خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- امیر هوشنگ ابتهاج متخلص به سایه در ۶ اسفندماه سال ۱۳۰۶ در رشت متولد شد. از مهم‌ترین آثار هوشنگ ابتهاج تصحیح او از غزل‌های حافظ است که با عنوان «حافظ به سعی سایه» نخستین بار در سال ۱۳۷۲ توسط نشر کارنامه به چاپ رسید و بار دیگر با تجدیدنظر و تصحیحات تازه منتشر شد. سایه هم در آغاز، همچون شهریار، چندی کوشید تا به راه نیما برود، اما نگرش مدرن و اجتماعی شعر نیما، به ویژه پس از سرایش ققنوس، با طبع او که اساساً شاعری غزل‌سرا بود، همخوانی نداشت؛ پس راه خود را که همان سرودن غزل بود، دنبال کرد. ششم اسفندماه و زادروز این شاعر بزرگ بهانه‌ای شد تا صحبتی را با حسین جنتی و مهدی فرجی، دو تن از غزل‌سرایان معاصر درباره شعر سایه داشته باشیم.

سایه برخلاف بسیاری واقعاً شاعر است

حسین جنتی در توضیح دلایل استقبال جوانان به شعر ابتهاج گفت: شعر گم شده ادبیات امروز است چراکه ما این روزها کم‌تر با شعر روبه‌رو هستیم. وقتی متنی به معنای واقعی کلمه شعر باشد، در جان آدمی رسوخ می‌کند و تا سال‌ها در ذهن انسان می‌ماند و شاید یکی از دلایل ماندگاری آثار سایه در طی چندین دهه، شعر بودن آثار اوست، زیرا سایه برخلاف بسیاری از دوستان، واقعاً شاعر است.

وی ادامه داد: بسیاری از دوستان شاعر، تکلیف مشخصی ندارند و هر روز از عقیده‌ای خاص سخن می‌گویند اما بااینکه تفکرات سایه برای همه معلوم است در میان اقشار مختلف جامعه محبوب است. شاعران انقلابی، شاعران مستقل و حتی شاعران سیاسی عاشقانه سایه را دوست دارند چراکه او اهل دورویی نیست و از ابتدا تا امروز یک چهره مشخصی از خود نشان داده است.

این غزل‌سرا با اشاره به ویژگی اصلی شعرهای سایه اظهار کرد: سایه بسیار به حافظ نزدیک است و شاید یکی دیگر از دلایل محبوبیت سایه همین باشد زیرا مردم در دوره‌ها مختلف به شعر حافظ اقبال نشان داده‌اند و به قول استاد شفیعی کدکنی، ابتهاج جرقه‌ای است که از زمان حافظ به زمان ما پرتاب شده است.

وی افزود: بسیاری از منتقدان معتقدند که سایه نوآوری ندارد و من هم این را قبول دارم چراکه شاعران جوان کارهای عجیب و غریب را نوآوری می‌دانند که من چندان موافق آن نیستم. ابتهاج ذوق و سلیقه مردم را درک کرده است و اتفاقاً در بحث مضامین بسیار نوآوری به خرج داده است.

جنتی در توضیح دلایل علاقه زیادش به سایه گفت: علاقه من به سایه مربوط به امروز و دیروز نیست چراکه من حافظ را در کنار سایه شناختم و این دو از یکدیگر جدا نیستند. سایه به زبان فارسی و شعر فارسی متعهد است و لطافت زیادی در شعرهایش وجود دارد که نمی‌توان او را دوست نداشت.

وی ادامه داد: من با استفاده صحیح و غلط شبکه‌های مجازی کاری ندارم اما استقبال بی نظیر مردم در این شبکه‌ها و فروش کتاب‌های سایه نشان می‌دهد که او راه را درست رفته و در قلب مردم ایران و تمام فارسی‌زبانان جهان نفوذ کرده است.

شاعر کتاب «ن» در بخش پایانی صحبت‌هایش اظهار کرد: سایه مدت‌هاست در خارج از کشور زندگی می‌کند و اهل خودنمایی و دیده شدن نیست. همچنین برخلاف برخی شاعران، سایه هیچ رسانه‌ای را در اختیار ندارد اما عقبه و پشتوانه سایه در طول زندگی اجازه نداده نامش به فراموشی سپرده شود.

سایه نشان داد که غزل قابلیت‌های فراوانی دارند 

مهدی فرجی نیز درباره شخصیت و ویژگی‌های سایه به ایبنا گفت: واقعیت این است که سایه همیشه به اعتقاداتش متعهد بود و در دوره‌ای که همه اصرار بر شعر نو داشتند به غزل پرداخت و به انتقاداتی که به او می‌شد توجهی نمی‌کرد. منتقدان معتقد بود که غزل قابلیت پرداختن به عصر مدرن را ندارد اما سایه به این حرفا توجه ای نکرد و نشان داد که غزل قابلیت‌های فراوانی دارند.

وی ادامه داد: شاعر نباید درگیر سیاست باشد و سایه نیز هیچ‌وقت درگیر بازی‌های سیاسی نشد اما همیشه نظری ثابت داشت و در دوره‌های مختلف سیاسی همراه مردم بود و مردم را تنها نگذاشت. سایه شاخه‌ای از شعر نیمایی را دنبال می‌کرد اما رفته‌رفته به این نتیجه رسید که باید به غزل و قابلیت‌های آن بپردازد.

برنده سیمرغ بلورین جشنواره بین‌المللی شعر فجر در سال 86 با اشاره به زبان سایه اظهار کرد: عده‌ای معتقدن که زبان سایه قدیمی است اما من مخالف این حرف هستم چرا که زبان سایه، زبان خاص خودش است و غزل او را می‌توان حدفاصل غزل سنتی و غزل امروز دانست.

وی افزود: به شخصه در مقایسه شعر سایه با هم دوره‌های خودش شعر شهریار را بیشتر می‌پسندم زیرا نرمش و لطافت بیشتری دارد اما باید این نکته را یادآور شد که غزل سایه از نظر ساختاری بسیار سالم‌تر است چراکه سایه همیشه به اصول شعر کلاسیک پایبند بوده است.

فرجی در توضیح ویژگی برجسته شعرهای امیر هوشنگ ابتهاج گفت: شاید بتوان گفت که سایه حافظ زمانه ماست و شاید هم به قول دکتر شفیعی کدکنی، سایه بوطیقای شعر حافظ را به زبان امروز درآورده است. البته من اعتقاد ندارم که سایه تکرار حافظ است زیرا زبان خودش را دارد.

وی ادامه داد: شعر سایه مبتنی بر فکر و اندیشه است و شاید همین ویژگی است که سایه را از سایر شاعران متمایز کرده است، چیزی که شعر امروز کمی از آن فاصله گرفته است.

این غزل‌سرا در پایان اظهار کرد: باید قدر سایه و امثال سایه را بدانیم و در این روزها که نیاز به حمایت ما دارند آنها را تنها نگذاریم، هوشنگ ابتهاج‌ها سرمایه‌هایی هستند که مانند آن‌ها تکرار نخواهد شد. خوشحالم که در این روزها رسانه های مختلف به سایه می‌پردازند تا نشان دهند که شاعران بزرگی همچون سایه در قلب مردم نفوذ کرده‌اند و فراموش نخواهند شد.