به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، احمد محیط‌طباطبایی در نشست نوروز، تنوع فرهنگی و همبستگی ملی و منطقه ای که به همت پژوهشکده مردم‌شناسی برگزار شد، با اشاره به این که نوروز یک سنت قدیمی و تاریخی و متعلق به زمانی قبل از ورود آریایی‌هاست، گفت: زمانی که آریایی‌ها وارد این سرزمین شدند نوروز را پذیرفتند و این سنت با افکار و اندیشه‌ها و رفتار آنها تلفیق شد و تا به امروز ادامه پیدا کرد.
 
رئیس ایکوم ایران در ادامه نوروز را یک امر نجومی و مبتنی بر تقویم شمسی عنوان کرد و گفت: گردش خورشید نه تنها برای مردم کوچ نشین بلکه برای انسان یک جانشین کشاورز و باغدار هم از اهمیت زیادی برخوردار است چرا که براساس آن زمان کاشت و برداشت و اصول باغداری و کشاورزی خود را مشخص می کنند. این در حالی است که ساکنان عربستان چندان نیازی به تقویم شمسی ندارند، آنها براساس بازرگانی و تجارت زندگی خود را می‌گذرانند و برای یک تاجر گردش ماه الویت دارد.

محیط‌طباطبایی با طرح این پرسش که آیا نوروز فقط محدود به فرهنگ ایرانی است یا مربوط به گستره جغرافیای وسیع‌تری است، گفت: هر آنچه در نیمکره شمالی اتفاق می‌افتد به نوعی به این گاه شماری و این زمان مهم سال تعلق خاطر یافته و مهم است.

وی درباره ویژگی آیین نوروزی گفت: با فرا رسیدن نوروز بحث‌های مختلفی مثل تجزیه و تحلیل اجزا سفره هفت سین مطرح می‌شود اما واقعیت این است که خود سفره نوروز یک مفهوم و معنای معین است. سفره‌ای است که افراد در زمان معین دور آن جمع می‌شوند و با هم همگرایی پیدا می‌کنند.

وی در ادامه تاکید کرد: سفره هفت سین مهمترین سفره‌ای است که در سال انداخته می‌شود و هر فردی به نوعی مهترین چیزهای زندگی خود را کنار این سفره می‌گذارد یک نفر حافظ، دیگری عکس عزیزانش. افراد مختلف فارغ از باورها و اندیشه‌هایشان کنار هم، دور سفره هفت سین می‌نشینند. ذات نوروز و سفره هفت‌سین تفاهم‌گرا و همزیست‌طلب است و این همزیستی نه تنها بین آدم‌ها بلکه بین انسان و طبیعت هم وجود دارد.

ایران یک هویت سرزمینی است

در ادامه نشست محمد میرشکرایی، رئیس سابق پژوهشکده مردم شناسی سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری با طرح این پرسش که ایران کجاست، گفت: از نظر من ایران یک هویت قومی نیست بلکه هویتی سرزمینی است هویتی که از جنوب میان رودان تا ورارودان طول دارد. همه مردمی که در طول تاریخ در این پهنه گستره زندگی کردند فارغ نژاد و قومیت شان، ایرانی محسوب می‌شوند.

این پیشکسوت مردم‌شناسی و ایران‌شناس با تاکید براین که ایرانی بودن فقط ویژگی آریایی‌ها نیست گفت: اگرچه آریایی‌ها جز مهمترین گروه قومی بودند که به این سرزمین آمدند و بسیار از این سرزمین پذیرفتند و روی آن اثر گذاشتند و نام ایران هم از آنها گرفته شده است اما در واقع آریایی هم تنها یک گروه از مردمی هستند که در این سرزمین زندگی کردند. نوروز فقط مال آریایی‌ها نیست و همه مردمان این سرزمین پهناور صاحب نوروز هستند.

نوروز، یادگاری از هزاره اول قبل از میلاد

محمدحسین باجلان‌فرخی، پژوهشگر پیشکسوت حوزه‌ مردم‌شناسی نوروز را جشن امید دانست و گفت: نوروز، جشن امید به تداوم زیستن در آغاز سالی نو و برایند عشق به زندگی است عشقی که در پی افسردگی زمستان و با رسیدن شکوفایی بهار آغاز می‌شود.

