خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شهاب دارابیان: کلمه «قاچاق» برای ما ایرانی‌ها لغت بسیار آشنایی ست، اما معمولا وقتی اسم این کلمه بر زبان می‌آید همه ما به یاد کالاهایی چون سیگار، مواد مخدر و سایر کالاهای ممنوعه می‌افتیم و شاید کمتر کسی است که با شنیدن این کلمه، ذهنش به سمت کتاب برود. پدیده «قاچاق کتاب» البته از گذشته تا به امروز وجود داشته است و ما در دوره‌های مختلف شاهد قاچاق کتاب‌هایی بود‌ه‌ایم؛ برای مثال قاچاق برخی از کتاب‌هایی که دولت اجازه انتشار به آن‌ها نداده‌است. گاهی اوقات، قربانیان (خالقان آثار) از این اتفاق راضی‌اند، زیرا خوانده شدن قاچاقی مطالب آن‌ها بهتر از خاک خوردن اثرشان در کنج خانه است؛ البته نویسندگان و مترجمانی نیز هستند که دوست ندارند سر کتاب‌های نازنین‌شان چنین بلایی بیاید.

اما این روزها شرایط تغییر کرده و قاچاقچیان با گستاخی تمام به سراغ کتاب‌هایی می‌روند که با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر می‌شوند. در واقع قاچاقچیان این روزها دست به سینه نشسته‌اند تا ببینند کدام کتاب مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد تا آن کتاب را به سرعت تکثیر و منتشر کنند و به قیمت پایین‌تر از واحدهای توزیع در اختیار کتابفروش‌ها قرار دهند.

این موضوع را از یکی از سایت‌های آنلاین پاسخگویی به مسائل شرعی پیگیری کردیم و در پاسخ به سوال ما اعلام شد: «عمل قاچاق کالا برای قاچاقچی حرام است، اما اگر این کالا در بازار پخش شود، استفاده شما از آن گناه ندارد، مگر در صورتی‌که یقین کنید که کالاهای غیرقاچاق دیگری نیز به‌طور وفور در بازار وجود دارد و استفاده از کالای قاچاق موجب ضربه به اقتصاد کشور می‌شود که در این‌صورت نباید از کالای قاچاق استفاده کرد.»

همچنین کلمه «قاچاقچی» در لغتنامه معین، «کسی که به معاملات غیر قانونی می‌پردازد» معنی شده که این تفسیر جای بحث دارد، چراکه متاسفانه در کشور ما مردم تصور می‌کنند که تنها فرد فروشنده کالا، قاچاقچی است، اما براساس تعریف بالا هرکسی که به معاملات غیرقانونی بپردازد (یعنی فروشنده و خریدار) قاچاقچی محسوب می‌شود. بنابراین باید توجه داشت که به دلیل فراوانی کتاب‌های مورد نظر خریداری این کتاب‌ها از نظر شرعی، حقوقی و انسانی کار نادرستی است.

یوسف علیخانی، مدیر انتشارات آموت که مدتی پیگیر برخورد با قاچاقچیان کتاب بود کار را به مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده‌ است. البته او علاوه بر توزیع‌کنندگان کتاب‌های قاچاق از یک کتابفروشی نیز شکایت کرده، اما با توجه به این نکته که برای شکایت از هر کتابفروشی‌ باید سه میلیون تومان پول وازیر شود، از شکایت سایر کتابفروشی‌ها دست کشیده و به شکایت از همان کتابفروشی بسنده کرده است. به گفته او اگر همه نهادها و سازمان‌های حامی صنعت نشر همت کنند، می‌توانیم این موضوع را ریشه‌کن کنیم؛ البته به اعتقاد او این مشکل به کتابفروشی‌ها برنمی‌گردد و مشکل، قاچاقچیان نشر هستند که اگر فکری به حال آنها نشود، صنعت نشر (شامل نویسنده، ناشر، چاپخانه‌دار و کتابفروش)‌ به کلی نابود خواهد شد.

علیخانی با گلایه از فروش غیرمجاز کتاب‌هایش به خبرنگار «ایبنا» گفت: انتشارات آموت تا به امروز 196 عنوان کتاب چاپ کرده که تنها چهار کتاب از آن پرفروش شده و قاچاقچیان دقیقا روی این چهار کتاب دست گذاشته‌اند و کتاب‌های «اتاق»، «من پیش از تو»، «پس از تو» و «یک بعلاوه یک» را به چاپ گسترده رسانده و در بازار پخش می‌کنند.

وی ادامه داد: بعد از چند سال درخت نشر آموت میوه داده است و متاسفانه امروز میوه آن را قاچاقچیان می‌چینند. البته سیدرضا صالحی امیری، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جریان موضوع قرار گرفته و سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر نیز پیگیر این موضوع است و امیدوارم که این موضوع با پیگیری مسئولان و یک همت همگانی بررسی و حل شود.

مباحث مختلفی درباره موضوع قاچاق کتاب مطرح شد و ای کاش در این روزها که شبکه‌های اجتماعی بخشی از زندگی مردم شده‌اند و روزانه شاهد راه‌اندازی کمپین‌های مختلفی در جامعه هستیم، کمپینی با نام «مبارزه با کتاب قاچاق» راه‌اندازی شود تا شاهد یک برخورد همگانی با موضوع قاچاق کتاب باشیم، چراکه متاسفانه در سال‌های گذشته صنایع مختلفی به دلیل عدم مبارزه با کالاهای قاچاق نابود شده‌اند و این انتظار می‌رود که ما از اتفاقات گذشته درس بگیریم و به فکر صنعت نشر باشیم. شرایط فعلی، وضعیت مناسبی نیست و اگر با دخالت نهادهای مربوطه حل و فصل نشود، پیامدهای مختلفی را به دنبال خواهد داشت و این احتمال وجود دارد که فعالیت‌های این قاچاقچیان، به مرور زمان صنعت نشر را فلج کند. به همین دلیل برخلاف ایام گذشته پیشنهاد ما برای مطالعه آخر هفته کتاب نخواندن است، البته نه همه کتاب‌ها بلکه کتاب‌هایی که به شکل قاچاق منتشر می‌شوند.