به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست خبری سی و چهارمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و بیست و چهارمین دوره جایزه جهانی کتاب سال یکشنبه (17 بهمن‌ماه) با حضور مجید غلامی جلیسه، مدیرعامل خانه کتاب، محمدعلی مهدوی راد؛ دبیرعلمی جایزه کتاب سال و محسن جوادی؛ دبیرعلمی جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سرای اهل قلم برگزار شد.
 
غلامی جلیسه در این نشست با اشاره به سابقه و اعتبار جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران گفت: همه می‌دانیم و کاملا عیان است که این جایزه بزرگ‌ترین و پرسابقه‌ترین جایزه در حوزه کتاب در ایران و در منطقه خاورمیانه است و قطع به یقین این جایزه نسبت به جوایز مشابه اهمیتی چند برابر دارد.
 
وی افزود: اغلب جشنواره‌های کتاب در ایران به موضوعات محدودی می‌پردازد اما این جایزه با قدمت 34 ساله خود توانسته در میان اندیشمندان و متفکران جای خود را باز کند به طوری که بسیاری از نویسنده‌ها و پژوهشگران در حوزه‌های مختلف علاقه‌مند به حضور و برگزیده‌شدن در این جایزه هستند.
 
غفلت از تحلیل نتایج 34 دوره جایزه کتاب سال
مدیرعامل موسسه خانه کتاب تاکید کرد: نکته‌ای که هم ما و هم سایر دستگاه‌ها و ارگان‌های مرتبط با کتاب نسبت به آن غفلت داشته‌اند بررسی و تحلیل موشکافانه نتایج ادوار پیشین این جایزه بوده است. چرا که اگر این نتایج از سوی ناشران و سایر دستگاه‌های مرتبط مورد استفاده قرار می‌گرفت امروز شاهد یک روند کیفی‌سازی در تولید و محتوای کتاب‌ها می‌بودیم، این در حالی است که بررسی‌های ما نشان از افت کیفی تولید آثار در سال‌های اخیر دارد.
 
غلامی جلیسه با اشاره به بررسی و انتخاب آثار شرکت‌کننده در این جایزه گفت: در این روند کل کتاب‌های منتشر شده در یک سال توسط استادان خبره به لحاظ کیفی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و در نهایت برگزیدگان و شایستگان تقدیر معرفی می‌شوند. این تحلیل علمی در هیچ جشنواره‌ای به جزء جایزه کتاب سال صورت نمی‌گیرد. بنابراین ضرورت دارد که ما این تحلیل علمی را ارزیابی کنیم و نتایج آن را در اختیار علاقه‌مندان این عرصه قرار دهیم.
 
وی در ادامه درباره عدم معرفی برگزیدگان در برخی از بخش‌های جایزه کتاب سال گفت: این جایزه طبیعتاً از استانداردهای خاصی پیروی می‌کند و مواجهه داوران با آثار ارایه شده در این جایزه کاملا برخوردی علمی است. براین اساس از 75 گروه حاضر در این جایزه تنها 11 برگزیده و 40 شایسته تقدیر داشتیم که این موضوع نشان می‌دهد بسیاری از این بخش‌ها با کمبود تولیدات فاخر علمی روبرو هستند.
 
غلامی جلیسه افزود: متاسفانه با گذشت سال‌ها از بیانات رهبری درخصوص توجه ویژه به تولید آثار در حوزه علوم‌انسانی هنوز آن گونه که باید در این حوزه تولیدات مناسبی نداشته‌ایم و این موضوع در سایر بخش‌های علمی کشور نیز به همین ترتیب است.
 
مدیرعامل موسسه خانه کتاب ادامه داد: ما در برخی از بخش‌ها دچار ضعف در ترجمه و در بخش‌های دیگر دچار ضعف تولید هستیم و دبیرخانه جایزه کتاب سال طی سه سال گذشته به صورت کاملا شفاف نقص‌ها و ضعف‌های موجود در بخش‌های مختلف را بیان کرده تا جامعه دانشگاهی ما نگران شود و کاری برای اصلاح نامطلوب تولید علم در حوزه‌های مختلف به کار ببندد.
 
بررسی بیش از 8 هزار اثر توسط 3 هزار داور
محمدعلی مهدوی‌راد، دبیرعلمی جایزه کتاب سال نیز در این نشست با ارایه آماری از روند برگزاری داوری این جایزه عنوان کرد: ما در این دوره به بررسی کلیه آثار منتشر شده از فروردین تا اسفند سال 1394 پرداختیم که ابتدا طی فراخوانی از حدود 6هزار ناشر و 2هزار و 500 نفر از اهالی قلم خواسته شد که آثار خود و یا آثار دیگری را که شایسته نقد و بررسی می‌دانند معرفی و به این جایزه ارسال کنند.
 
وی افزود: براین‌اساس حدود 3هزار و 500 اثر از طریق فراخوان و 2هزار و 100 اثر با بررسی و تحلیل آرشیو کتاب از سوی سر داوران جایزه در این دوره شرکت داده شد که مجموعاً چیزی حدود 6هزار عنوان، و با احتساب آثار شرکت داده شده در جایزه جلال آل‌احمد به 8هزار و 364 اثر می‌رسد که تمام این آثار در 11 بخش مختلف مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند.
 
