به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) آیین رونمایی از مجموعه 12 جلدی کتاب‌های سواد رسانه‌ای سه‌شنبه (15 دی‌ماه 1394) با حضور سعیدرضا عاملی، استاد گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران و عضو شورای عالی فضای مجازی، حمیدرضا آیت‌الهی، استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی و اسماعیل رمضانی، سرپرست گروه نویسندگان در نگارستان شهر بوستان گفتگو برگزار شد.
 
عاملی در این مراسم با بیان اینکه ظرفیت‌های بسیار بزرگی در حوزه ارتباطات کشور وجود دارد، گفت: یکی از بزرگترین ظرفیت‌ها فارغ‌التحصیلان جوانی هستند که با ابتکار و خلاقیت می‌توانند در این عرصه تولید محتوا کنند و باعث رشد و ارتقای سواد رسانه‌ای در کشور شوند.
 
وی ادامه داد: متاسفانه سواد رسانه‌ای با تأخیر 60 ساله در کشور وارد شده است در حالی که در غرب موضوع سواد رسانه‌ای در دهه 50 مطرح بوده اما جای تاسف است که ما با تأخیر وارد مباحثی می‌شویم که برای ما بسیار جدی است. در کشوری که مساله فرهنگ، محتوا و سلامت جامعه بسیار اهمیت دارد باید به مسایلی که به سلامت جامعه کمک می‌کند پرداخته شود.
 
عاملی افزود: در این کتاب‌ها موضوع سواد رسانه‌ای از دل ظرفیت و چالش بیرون آمده است. نگاه چالشی صرف نسبت به رسانه نگاه احمقانه‌ای است و ما را به حماقت می‌کشاند و نمی‌گذارد از ظرفیت‌های رسانه استفاده کنیم. به دلیل همین نگاه است که عده‌ای تنها روی چالش‌های فضای مجازی و اینترنت تمرکز می‌کنند در حالی که عدم استفاده از ظرفیت‌های این فضا خود یک چالش بزرگ ایجاد می‌کند.
 
این استاد ارتباطات با بیان اینکه هر رسانه‌ای طی دوره‌ای به اوج بلوغ خود می‌رسد، اظهار کرد: پس از اینکه صنایع ارتباطی دوره اوج خود را طی کرد رو به طبیعی شدن حرکت می‌کند و ما اگر بتوانیم در دوره اوج با رویکرد سالم، منطقی و خالی به سراغ محیط برویم می‌توانیم در دوره بلوغ از آن رسانه استفاده بهینه کنیم.
 
سواد رسانه‌ای می‌خواهد شعور مخاطب را افزایش دهد 
عاملی در بخش دیگری از سخنانش با تاکید بر اینکه سواد رسانه‌ای می‌خواهد شعور مخاطب را افزایش دهد، گفت: سواد رسانه‌ای به دنبال این است که آگاهی مخاطب را بالا ببرد تا خودش تشخیص بدهد که چه مصرف کند و چه چیزی مصرف نکند. تقویت نگاه انتقادی در مصرف‌کننده ظرفیت بسیار بزرگی است و کاربر از این طریق می‌تواند زمان خود را مدیریت کرده و محتوای متناسب با نیازش را بسنجد.
 
رئیس دانشکده مطالعات جهان یادآور شد: اکنون این سوال مطرح می‌شود که ما چگونه می‌توانیم عقب‌ماندگی‌های خود را در حوزه فرهنگ، اسلام و... جلوگیری کنیم و چگونه می‌توان جلو موج التقاط را گرفت؟ پاسخ به این سوال در گرو دو رویکرد است؛ یک رویکرد، راه‌حل را سانسور می‌داند اما رویکرد دیگر که مسیر فرهنگی‌تری است و با وزن انسان (موجود انتخاب‌گر) سازگار است این است که باید به شعور مخاطب احترام گذاشت تا خودش دست به انتخاب بزند.
 
