به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، كارگاه آموزش و آشنایی با شماره استاندارد بين‌المللی كتاب؛ شابك (ISBN) با هدف آموزش استفاده درست و صحيح از شابک عصر دوشنبه (6 شهریورماه) با حضور روح‌الله سلطانی، كارشناس مسئول واحد شابک خانه كتاب، ناشران، ناشر ـ مؤلفان و علاقه‌مندان در سرای كتاب مؤسسه خانه كتاب برگزار شد.
سلطانی در این مراسم اظهار کرد: شماره استاندارد بين‌المللی كتاب؛ شابك (ISBN) شماره‌ای منحصر به فرد برای کتاب در سطح بین‌المللی و نماینده‌ای برای سایر مشخصات کتاب در سیستم‌های مکانیزه است.
وی توضیح داد: در سال 1966 تعدادی از ناشران و توزیع‌کنندگان کتاب در اروپا به کارگیری رایانه را برای پردازش سفارش‌ها و کنترل موجودی انبار کتاب مورد بررسی قرار دادند. حاصل این بررسی نشان می داد که پیش‌نیاز یک نظام ماشینی و کارا، وجود شماره‌ای یکتا و ساده برای شناسایی اقلام قابل انتشار است. برای نخستین بار در سومین گردهمایی بین‌المللی تحقیق درباره بازار کتاب در نوامبر 1966 این مسأله مطرح شد. سال 1967 در انگلستان شرکت ویتاگرو پسران، به طراحی و استفاده از شماره SBN اقدام کردند.
سلطانی ادامه داد: با همکاری کشورهای انگلستان و آمریکا و سازمان جهانی ایزو و با استفاده از تجربیات شماره SBN در سال 1970 استاندارد ایزو ایجاد شد. این استاندارد اصول و روش شماره‌گذاری استاندارد بین‌المللی کتاب را تعریف می‌کند. همچنین مسئولیت هماهنگی بین‌المللی این نظام بر عهده سازمان بین‌المللی شابک واقع در کشور آلمان، شهر برلین بوده است. در حال حاضر 200 کشور عضو نظام شابک هستند و مقر سازمان جهانی شابک در لندن است.
وی با اشاره به تاریخچه شابک در ایران، اظهار کرد: ايران در سال 1372 به مدت يک سال به عضويت آزمايشی شابک درآمد و شناسه 964 به ايران اختصاص پيدا كرد. تا اين‌كه در سال 1375 درج شابک بر روی كتاب‌ها اجباری شد و در سال 1385 شناسه 600 به ايران اختصاص پيدا كرد
سلطانی درباره وظایف مؤسسه شابک گفت: انجام مراحل عضویت ناشران در نظام، همراهی ناشر برای استفاه صحیح از شابک، اعلام و راهنمایی تغییرات شابک، برگزاری کارگاه‌های آموزشی در این زمینه، حضور فعال در سمینارهای سالانه ISBN، ترجمه اطلاعات ناشران و ارسال به سازمان جهانی و گردآوری و ترجمه اخبار و اطلاعات جدید در زمینه شماره‌های استاندارد، از جمله وظایف مؤسسه شابک به شمار می‌آیند.
كارشناس مسئول واحد شابک خانه كتاب، کمک به راه‌اندازی شابک در تاجیکستان، برگزاری نشست سالانه شابک در ایران، ایجاد زیرساخت اطلاع‌رسانی، فروش و توزیع مکانیزه کتاب در کشور و ایجاد سایت شابک و ارتقای آن در سنوات مختلف، پاسخگویی در کمترین زمان به مراجعان و ترجمه و ویرایش دستنامه شابک و انتشار برای عموم در سایت شابک، را از جمله عملکردهای مؤسسه شابک برشمرد.
وی درباره کاربردهای شابک در مراکز نشر، توزیع و فروش گفت: شابک در این مراکز در حوزه کنترل موجودی، مدیریت حق مؤلف، محاسبات و صدور صورت حساب، آمار تولید، کنترل اطلاعات فروش و فرایند سفارشات بسیار مؤثر است.
