خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- سخن گفتن درباره برخی از شخصیت‌ها کار چندان آسانی نیست، زیرا از یک سو، باید نگران آن بود که ابعاد مختلف آن شخصیت‌ها نادیده گرفته شود و از سوی دیگر، نباید آن چنان در جاذبه شخصیت او قرار گرفت که از داوری درست بازماند. امام موسی صدر از جمله شخصیت‌هایی است که آدمی چه بخواهد و چه نخواهد در جاذبه شخصیت او قرار می‌گیرد. کتاب «چشمی به آسمان نگاهی بر زمین» در بردارنده مطالبی است که در آن می‌توان به شخصیت‌شناسی امام موسی صدر دست یافت.
عبدالله نصری در پیشگفتار خود بر این کتاب نوشته است: «وقتی درباره علمای دین صحبت می‌شود، با کلی‌گویی و گاه برخورد فله‌ای با آنان روبه‌رو هستیم؛ گویی اکثر آنان در یک رده هستند. حال آنکه باید توجه داشت که بعضی از شخصیت‌ها را نمی‌توان با دیگران در یک رده قرار داد. به‌طور مثال، شخصیت استاد مطهری بسیار مهم است و نمی‌توان بین ایشان و بعضی شخصیت‌ها مقایسه کرد. هرچند ابعادی از شخصیت برخی عالمان دینی با بعضی ابعاد شخصیتی استاد مطهری مقایسه شدنی است، اما به‌طور کلی نمی‌توان میان آنان قیاس کرد. می‌توان گفت که امام موسی صدر هم در بعضی ابعاد با برخی افراد مقایسه شدنی است، اما ایشان مجموعه ویژگی‌هایی دارد که جامعیت خاصی به شخصیت او می‌بخشد و ما در طول تاریخ اسلام در میان همه علمایی که برایمان عزیز بوده و هستند و خدماتی هم کرده‌اند، کمتر عالمانی را می‌بینیم که در شخصیتشان چنین جامعیتی وجود داشته باشد.»
این استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، کتاب حاضر را در هشت بخش تالیف کرده است. در بخش نخست که «کالبد شکافی یک شخصیت» نام دارد، شخصیت این عالم ربانی پرداخته شده است. در این بخش می‌خوانیم: «امام موسی صدر صرفاً به حوزه فقه و اصول بسنده نمی‌کند و به فلسفه هم می‌پردازد. از همان زمان مطالعات قرآنی و تفسیری خود را آغاز می‌کند. به مسئله تفسیر که در حوزه‌های ما مهجور بود، توجه خاصی نشان می‌دهد. در دهه 30 وقتی علامه طباطبایی حلقه بسیار مهمی تشکیل می‌دهند که از آن کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، که یکی از مهم‌ترین آثار فلسفی ما در دوران معاصر است و متاسفانه، حق آن نه در حوزه‌ها و نه در دانشگاه‌ها ادا نشده است و حتی به آن بی‌اعتنایی شده است، بیرون آمد؛ خود آقای صدر از افرادی بود که در کنار افرادی مثل استاد مطهری و آیت‌الله سبحانی در آن حضور داشته‌اند. این حلقه، حلقه مباحثه بوده و در رشد شخصیت حوزوی ایشان و آشنایی وی با مباحث جدید فلسفی بسیار مؤثر بوده است.»
«امام موسی صدر، یک سبک زندگی» و «امام موسی صدر، میزان و معیار» عنوان بخش‌های دوم و سوم این کتاب هستند. نصری در بخش چهارم این کتاب به «اصول مبارزه» پرداخته و در ادامه نیز «روح تشریع در اسلام» را بررسی کرده است. وی در این بخش نوشته است: «عنوان فوق مربوط به سخنرانی امام موسی صدر در کنفرانس هفتم ملتقی الفکر الاسلامی (1973) در شهر تیزی اوزوی الجزایر است. در این کنفرانس حدود صد نفر از شخصیت‌های فکری جهان اسلام شرکت کردند که 27 نفر دیدگاه خود را مطرح ساختند. سخنرانی صدر مورد توجه مخاطبان قرار گرفت و برخی از اندیشمندان به نقد آن پرداختند.»
مولف کتاب «چشمی بر آسمان، نگاهی بر زمین» اعتقاد دارد، از نظر صدر هرچند احکام الهی قداست دارند، بی‌توجه به شرایط زمانی و مکانی نیستند: «اسلام در شریعت خود اصولی را وضع کرده است که بر اساس آن انسان می‌تواند بنا به اقتضائات زمان و مکان و جز آن، در حکم شرعی تحول به‌وجود آورد.» این عبارت همسویی صدر با نظر امام خمینی(ره) را نشان می‌دهد که بر نقش دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد تأکید دارد.
نصری در بخش «نگاهی به اقتصاد اسلامی» نوشته است: «صدر از آغاز جوانی، یکی از ابعاد رسالت خود را معرفی اسلام متناسب با نیازهای زمان می‌دانست. او با نگارش مقالاتی توانست برخی از زوایای اسلام را در مقایسه با مکاتب دیگر آشکار سازد. وی در سال‌های 8ـ 1337 مجموعه مقالاتی را در زمینه اقتصاد اسلامی در مجله مکتب اسلام منتشر ساخت که مورد توجه بسیاری از فضلای هم‌عصر خود قرار گرفت. اهمیت این مقالات در این بود که نویسنده آن با تسلط بر نظام اقتصاد سرمایه‌داری و مارکسیسم به نقد برخی از مبانی آنها پرداخت و برخی از اصول اقتصاد اسلامی را در مقایسه با آنها تبیین کرد.»
از منظر نصری، صدر نزدیک به دو دهه در زمینه اقتصاد اسلامی مطالبی را به رشته تحریر درآورد، میان سال‌های 7ـ1354 به ایراد چند سخنرانی در لبنان پرداخت و ابعاد دیگری از اقتصاد اسلامی را بررسی کرد. صدر که دانش‌آموخته رشته اقتصاد بود، با مطالعه برخی منابع از جمله کاپیتال مارکس، بحث‌های دقیقی را مطرح کرد. اینکه صدر بحث‌های ریشه‌ای را در باب اقتصاد اسلامی دنبال نکرد، شاید علاوه بر مشاغل بسیار، تألیف کتاب اقتصادنای شهید محمدباقر صدر باشد که مسئولیت را از دوش او برداشت. در اینجا نگاهی به برخی مباحث صدر در زمینه اقتصاد اسلامی می‌اندازیم.
«چشمی بر آسمان نگاهی بر زمین» و «سفر شهادت؛ عطای حسینی» عناوین دو بخش پایانی این کتاب را تشکیل می‌دهد. وی در این بخش به نوع نگاه امام موسی صدر به حادثه کربلا و شهادت امام حسین (ع) پرداخته است.
«چشمی بر آسمان نگاهی بر زمین: کالبد شکافی شخصیت امام موسی صدر» در 192 صفحه، شمارگان 700 نسخه به بهای 9 هزار تومان از سوی موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر منتشر شده است.
سه‌شنبه ۲۴ آذر ۱۳۹۴ - ۱۲:۵۸
نظر شما