این استاد ارتباطات در ادامه با بیان اینکه امروز با مفهوم فرامحلی شدن همزمان روبه‌رو هستیم گفت: فرامحلی شدن همزمان بزرگترین چالش قرن بیست و یکم است و اکنون انگلیسی‌ها از بحث پایان هویت سخن می‌گویند گویی که آدم‌ها و هویت‌شان گم شده است. راه‌حلی که در این فرامحلی شدن وجود دارد این نیست که با کنترل به تنهایی موفق شویم بلکه کنترل و فیلترینگ ما باید هوشمند باشد.

نبود ارجاع به منابع ویژگی منفی کتاب‌هاست
عاملی اضافه کرد: مقام معظم رهبری نیز در فرمایش‌هایی که برای شورای عالی فضای مجازی مشخص کرده‌اند در خط عمل، روی کار فعال تاکید کرده‌اند که یکی از این مصادیق کار فعال سواد اینترنتی است. بدین معنی که مخاطب خودش بداند که از چه چیزی استفاده کند همان‌گونه که فرد در فضای واقعی از کوچه‌های ناسالم عبور نمی‌کند در فضای مجازی نیز که کنترلی وجود ندارد باید بداند که از چه فضاهایی عبور نکند.
 
این استاد دانشگاه با بیان اینکه مخاطب این مجموعه دوازده جلدی دانش‌آموزان هستند، افزود: کشش کار در این کتاب‌ها در سطح مقطع دبستان و دبیرستان است و برای مقطع دانشگاهی نیازمند تدوین کتاب‌های دیگری هستیم.
 
وی نبود ارجاع به منابع را نقد وارده بر این مجموعه کتاب‌ها دانست و گفت: متاسفانه کپی‌رایت در کتاب‌ها رعایت نشده و اگرچه مفاهیم متعلق به دیگران است و البته ذوقیات و ابتکار نویسندگان در آن دیده می‌شود اما ارجاع به منابع وجود ندارد در حالی که ما به عنوان اعضای آکادمیک باید به قانون کپی‌رایت احترام بگذاریم.
 
در بحث سواد رسانه‌ای جزو آخرین کشورها در آسیا هستیم
آیت‌اللهی نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه در بحث سواد رسانه‌ای جزو آخرین کشورها در آسیا هستیم گفت: سواد رسانه‌ای برای جامعه ما بسیار ضرورت دارد چرا که ما بیشتر از کشورهای دیگر با رسانه‌ها چالش داریم و البته قرن 21 قرن رسانه‌هاست. آنچه مهم است این است که اکنون رسانه‌هراسی در جامعه ما تبلیغ می‌شود بدون اینکه راه‌حلی برای آن ارائه شود چرا که صرف گفتن خطرات یک رسانه فرد را در مواجهه با آن توانا نمی‌کند.
 
وی افزود: برخی معتقدند برای مواجه با رسانه باید جلو آن را بگیرید در حالی که این کار از لحاظ منطقی غلط است، آیا می‌توان گفت که فیلترینگ تنها برای مقابله با رسانه جواب می‌دهد؟ فرض کنید زمانی وجود داشته باشد که دیگر امکانی برای فیلترینگ نباشد آن وقت راه‌حل مواجه با رسانه چیست؟ به نظر می‌آید که سواد رسانه‌ای راه‌حل درست ماجراست.
 
وی ادامه داد: تفاوت سواد رسانه‌ای با سوادهای دیگر این است که امکان ارتقا و به روز رسانی دارد و این نشان‌دهنده آن است که برای همه افراد جامعه از 3 تا 90 سال یادگیری سواد رسانه‌ای ضروری است. ارتقای سواد رسانه‌ای ارتقای آموزشی نیست چون نوع ارتقای سواد رسانه‌ای ارتقای مهارتی است. ما باید سبک کارمان را به دست افزایش مهارت‌ها بسپاریم تا سطح سواد رسانه‌ای را بالا ببریم. تالیف این کتاب‌ها به این موضوع کمک می‌کند.