وی با اشاره به این که نوروز نمودهای بسیار زیادی دارد، گفت: دقیقا مشخص نیست که جشن نوروز از چه زمانی آغاز شد اما نشانه‌هایی از وجود نوروز در هزاره اول قبل از میلاد و نشانه‌های دیگری در هزاره سوم پیش از میلاد وجود دارد.

باجلان‌فرخی یادآور شد: جشن نوروز از ابتدا در اول بهار برگزار نمی‌شد بلکه بسیاری از فرهنگی‌های قومی و روستایی نوروز را در آغاز فصل گرم و اواسط زمستان جشن می‌گرفتند و از آنجا که در گذشته نوروز بر پایه تقویم قمری برگزار می‌شد زمانش تغییر می‌کرد. از زمان تقویم شمسی و در دوران سلطان جلال الدین برگزاری نوروز در ابتدای بهار تثبیت می‌شود.

وی در ادامه افزود: نوروز با بازایی طبیعت و بازگشت و گذر از مرگ ارتباط دارد. در زمان هخامنشیان و در آستانه نوروز بر 12 ستون دانه‌های غلات را کشت می‌کردند و با آب گرم آبیاری می‌کردند تا زودتر رشد کرده و در نوروز به بار بنشیند. هر کدام از این غلات که رشد بیشتری داشت تفال می‌دادند که در آن سال کشتش بیشتر خواهد بود بنابراین بیشتر آن را می‌کاشتند.

باجلان‌فرخی در ادامه هفت سین را نماد تقدس عدد 7 عنوان کرد و درباره حاجی فیروز به عنوان یکی از نمادهای نوروز گفت: چهره سیاه حاجی فیروز نماد مرگ و لباس سرخش، نشانه زندگی در ایام نوروز است و سمبلی از تداوم زندگی محسوب می‌شود.

نقش زنان در حفظ و تداوم آیین‌های بهاری

در ادامه پوپک عظیم پور، استاد دانشکده هنر دانشگاه تهران به بررسی نوروز در کشورهای مختلف و نقش زنان در حفظ و اجرای این آیین پرداخت و گفت: زمین مادر آن چیزی است که حیات همه افراد بشر به آن وابسته است و زن نیز همواره محل امنیت، تامین خوراک و عطوفت و مهرمادری محسوب می‌شود.

وی با اشاره به آیین پخت نان در ازبکستان و برخی نقاط ایران در زمان نوروز گفت: در نوروز زنها نان‌هایی می‌پزند و آن را کنار سفره هفت سین می‌گذارند و گاه حتی به صورت عیدی به بچه‌ها می دهند. در جشن سمنوپزان که غذایی بسیار مقدس است در حین پخت سمنو شاهد دعا و درخواست حاجتمندی و شادی هستیم و دختران دم بخت یا تازه بخت سمنو را هم می‌‌زنند.

عظیم‌پور همچنین با اشاره به ساخت پیکرک‌هایی برای خوشامدگویی به بهار در بخش‌هایی از اروپا گفت: در جمهوری چک، اسلوواکی ولهستان پیکرکی ساخته می‌شود که توسط زنان و دختران به نماد دور کردن سردی و تاریکی و سلام به بهار، در آب غرق شده یا به آتش کشیده می‌شود.

لزوم ثبت جهانی سفره‌های ایرانی

در ادامه نشست محمدهمایون سپهر، مردم‌شناس پیشکسوت با اشاره به این که بررسی و تفحص درباره نوروز هنوز جای کار بسیاری دارد پیشنهاد کرد: در سال‌های آینده هفته‌ای به نوروز اختصاص داده شود.

وی با تاکید بر لزوم ثبت جهانی سفره‌های ایرانی ازجمله سفره عقد گفت: باید قبل از این که دیگران این سفره‌ها را به اسم خوشان ثبت کنند ما باید گام‌های جدی و عملی در این زمینه برداریم.