مختصری دربارۀ سرفصل‌ها و موضوع‌هایی که در کتاب «عباس کیارستمی» به آن پرداخته‌اید توضیح دهید.
من در کتاب «عباس کیارستمی» و شكل روايت آن هم از الگوي رمان تاريخي و زندگي‌نامه‌اي بهره گرفته‌ام، و هم از الگوی زندگي‌نامه‌هاي خودنوشت و تبارنامه‌ای. در این شکل از روایت هر ماده اوليه‌ای به كارِ نویسنده می‌آيد؛ مثل دست‌نوشته‌ها (به‌خصوص يادداشت‌ها و نامه‌ها)، گفت‌وگوها، خاطراتِ معاصران، يادداشت‌های نوشته شده در روزنامه‌ها و كتاب‌ها، عكس‌ها، نقاشي‌ها و آنچه در افواه عام درباره شخصِ مورد نظر گفته و شنيده مي‌شود؛ و البته در مورد شخصیت‌های سینمایی، فیلمهای فیلمساز و فیلم‌هایی که دربارۀ او و آثارش ساخته شده است. کتاب «عباس کیارستمی» در سی‌ویک بند یا بخش تألیف شده، و در هر بند به زندگی و فیلم‌ها و دیدگاه‌ها و سایر فعالیت‌های او پرداخته شده است؛ از سال تولد تا مرگ. البته آلبوم عکسی هم به کتاب منضم است، که شامل پاره‌ای از عکس‌های صحنه و پشت صحنه و پوستر فیلمهای کیارستمی است.
عباس بهارلو
در بررسی فیلمهای کیارستمی چه معیاری برای قراردادن تقدم و تأخر فيلم‌هاي او در نظر گرفتید؟ به طور مثال این فیلم‌ها بر اساس بازه زمانی مرتب شده‌اند یا شهرت کلی فیلم‌ها یا چیزهای دیگر؟
همان‌طور که در یادداشت چاپ دوم کتاب نوشته‌ام، بررسی تقویمی فیلمهای کیارستمی، یعنی اساسِ قراردادنِ تقدم و تأخرِ زمانِ ساخته‌شدن فیلمهای او، شاید مناسب‌ترین روش برای تأویل و ارزیابی آنها باشد. این نحوۀ توجه به کیفیت فیلمهای کیارستمی و نیز جمع‌بندی کلی آثارش قبل از هر چیز نشان می‌دهد که او بیش از هر فیلم‌سازِ دیگری در جست‌وجوی معنای زندگی و تجلیات آن بوده است. در حقیقت او با هر فیلمی که ساخته است ستایش خود را از زندگی، چنان که هست، یا باید باشد، نشان داده است؛ هر چند این ستایش را که همواره با نوعی سادگیِ گوارا و فروتنی طبیعی همراه است نمی‌توان به معنای رضایتِ تمام و کمال از زندگی گرفت. به عبارت دیگر، این نوع بررسی نشان می‌دهد که سرگذشت آدم‌های آثار او به سلسله‌ای از حوادث با پایان خوش ختم نمی‌شوند؛ گیرم احساسی که از آنها حاصل می‌شود گشاینده و رضایت‌بخش است. آنچه می‌توانم به تأکید بگویم این است که زندگی با همۀ پیچیدگی‌ها و مضامین اسرارآمیزش برای کیارستمی مفهوم کمابیش ساده یا روشنی دارد، و درک معنای آن، اگر حقیقتأ درک این معنا میسر باشد، چندان به «مرموزاندیشی» نیاز ندارد. چنان‌چه بپذیریم جست‌وجوی معنای زندگی پایانی ندارد الزاماً دلیلی هم وجود ندارد که آن را در هاله‌ای از رمز و راز بپیچیم. شاید تعبیر ساده‌تر این باشد که بگوییم رابطۀ کیارستمی با زندگی، و بیش از هر چیز با طبیعت، به دور از تندی و تعارض‌های جاری و متداول است، و اغلب این احساس را واخوانی می‌کند که گویی همه‌چیز از چشم پسربچه‌ای تیزبین و ذاتاً حساس و مهربان دیده یا روایت می‌شود.
مخاطب این کتاب چه کسانی هستند؟ صرفا قشر دانشجوی سینما و طبقۀ روشنفکر جامعه می‌توانند از این کتاب بهره ببرند یا این که زبان کتاب طوری است که مخاطب عام سینما هم می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند؟
من موقعی که این کتاب را می‌نوشتم، قبل از آن که به مخاطب خاصی فکر کنم، به دنبال پاسخ پرسش‌هایی بودم که دربارۀ سینما و فیلمهای کیارستمی در ذهن داشتم؛ اما حالا که به سروشکل و کلیت کتاب نگاه می‌کنم، گمان می‌کنم مخاطبان کتاب می‌توانند همۀ آن کسانی باشند که به آثار کیارستمی علاقه دارند، و حتی ندارند.
لزوم ضمیمه‌سازی چیزی مانند لوح فشرده، که حاوی اطلاعات تصویری برخی فیلم‌ها باشد، را برای چنین کتاب‌هایی که درباره یک فیلمساز برجسته منتشر می‌شود تا چه حدی می‌دانید و این که برای کتاب خودتان این نیاز وجود داشت یا خیر؟
راستش این هم پیشنهاد بدی نیست؛ اما واقعیت این است که فیلم‌ها و آثار کیارستمی دارای کپی‌رایت فرهنگی هستند و امکان استفادۀ آنها در لوح فشرده نیست. خوشبختانه در مورد کیارستمی کانال‌هایی در فضای مجازی ایجاد شده و آثار وی به سهولت قابل دسترسی هستند.
با توجه به این که از منتقدان حوزۀ سینما هستید، لزوم میزگرد و نشست‌های نقد را برای کتاب‌هایی که در حوزۀ سینما منتشر می‌شود در چه حد ضروری می‌دانید؟
حتماً واجب و ضروری است. من اگر چه با هر شیوه‌ای برای معرفی کتاب موافق‌ام، خیلی علاقه‌ای به حضور در «جشن امضا»، «رونمایی» و میزگرد و نشست و بررسی کتاب ندارم. مخالف برگزاری‌شان نیستم، علاقه‌ای به حضور در چنین محافلی ندارم. به گمان من فضای مجازی، سایت‌ها، کانال‌های تلگرامی و اینستاگرام می‌تواند پاسخگوی روش‌های قدیمی‌تر یا کمی قدیمی‌تر برای معرفی و نقد و بررسی کتاب باشد. گمان می‌کنم مخاطبانش هم چندین برابر باشد.
گفتنی است، کتاب «عباس کیارستمی» نوشته عباس بهارلو به تازگی توسط نشر قطره در شمارگان 400 نسخه با قیمت 12700 تومان راهی بازار کتاب شده است. همچنین کتاب «فروغ فرخ زاد و سینما» نوشتۀ عباس بهارلو به تازگی به چاپ دوم رسیده است.
نظر شما