به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «تاریخ‌های تئاتر» عصر چهارشنبه (۲۵ اردیبهشت‌ماه) با حضور مهدی نصرالله‌زاده، شهرام زرگر، علی‌اکبر علیزاد، مرتضی هاشمی‌پور و علاقه‌مندان حوزه تئاتر در سرای اهل قلم برگزار شد.
کتاب «تاریخ‌های تئاتر» یک تاریخ تئاتر بدیع است
مهدی نصرالله‌زاده در ابتدای این نشست در توضیح کتاب گفت: در مقدمه کتاب توضیحات کامل و کافی در ارتباط با کتاب داده شده است. تفاوت این تاریخ تئاتر با تاریخ تئاترهای شبیه آن شاید بیش از هر چیز در خودآگاهی نظری و جانب‌داری سیاسی نهفته در آن باشد. «خودآگاهی نظری روشن» و «جانب‌داری سیاسی آشکار» نه به‌عنوان دو رشته مجزا که گهگاه در لابه‌لای اثر خودنمایی می‌کنند، بلکه به‌عنوان کلافی محکم که تار و پود کل کتاب در مقام یک بافته با آن تنیده شده است.
وی ادامه داد: عنوان کتاب و نحوه تدوین آن حکایت از یک برنامه منسجم نظری-سیاسی دارد، برنامه‌ای که بر این باور است که نه فقط تنها یک تاریخ تئاتر رسمی و معتبر وجود ندارد، بلکه آنچه از آن به تاریخ‌های تئاتر تعبیر شده اصلاً هنوز نوشته نشده است و این تاریخ می‌باید به تدریج با مشارکت و همکاری همه کسانی که در گوشه و کنار جهان، با هویت و علایق مختلف، سرگرم کار تئاتر هستند نوشته شود.
مترجم کتاب «تاریخ‌های تئاتر» با اشاره به ویژگی‌های این کتاب اظهار کرد: با توجه به هویت‌ها و فرهنگ‌های متفاوت نویسنده‌های کتاب بدون شک در این کتاب با فرهنگ‌ها و هویت‌های متفاوتی مواجه هستیم. شاید این کتاب یک تاریخ تئاتر بدیع است و رویکرد آن هم متفاوت از سایر کتاب‌هاست چراکه با یک دیدگاه جدید نوشته شده است.
وی افزود: این کتاب رویکرد تکاملی دارد. البته کتاب‌های تاریخ تئاتر پیش از این، لزوماً از مد افتاده نیستند و من رویکرد انتقادی نسبت به آنها ندارم. آن کتاب‌ها شاید اطلاعات تحلیلی به شما ندهند اما روند خطی خوبی دارند و مسائل را به شکل قصه تعریف می‌کنند و شاید برای گروهی خواندنی‌تر هم باشند. این در شرایطی است که در این کتاب هر موردی که بیان می‌شود نظریه‌ای پشت آن است که از آن طریق می‌توانیم مباحث را تحلیل کنیم و به همین دلیل من در ابتدای کتاب بیان کرده‌ام که این اثر نظریه محور است.
«تاریخ‌های تئاتر» با نگاهی نو و متفاوت نوشته شده است
در ادامه این مراسم، شهرام زرگر، مدرس تاریخ تئاتر در توضیح تاریخچه نوشتن کتاب‌های تاریخ تئاتر گفت: در این نشست درباره کتابی صحبت خواهیم کرد که نتیجه ماه‌ها تلاش مترجم آن است. نخستین سابقه تاریخ‌نگاری تئاتر در ترجمه فارسی به شکل غیرکتابی به نشریه «نمایش» به سردبیری علی نصیریان در دهه ۳۰ برمی‌گردد، بعد از آن نمونه‌های دیگری نیز شاهد بودیم اما به یک‌باره تاریخ تئاتر برای چند سال متوقف شد تا اینکه کتاب «تاریخ تئاتر جهان» براکت منتشر شد.
وی ادامه داد: بعد از کتاب براکت چند کتاب قابل قبول دیگر نیز چاپ شد اما بسیاری از آنها اگر چه در نام‌گذاری اسم تاریخ تئاتر را یدک می‌کشید اما در اصل تاریخ تئاتر نبودند و تنها گزیده‌ای از اطلاعات تئاتری را به مخاطبان می‌دادند.
این بازیگر سینما و تئاتر با اشاره به ترجمه و چاپ کتاب «تاریخ‌های تئاتر» اظهار کرد: چاپ این کتاب یک اتفاق ویژه در حوزه تئاتر بود. وقتی شنیدم این کتاب در حال ترجمه است خیلی خوشحال شدم اما وقتی نسخه ترجمه شده منتشر شد بیشتر خوشحال شدم چراکه این کتاب از ویرایش دوم کتاب اصلی ترجمه شده است. نسخه اولیه این کتاب در سال ۲۰۰۶ و ویرایش دوم آن در سال ۲۰۱۰ منتشر شد و یکی از بهترین ویرایش‌هایی است که دریک مدت کوتاه انجام شده است.
وی افزود: در این اثر ما با یک نگاه جدید در تاریخ‌نگاری مکتب کمبریج همراه هستیم و جنبه‌های مختلف تئاتر در این کتاب توسط ۴ نفر بیان شده که این بیان بسیار شاخص است.
