به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) نشست تخصصی «اصطلاح‌شناسی در عصر حاضر» همزمان با دومین روز از برنامه‌‌های گرامیداشت هفته پژوهش در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) با حضور دکتر شهین نعمت‌زاده، دکتر مازیار امیر‌حسینی، مهندس تقی رجبی و دکتر ملوک‌السادات بهشتی از اعضای هیات علمی پژوهشگاه در تالار سخن این پژوهشگاه برگزار شد.

تأثیر مثبت اصطلاح‌نامه‌های تصویری بر میزان یادگیری 
مهندس تقی رجبی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایراندک) در این نشست درباره کاربرد اصطلاح‌نامه‌ها در آموزش و تحلیل اطلاعات گفت: اصطلاح‌نامه‌ها، گنجینه‌ای از واژگان هستند. اصطلاح‌نامه همچنین دارای کاربرد‌های متفاوتی مانند بازیابی اطلاعات،‌ بانک‌های اطلاعاتی، سازماندهی اطلاعات، نمایه‌سازی و تولید هستان‌شناسی است. البته به‌نظر می‌رسد که دو کارکرد دیگر نیز برای اصطلاح‌نامه شامل آموزش و تحلیل اطلاعات مانند علم‌سنجی قابل اشاره است. به‌عنوان مثال اصطلاح‌نامه تصویری موجب افزایش یادگیری شده و در این نوع اصطلاح‌نامه فقط فرم تغییر پیدا می‌کند.
 
وی ادامه داد: کارکرد اصطلاح‌نامه‌های تصویری در میزان فراگیری دانش‌آموزان مورد بررسی قرار گرفته است. برای دست یافتن به نتیجه قابل اطمینان، ابتدا به نقش فناوری اطلاعات باید توجه کرد. به‌عبارت دیگر در جوامع، دستیابی به اطلاعات از طریق اینترنت نقش مهمی دارد. مخاطب یک اصطلاح‌نامه تصویری با سهولت بیشتری فرایند یادگیری را پشت سر می‌گذارد و از سوی دیگر جستجوی مطالب نیز به آسانی انجام می‌شود.
 
رجبی افزود: محتوای آموزشی با استفاده از ابزار‌های مدرن مولتی‌مدیا قابل عرضه است؛ علاوه بر این تند‌خوانی نیز با حذف مطالب زائد یا کم اثر برای مخاطب امکان‌پذیر می‌شود.
 
این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات اظهار کرد: بررسی فرضیه افزایش میزان فراگیری دانش‌‌آموزان با استفاده از اصطلاح‌نامه‌های تصویری با توجه به ابعاد روان‌شناسی نیز قابل بررسی است؛ در این حالت یادگیری ناشی از شناخت، ادراک و بصیرت است. یادگیری زمانی اتفاق می‌افتد که فراگیر از مفاهیم پیش‌آموخته به مفاهیم جدید منتقل می‌شود.
 
وی درباره برخی ویژگی‌های یک اصطلاح‌نامه تصویری گفت: در یک اصطلاح‌نامه تصویری، ارتباط منطقی بین مطالب جدید با مطالب قبلی ایجاد می‌شود و از سوی دیگر انتقال مفاهیم به دلیل وجود نظام ساخت‌یافته به آسانی صورت می‌‌گیرد.
 
رجبی با اشاره به آزمون عملی فرضیه افزایش میزان فراگیری دانش‌‌آموزان با استفاده از اصطلاح‌نامه‌های تصویری ادامه داد: برای بررسی فرضیه مطرح شده، محتوای کتاب شیمی سال اول دبیرستان با استفاده از نرم‌افزار «تزاروس بیلدر» به‌صورت تصویری و درختی تبدیل شد و به ‌عبارتی دیگر خروجی یک اصطلاح‌نامه تصویری بود.
 
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) افزود: دو آزمایش میدانی و پیمایشی برای بررسی فرضیه از دانش‌آموزان دبیرستانی تشکیل شد. بررسی‌های نهایی در گروه توصیف نشان داد که اصطلاح‌نامه‌ تصویری موجب افزایش میانگین نمرات شده است. فرضیه افزایش یادگیری در پیمایش نیز ثابت شد. استنباط در پیمایش نیز نشان داد که حذف مطالب تکراری در افزایش یادگیری موثر بوده است.   



