به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) هفته صنایع دستی با بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گفت‌وگو کردیم در این مصاحبه این نکته بیان شد که وضعیت کتاب در پژوهش‌های هنرهای سنتی و صنایع دستی به مرز هشدار رسیده است. از این رو برای بررسی این مشکل سراغ سید احمد محیط طباطبایی، مشاور رییس پژوهشگاه میراث‌ فرهنگی رفتیم و دلیل کم‌کاری پژوهشگاه میراث را درباره این مهم جویا شدیم.

بی‌توجهی جامعه به تامل و اندیشه

طباطبایی در پاسخ به پرسشی درباره به مرز هشدار رسیدن پژوهش‌های حوزه صنایع دستی و هنرهای سنتی به خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) گفت: ما در پژوهشگاه میراث فرهنگی یک گروه پژوهش هنرهای سنتی داریم که به نوعی این گروه وظیفه‌اش مطالعه و شناخت این هنر است؛ جنس این گروه پژوهشی، حمایت از افراد و هنرمندانی است که تقریبا نادر هستند؛ برای مثال شاید اکنون در ایران تنها یک نفر باشد که به هنر گلابتون می‌پردازد اما آن بخشی که باید بر آن مطالعه شود تا درک و شناختی از آن به دست بیاید همان‌طور که بهمن نامورمطلق، معاون سازمان صنایع دستی و میراث فرهنگی اشاره کرده، وجود ندارد و بیشتر مطالعات کاربردی مانند چه کاری برای حفظ یک هنر می‌‌توان انجام داد؟ یا چگونه می‌توان یک خاتم را مرمت کرد؟ صورت می‌گیرد.
 
وی افزود: با این همه پژوهشگاه میراث فرهنگی و سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی یکی از سازمان‌های توسعه فرهنگی است، برای نمونه گاه می‌گویند وضع موزه‌ها خوب نیست یا صنایع دستی حال خوشی ندارد. در پاسخ به این ناخوشی‌ها باید بگویم حقیقت این است که همه بخش فرهنگ به هم پیوسته است.

این مشاور رییس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی عنوان کرد: با توجه به آنچه که اشاره کردم باید گفت کل فرهنگ در سطح جامعه در چه وضعی است؟ مگر مردم چه قدر وقت برای روزنامه یا کتاب می‌گذارند یا صرف بازدید از موزه‌ها می‌کنند؟ چه اندازه به مطالعه نتایج پژوهش‌ها بها می‌دهند. جامعه به شدت به آن بخشی که باید در آن اعمال تامل و اندیشه باشد می‌توان گفت بی‌توجه شده و مزیت‌های قبلی خود را از دست داده است و به قول نامور‌مطلق شاید یک نوع هشدار و آگاهی باشد که فرهنگ باید از بند ساعت به عقربه آن برسد. یعنی در صورت نبود فرهنگ، اوضاع با سختی روبه‌رو شود، زیرا فرهنگ زیربنای حرکت اقتصاد و صنعت است.
 
کتاب‌های فاخر، جوانان را به سوی اینترنت می‌کشاند!

محیط‌طباطبایی در رابطه با راهکار برون‌رفت از این شرایط اظهار کرد: قطعا وضعیتی که امروز جامعه ما به آن مبتلاست با دستور قابل تغییر نیست؛ البته کارهای بسیار ویژه‌ای برای بیرون رفتن از این شرایط می‌توان ارائه کرد. در یک دورانی که وضعیت اقتصادی ما بحرانی بود و برای آنکه مردم کتابخوان شوند برخی ناشران قدیمی مانند انتشارات خوارزمی کتاب جیبی منتشر کرد. در این حرکت کتاب با هزینه کم، کاغذ ارزان و جلد بسیار ساده به انتشار می‌رسید و در دسترس مردم قرار داده می‌شد که در پی انتشار این دسته از کتاب‌ها میزان مطالعه و اقبال به کتابخوانی میان مردم بیشتر شد. این یکی از مسائلی است که دولت می‌تواند انجام بدهد، اگرچه امروزه به دنبال انتشار کتاب‌هایی هستیم که فاخر و گرانسنگ باشد؛ رویکردی که باعث حواله دادن نسل جوان به اینترنت می‌شود.
 
