خبر آغاز به‌‌کار «ششمین نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی» با حضور 180 ناشر دانشگاهی و 36 هزار عنوان کتاب که نخستین‌بار در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد، در بین انبوه اخبار، بر تلکس خبری رسانه‌ها رفت. دکتر محمد‌رضا حاتمی، مدیرمسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی در آیین افتتاحیه، از بلوغ فکری نهاد‌های مردم‌نهاد سخن گفت. وی همچنین ضمن تشکر از نیروی انتظامی برای درنظر گرفتن 70 درصد تخفیف تأمین امنیت نسبت به دریافت حداقلی دریافت وجه برای یک حرکت فرهنگی و علمی گلایه کرد.
اتخاذ تدابیری ویژه برای انتخاب مکانی نزدیک به دانشگاه‌ها و مرکز شهر، انتشار بُن‌کارت‌های تخفیف 20 درصدی، بهر‌ه‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها برای اطلاع‌رسانی و چاپ و تکثیر بنر‌های تبلیغاتی در سطح شهر از سوی برگزارکنندگان و ناشران عضو و غیر عضو انجمن را امید‌وار کرده بود تا برخلاف دوره‌های پیشین، نمایشگاهی پررونق و باشکوه و البته با سود اقتصادی که محق آن هستند تجربه کنند.
دو طبقه از سالن حجاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با غرفه‌بندی‌هایی شبیه به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که خود انجمن نیز متولی جانمایی ناشران دانشگاهی این رویداد بود، غرفه‌بندی شده و طنین موسیقی سنتی با آواز دلنشین همایون شجریان در راهرو‌های خالی نمایشگاه می‌پیچید.
برخی از برپایی این نمایشگاه اطلاعی نداشتند
کاوه صدیقی، مدیرمسئول انتشارات «راه‌نوین» ناشر کتاب‌های فنی و مهندسی که با 250 عنوان کتاب در این دوره از نمایشگاه شرکت کرده، معتقد بود که نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی ازنظر فضای سالن و طبقه اجتماعی بازدید‌کننده با سایر نمایشگاه‌ها متفاوت است، اما حتی در نمایش و معرفی کتاب هم موفق نبوده‌ایم؛ دلیل این موضوع را هم نمی‌دانم که آیا مشکل اطلاع‌رسانی وجود دارد؟ در حالی‌که هزینه‌های صفر تا صد برپایی نمایشگاه از ناشران دریافت شده است!
البته ناشران از حضور مستقل و بدون حمایت دولتی و تبلیغ برای بِرَند شدن استقبال میکنند. وقتی خودم به‌عنوان مدیرمسئول در غرفه حضور دارم و شرایط موجود را می‌بینم، نا‌امید می‌شوم. حتی برخی همکاران ما از برپایی این نمایشگاه اطلاعی نداشتند؛ همه مسئولیت اداره کار دفتر نشر را به همکارانم واگذار کردم تا در چند روز نمایشگاه از نزدیک وضعیت را بررسی کنم که راضی‌کننده نیست.
این ناشر معرفی کتاب به اهل فن را حداقل توقعش از حضور در نمایشگاه اعلام می‌کند. وی که از ابتدای سال جاری 80 عنوان کتاب جدید منتشر کرده، گلایه‌مند می‌پرسد این آثار کجا باید معرفی شوند؟ واقعا جای گلایه است که چرا بعد از دریافت نزدیک به 600 میلیون تومان برای تحویل غرفه‌ها، برگزاری این دوره می‌توانست خیلی بهتر باشد. برای فروش نیامده‌ام، فقط هدفم معرفی جدید‌ترین آثار است.
کار جمعی در نشر دانشگاهی جواب نمی‌دهد
صدیقی، روز و ساعت تعیین شده برای برگزاری نمایشگاه را هم مناسب نمی‌داند و معترض است که چرا برای تعیین ساعت و روز به وقت آزاد مخاطبان توجه نشده است.
وی درباره حضورش در نمایشگاه سال آینده بدون مکث می‌گوید: «تصمیم گرفتم که سال آینده در این نمایشگاه شرکت نکنم و ترجیح می‌دهم مستقل عمل کنم. برای تبلیغ کتاب‌هایم در مسیر خودمان حرکت خواهیم کرد و با استفاده از مشورت متخصصان مطرح به بازاریابی و فروش ادامه می‌دهیم.» این ناشر دانشگاهی ارتباط با مدیران فروش برتر را بر کار جمعی ترجیح می‌دهد؛ صدیقی موفقیت کار جمعی در حوزه نشر را ضعیف می‌داند.
