خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- انتشارات هرمس هشتاد و نهمین کتاب از مجموعه «ادب فکر - فلسفه و کلام» را به چاپ کتاب «بازخوانی تاریخ فلسفه در شرق اسلامی» نوشته «محمدعابد الجابری»، فیلسوف مشهور مغربی (مراکشی) اختصاص داد. اسماعیل باغستانی، پژوهشگر و عضو هیات علمی بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی کار برگردان این اثر به فارسی را بر عهده داشته است. خوانندگان در این اثر علاوه بر خوانش نگاه الجابری به تاریخ فلسفه با چشم‌انداز کلی آرای منتقدان عرب نیز آشنا می‌شوند.
باغستانی در بخشی از مقدمه خود بر این کتاب نوشته است: «یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین متفکران جهان اسلام، در سه دهه اخیر، فیلسوف و مورخ بلند آوازه فقید مغربی دکتر «محمد عابد الجابری» است با ده‌ها کتاب کوچک و بزرگ در حوزه تاریخ‌نگاری اندیشه و معرفت اسلامی. جابری در زمینه تاریخ و چگونگی تکوین و نیز ساختارهای اندیشه اسلامی، و براساس روش‌شناسی نوینی که طی دوران مدرن به وجود آمده، قرائت تازه‌ای عرضه کرد و طی چهار دهه با پشتکاری تحسین‌برانگیز به توضیح و تفسیر ابعاد نظریه خویش پرداخت و در این مسیر آثار فراوانی تألیف کرد. آرا و آثار جابری خیلی زود و در دهه هشتاد میلادی در جهان عرب شناخته و مشهور شد تا جایی که وی را به لحاظ دامنه تأثیرش بر همه طبقات تحصیل‌کرده جامعه، حتی بر کسانی که خصم و رقیب روش و ایدئولوژی او هستند، با «طه حسین» مقایسه کرده‌اند.»
در بخش دیگری از مقدمه، باغستانی به خواننده یادآور می‌شود که در مقالات این اثر با روش‌شناسی و پاره‌ای از آرای جابری آشنا خواهد شد. وی می‌نویسد: «مترجم در این مقدمه برای تکمیل مطالب کتاب می‌کوشد چشم‌اندازی کلی از آرای منتقدان عرب و مخصوصا ایرانی «جابری» عرضه کند. تازگی و طرفگی آرای جابری منتقدان مختلفی را از طیف‌ها و طوایف گونه‌گون فکری و سیاسی به نقد اندیشه‌ها و آثار وی برانگیخته است. یکی از نخستین آثاری که در نقد و بررسی اندیشه و پروژه جابری منتشر شد کتاب «هل هناک عقل عربی؟ قراءة نقدیة لمشروع محمد عابد الجابری» (بیروت 1993)، نوشته «هشام غضیب» است. نویسنده در این کتاب با بررسی آثار محوری جابری کوشیده است تا تناقضات درونی موجود در کانون اندیشه‌های وی و پیش‌فرض‌های ناگفته آن را آشکار کند.»
مترجم معتقد است، مفصل‌ترین نقدها را «جرج طرابیشی» بر «جابری» نوشت. وی یکی از مهمترین ناقدان جابری و مدافعان وحدت و یکپارچگی عقل عربی ـ اسلامی در مقابل هوادارن ایده بروز گسست در آن است که سلسله کتاب‌های نقد عقل عربی و برخی دیگر از آثار جابری را طی چند مجلد به تفصیل مورد نقد قرار داده است. در «وحدة العقل العربی الاسلامی» (بیروت 2002) از این سلسله، به طور خاص به نقد مشروح و فصل به فصل کتاب معروف «نحن و التراث» پرداخته است و مثلا در فصل اول آن تحت عنوان «ابن‌سینا: افسانه فلسفه مشرقی»، به اشباع به نقد و بررسی یکایک نکات و مطالب و احکامی که جابری درباره ابن‌سینا و فلسفه مشرقی وی صادره کرده و نیز شواهد و ادله و مدعیات وی پرداخته است.»
جابری کتاب خود را در پنج بخش تالیف کرده است. در بخش نخست به «بازخوانی امروزین میراث، روش‌شناسی و چند نمونه» و در بخش دوم نیز «خاورشناسی و فلسفه اسلامی؛ روش و نگرش» را بررسی کرده است.
خوانندگان در ادامه مطالعه کتاب «بازخوانی تاریخ فلسفه در شرق اسلامی» با «ابن‌سینا و فلسفه مشرقی» در بخش سوم آشنا می‌شوند. «عناصر سازنده و تناقضات اندیشه غزالی» عنوان بخش پایانی این کتاب است. کتاب حاضر دارای پیوستی با عنوان «جابری و پروژه نقد عقل عربی - اسلامی» است.
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «هدف از بازخوانی امروزی میراث هم‌عصر کردن امر مورد بازخوانی است با خودش، بر بستر معضلات نظری و محتوای معرفتی و مضمون ایدئولوژیکی، یعنی از یک طرف بازخوانی آن در محیط اجتماعی و تاریخیش و از طرف دیگر، همزمان با آن، هم‌عصر کردن آن با خودمان، بر بستر فهم و تعقل ... و این، به عقیده من معنای حقیقی و ژرف «اجتهاد» است، آن طوری که علمای اسلام به آن پرداخته‌اند، ولی با قدر رنگارنگی و تنوع و تفریعاتی که به اختلاف موضوعات اختلاف پیدا می‌کند. اما قالب‌های از پیش آماده جامد و متحجر، قدیمی باشند یا جدید، بجز یک چیز نمی‌توانند عرضه کنند و آن عبارت است از بازخوانی میراث محورِ میراث که به طور حتم منجر می‌شود به بازخوانی میراث محوری از عصر حاضر: بازخوانی عصر حاضر به کمک میراث خودمان یا میراث و فرهنگی دیگر.»
«بازخوانی تاریخ فلسفه در شرق اسلامی» از سوی انتشارات هرمس در 337 صفحه، شمارگان هزار نسخه، به بهای 28 هزار تومان منتشر و راهی بازار کتاب‌های فلسفی شده است.
شنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۵ - ۱۰:۰۰
نظر شما