وی بیان کرد: با این همه باید به مقوله فرهنگ و در ذیل آن کتاب یک نگاه پایه و زیربنایی ارائه شود و در واقع اینجا نیاز رسیدن به توسعه است. پس ما باید احساس نیاز به کتاب، دانش، پژوهش، فرهنگ و امثال آن را در جامعه بیدار کنیم و این احتیاج زمانی پیدا می‌شود که متولیان امر در هر کاری نخست به بخش تفکر مراجعه کنند؛ یعنی در هر طرح و پروژه‌ای معمار بخش فکری آن مهم است. اما متاسفانه در جامعه امروز ما بنا، بساز و بفروش همه‌کاره است و معمار کاره‌ای نیست. در حالی که اگر حرکتی در تبلیغات انجام می‌شود، ایده‌پرداز مهم است یا اگر پژوهشی صورت می‌گیرد، پژوهشگر آن مهم است. جایگاه ضعیف اینها در تمام سطوح کل موضوع را ضعیف می‌کند.
 
این معاون پژوهشگاه میراث فرهنگی گفت: وقتی در جامعه ما یک هفته برای کتاب قرار داده می‌شود؛ یعنی کتاب در آن جامعه مهجور است و زمانی که برای پدیده‌ای تقویم نداریم؛ یعنی آن پدیده در جامعه حضور دائمی دارد. ما باید تلاش کنیم کتاب به حضور مستمر در جامعه دربیاید. سبدی که هر روز در آن نان و سایر نیازمندی‌های زندگی قرار می‌گیرد باید جایی همیشگی برای روزنامه و کتاب هم داشته باشد.

روزنامه‌های عصر ما جمع شده است

محیط‌طباطبایی اظهار کرد: در نظر گرفتن کتاب در سبد روزانه زندگی دور از دسترس نیست؛ اگرچه باید ویژگی‌های فرهنگی مردم و جامعه نیز در نظر گرفته شود. به طور مثال در فرهنگ اروپایی مردم صبح قبل از آغاز به کار روزنامه می‌خوانند، اما در فرهنگ ایرانی افراد عصر که قصد بستن مغازه‌ها را داشتند روزنامه می‌خواندند. به همین دلیل روزنامه‌نویس آن دوره با در نظر گرفتن عادت مردم در این امر مبادرت به چاپ روزنامه عصر کرد. در حالی که امروزه روزنامه‌های عصر ما جمع شده است. بنابراین ما متوجه نیستیم که یک‌سری رفتارهای اجتماعی در زمان خودش وجود داشت که مردم بر طبق آن رفتار می‌کردند. امروزه بسیاری از واکنش‌های ما به این دلیل است که ما پیگیر رفتارهایمان می‌شویم در حالی که از برخی کشورها و منطقه‌ها الگوبرداری می‌کنیم که این الگوبرداری باید بر طبق اخلاق و خصوصیت جامعه رفتاری خود ما باشد.

وی عنوان کرد: کتاب در جای خودش می‌تواند بسیار مفید و باارزش باشد و مردم آن را در کنار سایر نیازمندی‌های زندگی داشته باشند و از زندگی روزمره حذف نکنند. به طوری که هر فرد در شغل و حرفه‌ای که دارد، در پی آن باشد که حرفه‌اش را در یک کتاب معرفی کند. این در حالی است که ساختار اجتماعی فرهنگی ما با مشکل مواجه است و قدری با خصلت‌های مردم فاصله گرفته است.

این معاون پژوهشگاه میراث فرهنگی بیان کرد: به نظر می‌رسد اگر کتاب به سیستم اجاره برسد دیگر کتاب خواندن و استفاده از نتایج پژوهشی یک کار حاشیه‌ای به شمار نمی‌آید. برای همین در این زمینه باید یک کار اساسی صورت بگیرد. به عنوان مثال من می‌خواهم آشپزی کنم یا در شهری به سیاحت بروم برای اینکه مسیرم را پیدا کنم به کتاب مراجعه می‌کنم. این در حالی است که ما خودمان را از کتاب بی‌نیاز می‌دانیم و گاه حتی به اینترنت سر می‌زنیم و اطلاعات‌مان را از سایت ویکی‌پدیا می‌گیریم در حالی که باید گفت تا چه اندازه می‌توان به اطلاعات این سایت اعتماد کرد؟! این در حالی است که امروزه انتشار اطلاعات غلط خطرناک‌تر از توجه نکردن به آن است. علم‌هایی که منجر به انتشار اطلاعات ناصحیح می‌شود و افراد را با دادن اطلاعات غلط گمراه می‌کند.