زرگر در توضیح تفاوت این کتاب با کتاب‌هایی که در گذشته منتشر شده است گفت: متن‌هایی که پیش از «تاریخ‌های تئاتر» چاپ شده متن‌های توضیحی بوده و به یک سری اطلاعات حفظ کردنی اشاره داشته‌اند اما ۴ نویسنده این کتاب دارای قابلیت شناخت نظریه‌های مختلف تئاتری هستند و هر کدام در حوزه‌ای بسیار خوب عمل کرده‌اند. با مطالعه کتاب متوجه می‌شویم که با یک نگاه بسیار نو طرف هستیم چراکه تمام نظریه‌ها بر اساس نظریه‌های دهه ۹۰ به بعد نوشته شده‌اند.
وی ادامه داد: بافت کتاب از شکل حساب شده‌ای برخوردار است چراکه محتوا بر اساس یک تقسیم بندی اصولی بیان شده و ویژگی‌هایی در این کتاب مشاهده می‌شود که آن را از سایر کتاب‌های تاریخی حوزه تئاتر متمایز می‌کند. از وقتی این اثر منتشر شده دیگر این واحد را تدریس نکردم چراکه چند سالی طول می‌کشد تا بتوانم با دست پر مطالب تازه را بیان کنم.
«تاریخ‌های تئاتر» چشم‌انداز تحلیلی به مخاطب می‌دهد
علی‌اکبر علیزاد، مترجم و دبیر بخش نمایشنامه انتشارات بیدگل که آخرین سخنران این نشست بود، در توضیح کتاب «تاریخ‌های تئاتر» اظهار کرد: این کتاب در سال ۲۰۰۶ منتشر شد و تا قبل از آن کتاب براکت مهم‌ترین کتاب تاریخ تئاتر بود. اشکال کتاب‌های قبلی در این بود که تاریخ تئاتر را در حد نام بردن از اسم‌ها بیان کرده بود و هیچ نقد و تحلیلی از تئاتر ارائه نمی‌کردند، به همین دلیل کتاب‌هایی را شاهد هستیم که پر از نام‌های مختلف هستند و کاربرد پژوهشی و تحقیقی ندارند.
وی افزود: برای مثال ما با مطالعه آن کتاب‌ها متوجه می‌شدیم که «آنتوان چخوف» در فلان سال چه کاری را نوشته یا انجام داده اما این کتاب خودش را از دست نام‌ها خلاص کرده و هرکسی که آن را بخواند یک چشم‌انداز تحلیلی پیدا می‌کند، به شکلی که گویی تمام اجزا تاریخی تئاتر در کنار هم معنا پیدا کرده‌اند و این معناپذیری بسیار قابل توجه است چون در سایر کتاب‌ها چنین چیزی را مشاهده نمی‌کنیم.
دبیر بخش نمایشنامه انتشارات بیدگل در تشریح دلایل چاپ این کتاب گفت: تا قبل از ترجمه این کتاب هرکسی که می‌خواست درباره تاریخ تئاتر اطلاعاتی کسب کند، باید کتاب براکت را می‌خواند و جای خالی این کتاب به شدت احساس می‌شد. درواقع یک خلاء عمیق وجود داشت چراکه نیاز بود کتابی در دست خواننده باشد تا یک درک عمیق و بینش تحلیلی به او بدهد، به همین دلیل تصمیم گرفتیم که این کتاب را در انتشارات بیدگل منتشر کنیم.
وی ادامه داد: ترجمه این کتاب کار مشکلی بود و فکر می‌کنم تنها از عهده مهدی نصرالله‌زاده بر می آمد. اگر او این کتاب را ترجمه نمی‌کرد، کسی به این زودی‌ها به سمت ترجمه این کتاب نمی‌رفت.
علیزاد در توضیح ویژگی‌های کتاب «تاریخ‌های تئاتر» اظهار کرد: این کتاب دارای دو رویکرد ویژه است زیرا هم متن را شامل می‌شود و هم اجرا را و این آن چیزی بود که ما دنبالش بودیم. «تاریخ‌های تئاتر» برای کسانی که در حوزه آکادمیک هستند کتاب جالبی است، زیرا پشت هر تحلیل نظریه است و به کسانی که در تئاتر هستند دید بسیار خوبی می‌دهد. این در حالی است که در سایر کتاب‌ها یک اتفاق نقل می‌شود اما شما به زنجیره اتفاقات دسترسی ندارید تا متوجه شوید که هر رویداد چرا رخ داده است.
وی افزود: رویکرد تحلیلی مزیت این کتاب است، چراکه یک منبع بی نظیر است که می‌توان از آن استفاده‌های متنوعی کرد، برای مثال می‌توان درباره یک موضوع که بیان شده صحبت، تحقیق و پژوهش کرد و چنان اطلاعات وسیعی به شما می‌دهد که دست شما را برای هرکاری باز می‌گذارد.
این مترجم در پایان گفت: کتاب «تاریخ‌های تئاتر» معنای تئاتر را خیلی گسترش داده و می‌گوید که شما در هر فرهنگی وقتی متنی را اجرا می‌کنید و تماشاگر آن را می‌بیند، یعنی تئاتر انجام شده است. به نظرم حضور این کتاب در فضای آکادمیک ایران هم نکات مثبت و هم نکات منفی دارد. درباره نکات مثبت صحبت شد و جنبه منفی این کتاب از نظر من این است که باعث نظریه پردازی منفعلانه می‌شود و ممکن است از آن استفاده‌های نادرستی شود.
پنجشنبه ۲۶ فروردین ۱۳۹۵ - ۰۰:۲۹
نظر شما