زير بنای هر علمی فلسفه ومباحث فلسفی آن علم است. جغرافيا كه يكي از عميق‌ترين و قديمی‌ترين دانش‌های بشری است، بر مبنای اصول و مبنای فكری خاصی بنا نهاده شده است و هر جامعه و هر گروه خاص فكری نيز بر مبنای زير ساخت‌های فكری و فلسفی خود اين دانش را تفسير و تعبير كرده است.
مسلمانان، مسيحيان، شونيست‌ها، فاشيست‌ها، نازی‌ها، سوسياليست‌ها، كمونيست‌ها، نئوكمونيست‌ها و . . . هر كس با تفكر ويژه خود، به تفسير علم جغرافيا و دخل و تصرف در فضا و مكان پرداخته‌اند. آمايش سرزمين و تراكم و پراكنش عوامل توليد و مصرف (مزارع، باغات، صنايع،خطوط راه آهن، جاده‌ها، فرودگاه‌ها، شهرها، بندرها و غيره) بر مبنای تفكرات و ديدگاه‌های فلسفی سامان‌دهی شده‌اند.
بدون شناخت بنيادهای فكری، درك و تحليل وضع موجود و طراحی آينده كاری غير ممكن است. جغرافيای ايران كه تا قبل ازدهه 1350، فاقد تفكرات فلسفی بود با تلاش و همت دكتر حسين شكويی روزنه‌های فلسفی بر روی آن باز شد و دانشجويان اين رشته با مباحث فلسفی و پارادايم جغرافيا آشنا شدند. بدون ترديد هر جغرافيدانی كه در ايران به تحليل منطقی پديده‌های جغرافيا و تحليل فضايی بپردازد، مستقيم و غيرمستقيم تحت تأثير كتاب‌ها و مقالات و ترجمه‌هاي دكتر شكويی خواهد بود.
علم جغرافيای ايران حداقل از طريق فلسفه جغرافيا تحت تأثير تلاش‌های ارزنده دكتر شكويی بوده است. اميد است در جای ديگر به تأثير دكتر شكويی بر تحولات فكری جغرافيای ايران پرداخته شود.
یک جغرافی‌دان انسان‌گرا
دكتر حسين شكویی ذاتاً دارای روحی حساس و انسان‌گرا است، لطافت طبع و نوع دوستی اين مرد شريف باعث شده است كه او در تحقيقات ميدانی و كارهای علمی هميشه به جغرافيای مستضعفان و شوربختان و استعمار و استثمارشدگان توجه كند. كتاب‌هايی چون حاشيه‌نشينان شهري 1355، مقالاتی چون خانه‌های ارزان قيمت و سياست مسكن، تنگناها در انتقال حاشيه‌نشينان تبريز و فرازها و جملات و صفحات متعدد كتاب‌های او حاكی از جهت‌گيری دكتر حسين شكویی به نفع محرومين روی زمين است.
ارزش‌ترين و شيرين‌ترين تلاش دكتر حسين شكوئی
در علمی كه بسياری از تحليل‌گران به نام بين‌المللي، دانش و تحليل‌های علمی خود را كه متكی به آمار و ابزارهای پيشرفته است در اختيار استعمارگران و اربابان ثروت و سرمايه گذارده‌اند و از آن طريق خود به ثروت‌های كلان دست يافته‌اند، در كنار محرومان، فقيران، حاشيه‌نشينان و بی‌خانمان‌ها بودن خود ارزشی بسيار والاست. دكتر حسين شكویی پيام حمايت از محرومان را در سراسر نوشته‌ها، كتاب‌ها و ترجمه‌هايش به نسل جديد جغرافيدان كشور منتقل كرده است.
اولین معمار نوسازی علم جغرافیا
دكتر حسين شكویی يكی از عمده‌ترين معماران نوسازی جغرافيای ايران و يا يكی از فعالان گذر علم جغرافيا از سنت به مدرنيته و پست مدرنيته است. برای انجام ايجاد تحول در علم جغرافيای سنتی ايران كه بر مبنای تعاريف سنتی، ابزار، روش‌ها و هدف‌های سنتی سامان‌دهی شده بود نياز به افرادی با دانش علمی و فنی، تجربه كافی، مردم داری و صبر و شكيبايی است؛ پايداری دكتر حسين شكویی در تصدی مسؤوليت كميته برنامه‌ريزی جغرافيا و صبر و تحمل و استقامت او در ايجاد نوسازی و تحول در دروس كاملاً توصيفی به دروس تحليلی، از ايجاد تعادل بين پاسداران جغرافيای سنتي و داوطلبان مدرن سازی سريع اين علم و سالم نگه‌داشتن روند تحول اين علم در ايران درخور ستايش بود.
تلاش دكتر حسين شكویی در ايجاد گروه جغرافيای دانشگاه تربيت مدرس و پرورش نخبگان جغرافيا كه بتواند تحول در اين دانش پديد آورند، خود جاي تمجيد بسيار داشت و همه تلاش‌های ممكن را برای مدرن سازی جغرافيای ايران انجام داده است. وی به انتقال انديشه‌های فلسفی و علمی پرداخت كه زير ساخت اين تحول است. همچنین ساختار برنامه‌ريزی دروس را به نحوی تنظيم كرد كه به آرامی اين تحول صورت پذیرد. او تلاش كرد كه با تشكيل گروه جغرافيای دانشگاه تربيت مدرس، بخشی از نيروی انسانی لازم براي اين تحول را پرورش دهد.
در حقيقت او در تبيين ايدئولوژی در ايجاد بستر قانونی، در ايجاد ساختار و در ايجاد عوامل اجرا در اين تحول سهم اول را به عهده داشت. جغرافيای ايران تا ابد وام‌دار اين مرد شريف است. اميد است كه قدر او را بدانيم.
نام و یادش گرامی
نظر شما