان بایگانی اندیشه­‌ها و کردارهای انسان­‌های مختلف در جوامع گوناگون، امکان اینکه با بررسی آن تجربیات شهروند بهتری باشیم برای ما فراهم می‌کند. آموزش تاریخ امروز برای مدنیت و هویت ما اهمیت پیدا می‌کند.