اصطلاح‌نامه دارای پایه‌های شناختی است
شهین نعمت‌زاده، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک) نیز در این نشست درباره اصطلاح‌شناسی به‌عنوان ابزاری برای سازماندهی دانش گفت: اصطلاح‌نامه یک استعاره علمی است. استعاره به انواع ادبی،‌ زبانی و مفهومی تقسیم می‌شود و استعاره علمی نوعی استعاره مفهومی است. استعاره، پدیده نا‌آشنا را پدیده‌های آشنا توصیف می‌‌کند. به‌عنوان مثال، در گذشته زمانی‌که علم پزشکی پیشرفت چندانی نداشت، کارکرد قلب را به پمپ تشبیه می‌کردند و یا برای توضیح عملکرد ذهن، از واژه یارانه کمک می‌گیریم.
 
وی ادامه داد: یکی از موضوعات قابل بررسی درباره واژگان ذهنی، پاسخ به چگونگی سازمان پیدا کردن واژه‌ها در ذهن و جای گرفتن آن‌ها در ذهن است. برخی معتقدند که واژگان براساس سازمان‌بندی موضوعی در ذهن قرار گرفته‌اند. درباره «مبانی‌شناختی اصطلاح‌نامه» نیز باید به «جفت‌سازی واژه‌ها» اشاره کرد. به‌عبارتی دیگر وقتی می‌گوییم «صندلی» در ذهن بیش از 90 درصد افراد بلافاصله میز تداعی می‌شود. «جفت‌سازی» به لحاظ معنایی صورت می‌گیرد؛ چراکه حافظه انسان محدود است.
 
نعمت‌زاده در تشریح الگوی شبکه‌ای حافظه نیز اظهار کرد: وقتی ماشین‌ آتش‌نشانی را می‌بینیم، برای درک بهتر به وسایل نقلیه دیگر ربطش می‌دهیم. از سوی دیگر به دلیل ماهیت هشداری به ماشین آمبولانس و از جنبه دیگر به رنگ قرمز مرتبطش می‌کنیم. به‌عبارت دیگر دانش جدید را به دانش قدیم ربط می‌دهیم و یک شبکه در ذهنمان شکل می‌گیرد.
 
این مدرس دانشگاه افزود: در الگوی پیش‌سازمان‌دهنده، مطالبی که به ذات دارای معنای زیادی نیستند، اگر با موضوعات بامعنا مرتبط شوند، یادگیری سریع‌تر آن‌ها موثر است؛ اصلی که در رابطه با یادگیری مطالب معنادار نیز صادق است. کتاب‌‌های آموزش و پرورش، براساس دو معیار ارتباط افقی و عمومی مفاهیم تألیف می‌شوند.
 
وی در ادامه گفت: ارتباط افقی به معنای ارتباط مفاهیمی بین کتاب‌‌های مختلف ریاضیات،‌ علوم قرآن و ریاضیات است. به‌عنوان مثال اگر در کتاب ریاضیات از واژه اردک استفاده شده، تأکید می‌شود که دیگر مولفان از این واژه در دیگر کتاب‌ها نیز استفاده کنند. ارتباط عمودی نیز به معنای لزوم وجود ارتباط بین محتوای ریاضی مقاطع دوم با اول و سوم است.
 
نعمت‌زاده اظهارکرد: مدل اصطلاح‌نامه‌ای برای بیان شماری از فعالیت‌‌های شناختی، مدل موفقی است. اصطلاح‌نامه دارای پایه‌های شناختی است.
 
همچنین در این نشست دکتر ملوک‌‌‌‌السادات بهشتی با موضوع «کاربرد اصطلاح‌نامه در محیط دیجیتال» و دکتر مازیار حسینی درباره موضوع «کاربرد‌های اصطلاح‌نامه‌‌ها درآموزش و تحلیل اطلاعات» به سخنرانی پرداختند.