نمایشگاه بی‌جان
محمد‌علی آرایش، یکی دیگر از مدیران مسئول نشر مهندسی، دلیل استقبال کمرنگ از ششمین نمایشگاه کتاب دانشگاهی را به قطع حمایت ارشاد از ناشران دانشگاهی مرتبط می‌داند و می‌گوید: «هیچ یک از ناشران مهندسی حاضر در نمایشگاه فکر نمی‌کنم حتی یک‌دهم سال‌های قبل مشمول حمایت شده باشند. برای یک غرفه 9 متری، 810 هزار تومان هزینه پرداخت کردم و به جرأت می‌گویم که حتی یک‌سوم ناشران هنوز 100 هزار تومان هم پول نگرفته‌اند.»
وی می‌افزاید: «ناشران احتمال دادند با تخصیص بُن و 10 تا 20 درصد تخفیف ناشر، خرید دانشگاهی حتمی است. اما بعد متوجه شدیم که در حقیقت بُن خرید را ناشران پرداخت میکنند و در مجموع هر ناشر 40 درصد تخفیف را تقبل کرده است. توقع داشتم با انتخاب سالن‌‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یکی از بهترین‌‌ها در تهران به لحاظ قرار گرفتن در مرکز نشر استقبال پررنگ‌تر باشد.» آرایش لزوم دخالت وزارت علوم در حوزه نشر دانشگاهی را تأیید می‌کند.
هفته کتاب، بد‌ترین زمان برای برگزاری نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی
نظام مشرفی، مدیرمسئول انتشارات «رامان سخن» از ارسال پیام و اخبار کوتاه و مکرر انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی می‌گوید که یک نمایشگاه پرونق را نوید می‌‌داد. از سوی دیگر از عملکرد ضعیف رسانه ملی به‌عنوان یکی از مدعیان حمایت از کتاب گلایه دارد. این ناشر دانشگاهی معتقد است که فصل پاییز و هفته کتاب، بد‌ترین زمان برای برگزاری نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی است. به عقیده مشرفی همزمان با هفته کتاب نمایشگاه‌های مختلفی در سراسر کشور و شهر تهران برگزارمی‌شود.
وی با وجود نظر مثبت بسیاری از ناشران نسبت به انتخاب سالن حجاب کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای برگزاری این دوره از نمایشگاه، عقیده دارد که مشکل اصلی در استقبال کم مخاطب، ظهور پدیده کتابسازی و کپی‌‌های غیرمجاز است. وی بی‌توجهی مدرسان دانشگاه به مطالعه را نیز یکی دیگر از عوامل افول نشر دانشگاهی می‌داند.
بازار کتاب دانشگاهی کوچک و کوچک‌تر می‌شود
مشرفی بازار کتاب را بازاری در حال کوچک شدن می‌داند و با آمار استدلال می‌آورد که در حال حاضر براساس گزارش‌ها 12 هزار ناشر وجود دارد. اگر از این تعداد دو هزار ناشر را فعال بدانیم، یک‌‌هزار و 500 ناشر مشغول کتابسازی هستند و دلیل عمده این کارشان هم کسب امتیاز و درجه علمی از کتاب است. منِ ناشر هم در ماه شاید یک صفحه مطالعه دارم. وعده‌های عملی نشده مسئولان و نبود قانون کپی‌رایت جدی در کشور، همه این‌ها در ضعف و افت بازار نشر دانشگاهی مؤثر است؛ بنابراین در رکود این نمایشگاه مؤلفه‌های زیادی وجود دارد.
وی این‌گونه ادامه داد که کتاب‌های دانشگاهی ما قدیمی هستند. به‌عنوان مثال، ارقام و اعداد کتاب‌های حسابداری ما مربوط به دهه 70 است، بنابراین منابع دانشگاهی نیاز به داوری علمی و به‌روز‌رسانی دارند. این ناشر درباره دلایل موفقیت ناشران کمک آموزشی به گرایش مدرک‌گرایی جامعه اشاره می‌کند و شیشه عمر این ناشران را در دستان کنکور نیمه‌جان می‌داند.
از تب کتاب تا کتاب‌های تب‌کرده
جشن تولد بیست و سه سالگی «هفته کتاب» با تب و تاب مهمانان دولتی و غیردولتی، در هفت روز از 23 تا 29 آبان‌ماه شور گرفت. هر نهاد و ارگان برای ثبت‌نام خود زیرعنوان خوب‌های «هفته کتاب» هر چه در چنته داشتند، برای پاسداشت میراث کهنِ کتاب رو کرده‌اند. نمایشگاه تخصصی کتاب دانشگاهی با تغییر مکان یا به زعم برگزارکنندگان، انتخاب مکانی برای رفت‌وآمد سهل‌تر دانشجویان و اعضای هیأت علمی و مسئولان کتابخانه‌های دانشگاهی برپاشد؛ اما تصمیم برخی ناشران برای شرکت نکردن در نمایشگاه‌های آتی نشان می‌دهد همه ترفند‌‌های انجمن در چند ماه گذشته برای جلب مخاطب دانشگاهی موثر نیفتاده است.
نظر شما