مهدوی راد با اشاره به روند داوری آثار ادامه داد: در این دوره از جایزه 2هزار و 500 داور در تمام مراحل و هزار و 176 داور در مرحله نهایی آثار را بررسی کردند. ما امسال هر کتاب راه‌یافته به مرحله نهایی جایزه را به 4 داور عرضه کردیم که میانگین امتیازات این داوران مشخص‌کننده آثار برگزیده و شایسته تقدیر بود.
 
دبیرعلمی جایزه کتاب سال با اشاره به ضعف در کیفیت محتوای آثار تولیدی در کشور گفت: امسال 46هزار و 527 عنوان کتاب در کشور تولید شده که این عدد بدون در نظر گرفتن افست‌ها و کتاب‌های آموزشی است. واقعیت این است که ما به لحاظ کمیت در تولید کتاب مشکلی نداریم اما حقیقت این است که به لحاظ کیفیت محتوای آثار تولیدی با مشکلی بزرگ و جدی روبه‌رو هستیم که این موضوع نشان از بی‌انگیزگی عالمان و پژوهشگران صاحبنظر در تالیف و ترجمه کتاب در کشور دارد.
 
وی سرقت نسخه الکترونیکی آثار تولیدی را یکی از مهم‌ترین دلایل این بی‌انگیزگی عنوان کرد و گفت: این سرقت علمی فاجعه‌ای بزرگ برای ناشران، محققان و پژوهشگران است که صنعت نشر در کشور را به خاک سیاه می‌نشانند. طبیعتاً در این شرایط انگیزه‌ای برای تولید و انتشار آثار فاخر در حوزه‌های مختلف باقی نمی‌ماند. کمیت‌گرایی در دانشگاه‌های ما نیز باعث شده تا آثار درخور توجهی برای ارایه در این جایزه نداشته باشیم.
 
پژوهشگران آمریکایی از حضور در این جایزه محروم شدند
محسن جوادی، دبیر جایزه جهانی کتاب سال نیز با اشاره به برگزاری بیست و چهارمین دوره این جایزه طی سخنانی گفت: حوزه فعالیت این جایزه در عرصه بین‌الملل شامل موضوعات ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی می‌شود. با وجود تنوع زبانی در جهان از زبان‌های رایج گرفته تا زبان‌های کمتر شناخته شده ما توانستیم حدود 2هزار و 500 اثر در این حوزه را شناسایی کنیم که طبیعتاً بسیاری از این آثار مشمول حداقل استانداردهای جایزه جهانی کتاب سال نبودند.
 
وی افزود: از مجموع 2هزار و 500 اثر شناسایی شده 180 اثر در داوری اولیه به مرحله بعد راه پیدا کردند که در مرحله داوری بعدی نیز در نهایت 10 اثر از کشورهای آمریکا، انگلیس، آلمان، اسپانیا، رومانی، مالزی و ترکیه به عنوان برگزیدگان جایزه جهانی کتاب سال انتخاب شدند.
 
دبیر جایزه جهانی کتاب سال با اشاره به برگزاری جشنواره‌های مشابه در کشورهای منطقه عنوان کرد: با پیگیری‌هایی که نسبت به برگزاری این جشنواره‌ها داشتم برایم بسیار جالب بود که با وجود اینکه مبالغ جوایز این جشنواره‌ها تا 10 برابر جایزه جهانی کتاب سال می‌رسید اما به لحاظ سابقه، گستردگی و اعتبار هیچ‌کدام به پای جایزه کتاب سال نمی‌رسیدند به طوری که میزان مشارکت پژوهشگران از سراسر جهان بر این موضوع صحه می‌گذارد.
 
جوادی با اشاره به بخش‌های جنبی این دوره از جایزه جهانی کتاب سال گفت: ما در این دوره فارغ از آثار برگزیده جایزه‌ای برای پژوهشگر برتر و همچنین جایزه‌ ویژه گفتگوی ادیان را داریم که به دو پژوهشگر از ایران و انگلستان که در زمینه تولید آثار اسلامی و مسیحیت فعالیت داشتند اهدا خواهد شد.
 
وی با اشاره به قوانین ضدمهاجرتی دولت آمریکا بر علیه ایران گفت: از آنجا که برخی از برگزیدگان این دوره پژوهشگرانی از کشور آمریکا بودند ما نیز از تبعیت از واکنش دولت ایران نمی‌توانیم میزبان این پژوهشگران باشیم و دبیرخانه جایزه موضوع چگونگی تقدیر از این پژوهشگران را در دست بررسی دارد.
 
دبیر جایزه جهانی کتاب سال همچنین با اشاره به برگزاری جایزه منطقه‌ای کتاب سال جمهوری اسلامی ایران گفت: از آنجا که معمولا برخی کشورهای شاخص به برگزیدگان ثابت این جشنواره بودند امکان خودنمایی برخی آثار تولید شده در کشورهای در حال توسعه میسر نمی‌شد بر این اساس جایزه‌ای با عنوان جایزه منطقه‌ای کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت که اولین دوره آن با موفقیت در مسکو برگزار شد.
 
جوادی افزود: این جایزه نیز با هدف تقویت ایران‌پژوهی در مناطق مختلف جهان به صورت دوره‌ای در کشورهایی چون روسیه، هند و آفریقا برگزار خواهد شد.

در ادامه این نشست از پوستر سی وچهارمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز رونمایی شد.