با این حال عده‌ای از ایران‌شناسان به دلیل علاقه شخصی مطالعات ایرانشناسی را دنبال کردند، اگرچه از تعداد این محققان و پژوهشگران زبان فارسی و ایران‌شناسان کاسته شد اما باز هم افراد شاخصی در این عرصه ظهور کردند که تحقیقات قابل‌توجه و مفیدی را در رابطه با فرهنگ، تاریخ و زبان فارسی انجام دادند. ضمن اینکه برخی دیگر مطالعات و پژوهش‌های خود را که پیش از انقلاب آغاز کرده بودند بعد از وقوع انقلاب اسلامی و با همه مشکلات ارتباط با ایران ادامه دادند. از طرفی وقتی نهادهای دولتی تلاشی برای جذب و حمایت پژوهش‌های یارانشناسی خارج از کشور انجام ندادند، برخی از موسسات و بنیادهای خصوصی تلاش کردند با توان اندکی که دارند و با اهدای جوایزی قدردان تلاش این محققان و پژوهشگران باشند.
چندی پیش بيست و چهارمين جايزه بنياد موقوفات دكتر محمود افشار به پروفسور ژیلبر لازار فرانسوی تعلق گرفت، فردی که اکنون نود و هفت سالگی را پشت سر گذاشته و همچنان قلم از کف نینداخته است. البته باید اشاره کرد که جایزه بنیاد پیش از لازار به برخی دیگر از دانشمندان غیرایرانی همچون ریچارد فرای، شارل هانری دو فوشه‌کور، برت فراگنر، آنجلو میکله و پیه مونتسه نیز اهدا شده بود. اما در این میان باید دید که چرا اعضای هیات گزینش کتاب و جایزه دکترمحمود افشار(دکتر سید مصطفی محقق‌داماد، دکترمحمدرضا شفیعی‌کدکنی، دکتر ژاله آموزگار، دکتر جلال خالقی‌مطلق، دکتر محمود امیدسالار، دکتر فتح‌الله مجتبایی، دکتر حسن انوری و کاوه بیات) این بار جایزه را به لازار اهدا کردند؟
شاید بتوان دلیل انتخاب لازار را از میان متن سخنرانی دکتر مصطفی محقق‌داماد، رييس شورای توليت بنياد موقوفات افشار که در روز سيزدهم تير در خانه فرهنگ پاريس بيست و چهارمين جايزه بنياد (شامل يك قالي دستباف نايين زيوريافته به نام لازار، يك لوح، يك نشان) را به لازار اهدا شد، پیدا کرد: «انسان‌های آگاه و هوشیاری که دوستدار فرهنگ هستند، برای حفظ و اشاعه فرهنگ سرزمین مادری خود بار مسئولیتی را بر دوش خویش احساس می‌کنند که شاید برای بسیاری از مردم، حسی ناآشنارنگ و بیگانه باشد. در میان این گروه فرزانه، گروهی کم‌شمارتر وجود دارند که دوستداریِ‌دانش و فرهنگ، آنها را از مرزهای سرزمین مادری فراتر می‌برد و به کشورهای دور و گنجینه‌های ناشناخته رهنمون می‌شود. آنان میراث‌گرانسنگ تبار بشری را سهم یکان‌یکان فرزانگان جهان می‌دانند و با از میان برداشتن سیم‌های خارداری که تعیین‌کننده حدود و ثغور سیاسی هستند، جهانْ‌وطنی را آرمان خویش می‌دانند. آنها خود را با مردمانی به‌ظاهر بیگانه، هم‌وطن می‌شمارند و خارج از مرزهای کشور خویش کمر به خدمات فرهنگی برمی‌بندند.
پروفسور ژیلبر لازار، استاد دانشمند فرانسوی، یکی از آن بزرگمردان خردمند است که در جستجوی گوهر مقصود، از «بذلِ زرِ» زندگی و عمر بیش‌بها دریغ نورزیده و استوار پای در راه نهاده و با همت والای خویش پلی از فرانسه به ایران دیروز و امروز زده است. «مِهرِجود و حرصِ‌فضل» در وجود این مرد شریف که بهره‌مند از «خُلقِ‌خوب و طبعِ‌پاک» نیز هست، دست‌به‌دست هم داده‌اند تا دانشی شگرف پدید آید و کتاب‌ها و مقالاتی ارجمند برای انتقال آن دانش به طالبْ‌علمان نگاشته شود.»
