به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) کتاب «ساخت واقعیت اجتماعی» نوشته جان ر.سرل با ترجمه میثم محمد امینی از سوی فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم منتشر شده است.
 
ما دقیقاً در یک جهان زندگی می‌کنیم، نه در دو جهان، یا سه جهان، یا هفده جهان. تا جایی که اکنون می‌دانیم، بنیادی‌ترین خصوصیات این جهان همان‌گونه است که فیزیک و شیمی و دیگر علوم طبیعی توصیف می‌کند. اما وجود پدیده‌هایی که به هیچ طریق آشکاری نمی‌توان آن‌ها را فیزیکی یا شیمیایی دانست موجب سردرگمی و حیرت ما می‌شود. مثلاً چگونه ممکن است که حالت‌های آگاهی یا کنش‌های گفتاری معنادار بخشی از جهان فیزیکی باشد؟ بسیاری از مسائل در پیوند است که بخش‌های گوناگون جهان چگونه با هم ارتباط دارند ـ چگونه است که تمام این بخش‌ها در کنار یکدیگر مجموعه‌ای منسجم پدید می‌آورند؟ ـ و بخش عمده کار فلسفی نویسنده این کتاب هم به بررسی همین پرسش‌ها اختصاص داشته است.

نظریه کنش‌های گفتاری را می‌توان تا اندازه‌ای کوشش برای پاسخ به این پرسش دانست: چگونه از فیزیکِ گفته‌ها و اظهارات به کنش‌های گفتاری با معنایی می‌رسیم که گویندگان و نویسندگان انجام می‌دهند؟ نظریه‌ای که نویسنده این اثر کوشیده درباره ذهن بپردازد بیشتر کوششی است برای پاسخ به این پرسش: واقعیت ذهنی، جهان آگاهی، حیث قصدمندانه یا التفاتی (intentionality) و دیگر پدیده‌های ذهنی چگونه با جهانی همخوانی می‌یابد که تمامان از ذرات فیزیکیِ قرار گرفته درون میدان‌های نیرو تشکیل شده است؟

در این کتاب دامنه پژوهش به واقعیت اجتماعی گسترش می‌یابد: چگونه ممکن است در جهانی که تماما از ذرات فیزیکیِ قرار گرفته درون میدان‌های نیرو تشکیل شده است، جهانِ عینیِ پول و دارایی و ازدواج و دولت و انتخابات و فوتبال و مهمانی تولد و دادگاه وجود داشته باشد، و در این جهان فیزیکی برخی از این ذرات در قالب نظام‌هایی سازمان یابند که جانورانی آگاه مانند خود ما هستند؟

این پرسش‌ها درباره موضوعاتی است که شاید مرتبط با مسائل بنیادین علوم اجتماعی تلقی شود، از همین رو ممکن است این تصور پیش بیاید که لابد این مسائل در حوزه‌های مختلف علوم اجتماعی قبلا طرح شده و پاسخ گرفته است، به ویژه از سوی متفکران بزرگِ پایه‌گذارِ علوم اجتماعی در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم.

مولف در بخشی از مقدمه کتاب می‌نویسد: «تردیدی نیست که من در حوزه این آثار متخصص نیستم اما، تا جایی که می‌دانم، پرسش‌هایی که در این کتاب به آن‌ها می‌پردازم پاسخ رضایت‌بخشی در علوم اجتماعی نیافته است. ما بسیار مدیون فیلسوف ـ جامعه‌شناسانِ بزرگ قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم هستیم. در این جا به ویژه نام وبر و زیمل و دورکیم به ذهن می‌آید ـ اما تا جایی که من با کار آن‌ها آشنایی دارم، به نظرم می‌آید که در جایگاهی نیستند که بتوانند به پرسش‌هایی که مایه حیرت و سردرگمی‌‌ام شده است پاسخ گویند؛ زیرا فاقد ابزارهای لازم‌اند. یعنی آن‌ها، بدون آن که تقصیری متوجه خودشان باشد، نظریه‌ای مکفی درباره کنش‌های گفتاری، درباره جملات انجامگر (Perfornatives)، درباره حیث التفاتی، درباره حیث اتفاتیِ جمعی یا قصدِ جمعی (Collevtive intentionality)، درباره رفتارهای قاعده‌مند، و ... در اختیار نداشتند.»

این کتاب کوششی است برای پاسخ به دسته‌ای از پرسش‌های قدیمی با استفاده از منابع و امکاناتی که نویسنده و دیگران هنگام کار درباره پرسش‌های دیگر مرتبط فراهم آورده‌اند.

استدلال اصلی در نیمه نخست کتاب در فصل‌های 1 تا 5، بیان شده است. در این فصل‌ها، کوشش شده نظریه‌ای عمومی درباره هستی‌شناسیِ امور واقعِ اجتماعی و نهادهای اجتماعی عرضه شود. در این جا پرسش اصلی این است که ما چگونه یک واقعیتِ اجتماعیِ عینی را می‌سازیم.

در فصل 6 تلاش شده معلوم شود که توانِ تبیینیِ قواعدِ تقویمیِ نهادهای انسانی در کجاست، به ویژه با در نظر داشتن این واقعیت عجیب که کنشگران مورد نظر معمولاً از این قواعد آگاهی مستقیم ندارند. برای این منظور باید برداشت خاص خود را از مفهوم «پس‌زمینه» قابلیت‌ها و قوای غیر بازنمایانه ناخودآگاهی که ما را قادر می‌سازد با جهان روبه‌رو شویم توضیح دهم.

در پیش‌نویس‌های نخست این کتاب، ابتدا فصلی را به دفاع از واقع‌گرایی اختصاص داده بودم، یعنی این دیدگاه که جهانی واقعی مستقل از اندیشه و سخن ما وجود دارد و همچنین به دفاع از برداشت تطابقی از مفهوم صدق، یعنی این دیدگاه که گزاره‌های صادق ما نوعاً به واسطه چگونگی وضع امور در جهان واقعی، که مستقل از گزاره‌های ما موجود است، صادق می‌شود. به اعتقاد مولف، واقع‌گرایی و نظریه تطابقی پیش‌فرض‌های ضروری هرگونه فلسفه معقول، و به طریق اولی، هر نوع علمی است، و می‌خواسته برخی از دلایل خود را برای این عقیده به روشن بیان کند.

اما همان‌گونه که معمولاً درباره چنین پرسش‌های فلسفی بزرگ پیش می‌آید، چیزی که در اصل به عنوان مطلب مقدماتیِ نسبتاً کوتاهی تهیه شده بود حیات مستقل خود را یافت. وقتی که فصل نخست به سه فصل تبدیل شد، مولف تصمیم گرفته که این مطالب را به انتهای کتاب منتقل کند تا مبادا در مقایسه با استدلال اصلی‌‌اش در این کتاب وزن بیشتری پیدا کند. فصل‌های 7 و 8 به بحث درباره واقع‌گرایی و فصل 9 به دفاع از خوانشی از برداشت تطابقی از مفهوم صدق اختصاص یافته است. 

کتاب «ساخت واقعیت اجتماعی» با شمارگان هزار و 100 نسخه در 303 صفحه به بهای 25 هزار تومان از سوی فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم منتشر شده است.