امیدوارم کتاب‌هایی برای تمرین سواد رسانه‌ای تدوین شوند
به گفته این استاد دانشگاه، باید کاری کنیم تا درک مخاطب در استفاده از رسانه افزایش یابد و در این راستا باید برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گیرد، اولین قدم برای ارتقای سواد رسانه‌ای بررسی انواع مخاطب و ویژگی‌های آن است البته باید بدانیم این شروع کار است و برای ادامه کار می‌توان کارگاه‌هایی برای سواد رسانه‌ای و میزگردهایی برای بررسی رسانه‌ها تشکیل داد.
 
آیت‌اللهی افزود: امیدوارم کتاب‌هایی برای تمرین سواد رسانه‌ای تدوین شوند و کتاب‌هایی که امروز رونمایی شده‌اند به دلیل اینکه هیچ گونه حمایت و ارتباط دولتی نداشته‌اند بدون محدودیت منتشر شدند که این از مزایای این کتاب است.
 
وی در بخش پایانی سخنانش با بیان اینکه مخالف ورود سواد رسانه‌ای به عنوان کتاب درسی به مدارس است، گفت: معتقدم که باید در تمام مدارس نهضت ارتقای سواد رسانه‌ای به وجود بیاید و این نوع از سواد در کنار سواد اقتصادی و حقوقی به دانش‌آموزان آموزش داده شود.
 
محتوای جامعی برای آموزش الفبای سواد رسانه‌ای وجود ندارد
رمضانی نیز در بخش دیگری از این نشست توضیحاتی را درباره روند شکل‌گیری این مجموعه 12 جلدی ارایه کرد و گفت: این مجموعه نزدیک به یک سال و نیم توسط جمعی از کارشناسان جوان ارتباطات گردآوری شد تا خلایی را که در این حوزه وجود دارد پوشش دهد. اکنون درباره مواجه با رسانه دو رویکرد وجود دارد؛ نخست رویکردی که می‌گوید باید جلوی رسانه و ویروس‌ پراکنی‌ها و نفوذ آن را گرفت و رویکرد دیگری که به فیلترینگ و محدود کردن معتقد است. هدف از تدوین این کتاب‌ها این بوده است که بگوییم مواجه ما با رسانه باید از طریق افزایش درک و فهم مخاطب اتفاق بیفتد به گونه‌ای که مخاطب خود قادر باشد دست به انتخاب بزند.
 
وی ادامه داد: درباره سواد رسانه‌ای کتاب‌ها و نوشته‌های محدودی وجود دارد که بیشتر به تشریح و توضیح تئوری‌های سواد رسانه‌ای می‌پردازد اما هیچ منبعی وجود نداشته که الفبای آن را به مخاطب یاد دهد بنابراین متاسفانه محتوای جامعی برای آموزش الفبای سواد رسانه‌ای به عموم مخاطبان وجود ندارد. مبنای کار ما در تدوین این کتاب رفع این خلاها بوده است.
 
به گفته رمضانی، جلد نخست این مجموعه به مفاهیم و کلیات می‌پردازد و پس از آن در 11 جلد دیگر به صورت مستقل به یکی از رسانه‌ها پرداخته شده است و در آن سه محور اصلی شناخت و فهم رسانه، نحوه تحلیل و تنظیم پیام‌های رسانه و نحوه مصرف کاربردهای رسانه در فضای عمومی جامعه بررسی شده است.
 
وی در بخش پایانی سخنانش یادآور شد: سعی شده این کتاب‌ها مبنای آموزشی قرار گیرد چرا که قرار نبوده با انتشار این کتاب‌ها علمی تولید شود بنابراین تلاش شده تا کتاب‌ها حاوی نکات درسی بوده و متناسب با نوع مخاطب و نیازهایش جذابیت لازم را داشته و خودآموز باشد. به هرحال این کتاب‌ها می‌تواند مبنای سلسله کارگاه‌های آموزشی نیز قرار بگیرد.
 
سرپرست گروه نویسندگان تاکید کرد: باید به درک فهم جدیدی از رسانه در دوره خودمان برسیم و باید عموم مخاطبان را در برابر ویروس‌های رسانه‌ واکسینه کنیم.