لازار که امروز به قول شاعر عارف ایرانی، حکیم سنایی، «به گرد هفت کشور، نامور» است، از عنفوان جوانی دل در گرو فرهنگ دیرینه‌سال ایران و زبان شیوا و شیرین فارسی داشته و در درازنای بیش از هفتاد سال خدمات فرهنگی ارزنده‌ای به فرهنگ و زبان و ادبیات فارسی کرده است. بسیاری از قدم‌هایی که استاد لازار در مسیر پژوهش‌های درازدامن خود برداشته‌اند گام‌های نخست در آن حوزه‌های خاص تحقیقاتی بوده است و باید وی را به‌خاطرِ کسبِ همزمانِ «فضلِ تقدم» و «تقدمِ فضل» در برخی از این زمینه‌ها ستود.
هرچند حوزه فعالیت‌های علمی وی بسیارگسترده است، می‌توان آنها را به چند بخش کلی تقسیم کرد. بخش نخست به مطالعات تاریخی زبان مربوط می‌شود که در این عرصه اثر نفیسِ زبانِ کهن‌ترین متون نثر فارسی و همچنین مقالات متعددی که بخشی از آنها در کتاب شکل‌گیری زبان فارسی منتشر شده در شمارِ شاخص‌ترین آثارند.
بخش دیگر، دستور زبان است. لازار با نگارش کتاب سودمند دستور زبان‌فارسی‌معاصر از پیشگامان شناخت علمی زبان زنده گفتاری و نوشتاری امروز فارسی محسوب می‌شود.
قسمتی از زحمات استاد نیز در زمینه گردآوری سروده‌های پیشاهنگان شعر فارسی بوده است. کتاب «اشعار پراکنده قدیمی‌ترین شعرای فارسی‌زبان از حنظله بادغیسی تا دقیقی» حاصل تلاش وی در این حوزه است.
یکی دیگر از زمینه‌های پژوهشی ایشان، شناخت موسیقی بیرونی شعر فارسی است که حاصل آن تحقیقات در کتاب «بررسی وزن شعر ایرانی» در ایران منتشر شده است.
فرهنگ‌نویسی و ترجمه دو زمینه دیگر در فعالیت‌های گسترده استاد لازار هستند. در زمینه فرهنگ‌نویسی، کتاب فرهنگ فارسی- فرانسه که با همتی ستودنی فراهم آمده است، گامی مؤثر برای استوارتر کردن پیوند دو زبان محسوب می‌شود. در زمینه ترجمه وی به سراغ دو گوهرِ درخشان از دریای باشکوه شعر فارسی رفته است و برگزیده‌ای از شعرهای حکیم خیام نیشابوری و منتخبی از غزلیات خواجه راز، حافظ شیراز، را به زبان فرانسه برگردانده است. ناگفته پیداست ترجمه ایرانشناسی فرانسوی‌زبان که به هر دو زبان تسلط تام و تمام دارد، تا چه اندازه در معرفی شعر فارسی و انتقال اندیشه‌های والای نمودیافته در آن، در میان مردم فرهیخته و کتابخوان فرانسه اثرگذار تواند بود.»
بیست و چهارمین جایزه بنیاد افشار در خانه فرهنگ پارسی ایران در پاریس پس از سخنرانی دكتر مصطفي محقق‌داماد، هانری ميشل دو فوشه‌كور، فرانتز گرونه، دكتر آهنی، سفير ایارن در فرانسه و پروفسور لازار اهدا شد. لازار درباره دریافت این جایزه گفت: بعد از يك عمر كه به زبان فارسی و ايرانشناسی خدمت كرده‌ام اين نخستین بار است كه از من تقدير می‌شود و برايم باعث بسی خوشحالی است و از بنياد موقوفات دكترمحمود افشار و اعضای هيأت گزينش جايزه سپاسگزارم.
بنابراین باید گفت که لازار از دانشمندانی است که عمر خود را صرف تحقیق درباره زبان فارسی و فرهنگ ایرانی کرده است. به همین مناسبت سال گذشته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز او را به عنوان عضو افتخاری خود برگزید. از طرفی برخی آثار لازار عبارتند از «زبان کهن‌ترین متون نثر فارسی»، «دستور زبان فارسی معاصر»، «فرهنگ فارسی-فرانسه»، «شکل‌گیری زبان فارسی»، «اشعار پراکنده قدیمی‌ترین شعرای فارسی‌زبان از حنظله بادغیسی تا دقیقی»، «بررسی وزن شعر ایرانی»، ترجمه فرانسوی برگزیده «رباعیات خیام» و گزیده‌ای از «غزل‌های حافظ.»
نظر شما