سلطانی همچنین به کاربرد شابک در کتابخانه‌ها اشاره کرد و گفت: شابک در کتابخانه‌ها در سیستم گردش در امانت، جست‌وجو در بانک‌های اطلاعاتی، سیستم‌های ماشین‌خوان، ثبت آمار و امانت بین کتابخانه‌ای نقش بسزایی دارد.
كارشناس مسئول واحد شابک خانه كتاب با بیان این‌که ساختار شابک پیش از 2007 از 10 رقم تشکیل شده بود و از 2007 به بعد از 13 رقم تشکیل شد، اظهار کرد: افزايش ظرفيت شماره‌گذاری نظام شابک به دليل افزايش روزافزون انتشارات الكترونيكی و در نتيجه توليد آثار در قالب‌ها و ويرايش‌های مختلف، علت این تغییر ساختاری بود.
سلطانی با اشاره به دامنه کاربرد شابک توضیح داد: شابک در كتاب‌های چاپی، انتشارات بريل، انتشاراتی كه ناشر قصد ندارد در فواصل زمانی منظم روزآمد و يا به‌طور نامحدود و پی در پی منتشر كند، مقالات خاص يا جزئی از منبع خاص ادواری اما نه همه منابع ادواری، نقشه‌ها، كتاب‌های صوتی روی كاست، لوح فشرده يا DVD كتاب‌های گويا، كتاب‌های الكترونيک بدون توجه به شكل فيزيكی مانند نوارهای ماشين‌خوان، كاست‌ها و يا لوح‌های فشرده يا روی اينترنت، کتاب‌های الکترونیک عرضه‌شده در محیط وب، میکروفرم‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی و انتشارات چندرسانه‌ای ترکیبی، قابل استفاده است.
وی توضیح داد: کتاب‌هایی که ناشران مشترک دارند، شابک ناشری که پخش کتاب را بر عهده دارد، روی کتاب درج می‌شود. قسمت‌های مختلف شابک حتماً باید با خط تیره از هم جدا شوند. تغییر در نوبت چاپ و قیمت کتاب، نیازی به شابک جدید ندارد. اگر ناشر بدون هیچ تغییری کتاب را تجدیدچاپ کند، شابک آن تغییر نمی‌کند. اگر ناشر دیگری کتاب را بدون هیچ تغییری تجدیدچاپ کند، شابک ناشر جدید باید استفاده شود. به شکل‌های مختلف یک اثر شابک‌های جداگانه‌ای اختصاص می‌یابد. کتاب‌های افست که بدون هیچ تغییری منتشر می‌شوند نیاز به شابک ناشر ایرانی ندارد. هر تغییری بر روی شماره شابک اختصاص یافته، غیرمجاز است. به هر کتاب یا ویرایش متفاوتی از آن شابک جداگانه‌ای اختصاص می‌یابد. اگر ناشر از چاپ و انتشار کتابی که شابک به آن اختصاص داده منصرف شود باید از آن شابک برای اثر دیگری استفاده کند. هر شابک فقط برای یک اثر استفاده می‌شود.
كارشناس مسئول واحد شابک خانه كتاب، نداشتن يا رعايت نكردن محل خط تيره در ميان اعداد شابک، استفاده از شابک مشابه و تكراری برای كتاب‌های متفاوت، استفاده از شابک ناشر ديگر، غلط تايپی در چاپ اعداد شابک و تفاوت شابک شناسنامه با پشت جلد و يا فيپا را به عنوان اشتباهات رایج در استفاده از شابک مطرح کرد.
در ادامه این کارگاه، روح‌الله سلطانی به پرسش‌ها و ابهامات حاضران در جلسه در زمینه شابک پاسخ داد.
سه‌شنبه ۷ شهریور ۱۳۹۶ - ۰۹:۱۰
نظر شما