خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- حمید بهشتی: طبیعتا پر فروش شدن یک اثر در بازار کتابِ کشورهای مختلف، تابع عوامل متفاوتی است؛ گرچه وجود تفاوت‌های فرهنگی و ساختاری نشر در کشورهای پیشرفته، امکان هرگونه مقایسه بازار نشر ایران با این کشورها را منتفی می‌کند، اما همواره در این عرصه عوامل ثابتی وجود دارند که بررسی آنها می‌تواند دلایل پرفروش شدن یک کتاب را مشخص کند.
برخی از نویسندگان و مترجمان هستند که به واسطه محبوبیت و سابقه فعالیت خود، یک بِرند محسوب می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود به محض اینکه آثاری از این افراد به بازار کتاب می‌آید، با استقبال گسترده روبه‌رو شود؛ مانند محمود دولت‌آبادی که چاپ اول اثر اخیر او با عنوان «بنی آدم» با تیراژ 10 هزار نسخه منتشر شد و پس از سه نوبت چاپ هنوز از آثار پرفروش بازار کتاب است. این مورد حتی در مورد چهره‌های شناخته شده در حوزه‌های دیگر که به عرصه کتاب پا می‌گذارند نیز صادق است؛ مانند عادل فردوسی‌پور، مجری و گزارشگر ورزشی که ترجمه او از کتاب «هنر شفاف ندیشیدنِ» رالف دوبلی، در کمتر از 2 سال چاپ سی‌وهشتم خود را پشت سر می‌گذارد. ایرج طهماسب، چهره نام آشنای تلویزیونی با مجموعه داستان «سه قصه» و ترانه علیدوستی، بازیگر سینما نیز با ترجمه کتاب «تاریخ عشق» نوشته نیکول کراوس نیز در میان پرفروش‌های این روزهای بازار کتاب قرار گرفته‌اند.
بسیاری ناشران باسابقه و معتبر نیز همواره دقت و نازک‌بینی خاصی در ظاهر و محتوای کتاب‌های خود دارند و با هر نویسندگان یا مترجمان معدودی وارد همکاری می‌شوند و همین عامل را دلیل حفظ مخاطب و تضمین فروش کتاب خود می‌دانند. در ادامه این روند برخی از موزعان نیز با هر ناشری وارد معامله نمی‌شوند، چراکه نمی‌خواهند کتاب‌هایی را پخش کنند که در قفسه‌های کتابفروشی‌ها خاک بخورند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که قاعدتا هر اثری که از نویسندگان، مترجمان و ناشران بِرند راهی بازار کتاب شوند، باید در جمع پرفروش‌ها قرار بگیرد.
اما با نگاهی به فهرست آثار پرفروش بازار کتاب متوجه می‌شویم که تنها تعداد معدودی از آثاری که با این شرایط منتشر می‌شوند، در فهرست پرفروش‌ها جای می‌گیرند و بخش عمده‌ای از این فهرست به آثار نویسندگان، مترجمان و ناشران کمتر شناخته شده اختصاص دارد. جالب است بدانید باوجود تمام تفاوت‌های نشر کتاب در کشورهای مختلف، این مورد در جوامع توسعه یافته نیز دیده می‌شود. اخیرا فهرستی از 50 کتاب نویسندگان انگلیسی که از سال 2000 تاکنون بیش از 250 هزار جلد فروش داشته‌اند، منتشر شده که تنها نام دو اثر برنده جایزه «بوکر» شامل «تالار گرگ» نوشته هیلاری منتل و «زندگی پای» به قلم یان مارتل در این فهرست به چشم می‌خورد.
محمدعلی جعفریه، مدیر انتشارات ثالث معتقد است «طبیعتا آثار فاخر همیشه آثاری پرفروش نیستند و کتاب‌های سطحی هم می‌توانند پرفروش شوند. به نظر من رمز و راز یا ترفندهای خاصی در این اتفاق مطرح نیست و برخی آثار سطحی به دلیل اینکه در برهه‌ای خاص، به نیاز بخش قابل توجهی از مردم می‌پردازند، از آن سخن می‌گویند و راهکارهایی نیز ارائه می‌دهند، مورد توجه قرار می‌گیرند و پرفروش می‌شوند. حال آنکه ممکن است توسط نویسنده یا ناشر کمتر شناخته شده‌ای منتشر شده باشد.»
اینکه آثاری سطحی هم می‌توانند به تناسب شرایط حاکم بر جامعه با استقبال بخشی از مردم مواجه شوند، اتفاقی منطقی و قابل پیش‌بینی است، اما اینکه چرا برخی از آثار درخور توجه، از نگاه علاقه‌مندان دور می‌مانند و معمولا جایگاه ثابتی در فهرست پرفروش‌های بازار کتاب پیدا نمی‌کنند، موضوعی است که جای تأمل بیشتری دارد.
به اذعان بسیاری از کارشناسان حوزه کتاب، کمبود فضای نقد صحیح و حرفه‌ای کتاب در رسانه‌ها دلیل اصلی عدم آگاهی مخاطبان کتاب، از محتوای آثار منتشر شده است. حسن کیائیان، مدیر انتشارات چشمه درباره تأثیر نقد صحیح کتاب می‌گوید: «یادم می‌آید که دو نقد کارساز از نجف دریابندری بر دو کتاب «شوهر آهو خانم» نوشته محمدعلی افغانی در دهه 40 و «طوبا و معنای شب» نوشته شهرنوش پارسی‌پور در اواسط دهه 60، سرنوشت دیگری برای این آثار رقم زد و آنها را در رده پرفروش‌ترین آثار زمان خود جای داد.»
بسیاری از ناشران برای معرفی آثار خود، با برگزاری مراسم رونمایی، جشن امضاء و نقد و بررسی آثار خود، سعی در ایجاد آگاهی از محتوای آثار خود دارند. با اینکه بسیاری از کتاب‌های منتشر شده فرصت معرفی و خودنمایی در بازار کتاب پیدا نمی‌کنند، اما ناشرانی هستند که با همکاری موسسات دیگر، برای یک اثر منتشر شده خود بیش از 10 مراسم مختلف در نقاط مختلف کشور برگزار کرده‌اند.
اگرچه با توجه به نبود کتابخانه و کتابفروشی در بسیاری از نقاط کشور موضوع توزیع و ایجاد دسترسی به کتاب از موضوعات مورد انتقاد در این حوزه محسوب می‌شود، اما بدون شک اگر شناخت و آگاهی لازم درباره این گونه آثار در جامعه ایجاد شود، نیاز و مطالبه آنها در بازار کتاب به دسترسی آنها منجر خواهد شد. بنابراین ارتباط هرچه بیشتر پدیدآورندگان کتاب با رسانه‌ها برای معرفی و نقد آثار مفید می‌تواند به استقبال عمومی از این آثار منجر شود.
چهارشنبه ۲ فروردین ۱۳۹۶ - ۰۹:۰۰
نظر شما