به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) آیین رونمایی از مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما» به مناسب نودمین زادروز استاد ایرج افشار با همکاری مؤسسه خانه کتاب و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی عصر یکشنبه (19 مهرماه) با حضور مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب، افشین داورپناه، معاون فرهنگی ـ پژوهشی مؤسسه خانه کتاب، محمد بقایی، پژوهشگر حوزه فرهنگ و ادبیات، هوشنگ دولت‌آبادی، از همکاران و دوستان نزدیک ایرج افشار، سیدجواد میرهاشمی، مستندساز برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، مجید غلامی‌جلیسه به همراه بهرام افشار، فرزند ایرج افشار لوحی به نشانه قدردانی، به سیدجواد میرهاشمی، تهیه‌کننده و کارگردان این مستند تقدیم کرد و گفت: به سهم خودم از آقای میرهاشمی تشکر می‌کنم چرا که با تلاش فراوان موفق به تهیه این مستند شد. بدون تردید این اثر بسیار ارزشمند است و مورد توجه بسیاری قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: مؤسسه خانه کتاب این افتخار را داشت که سال گذشته در سالروز فوت ایرج افشار، این مستند را پخش و تحلیل و بررسی کند. در این مراسم، در خدمت فرزندان ایرج افشار بودیم و از کتابی با موضوع ایرج افشار که به همت سیدفرید قاسمی تهیه شده بود، در خانه کتاب رونمایی کردیم.
مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب افزود: بدون شک این‌گونه قدردانی‌ها در برابر تلاش وافر آقای میرهاشمی ناچیز است و امیدواریم در آینده کارهای بهتر و بیشتری از او در این عرصه مشاهده کنیم.
در ادامه، مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما» به مدت دو ساعت پخش شد. سپس در یک نشست صمیمی، درباره مستند و منش ایرج افشار سخنرانی شد.
در این نشست، محمد بقایی، پژوهشگر حوزه فرهنگ و ادبیات اظهار کرد: فقدان افشار، ضایعه‌ای دلخراش بود که جامعه فرهنگی ایران را لرزاند و همه کسانی که با کتاب، تحقیق، نسخه‌پژوهی و ایران‌شناسی سروکار داشتند، احساس کردند که خلأ بزرگی در زندگی آنها به وجود آمده است.
وی افزود: ایرج افشار به واقع مصداق این بیت سنایی « سالها باید که تا یک سنگ اصلی ز آفتاب ..........لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن» است. این شخصیت را از دو منظر می‌توان بررسی کرد؛ نخست به لحاظ صورت و دیگری به سبب سیرت.
بقایی ادامه داد: افشار دقیقاً همانی بود که پیش از سال 1357 بود؛ هیچ تغییری در وضع ظاهر او به وجود نیامد. این موضوع نشان می‌دهد که انسانی صادق چه از نظر ظاهری و چه از نظر باطنی بود؛ یعنی افشار تلون را در فاصله چند ماه به حساب تحول نگذاشت.
این پژوهشگر حوزه فرهنگ و ادب اظهار کرد: از بررسی صورت او که بگذریم و وارد سیرت او شویم و می‌بینیم این شخص در سن 19 سالگی که وارد کار تحقیق و پژوهش می‌شود (همانند مرحوم محمدتقی بهار که در سن 19 سالگی لقب ملک‌الشعرا بهار را کسب کرده بود) توانست کتاب معتبری در باب ایران‌شناسی تألیف کند.
وی با بیان این‌که ایرج افشار تا واپسین لحظات حیاتش دست از قلم برنداشت، بیان کرد: افشار حدود 300 جلد کتاب نوشت و از او بیش از دو هزار مقاله، سخنرانی و سفرنامه مختلف به جا مانده است.
بقایی عنوان کرد: افشار جرعه‌نوش آبخورد فرهنگ ایرانی و زبان فارسی و تاریخ ایران بود. افشار قدم‌هایی در گسترش فرهنگ، زبان، تاریخ و ادب فارسی برداشت که به واقع حیرت‌آور است. در او عشق و غم بزرگی بود که به آن غم‌های معمولی و عادی غلبه داشت؛ افشار غم ایران را داشت که غم‌های دیگر را فراموش کرده بود.
این پژوهشگر افزود: ایرانی بودن به داشتن شناسنامه و کد ملی نیست؛ ایرانی کسی است که در او روح و جوهر ایرانی باشد. این روح در افشار به میزان زیاد وجود داشت؛یعنی کسی که حاضر شد فرزندش را برای حفظ ادب و زبان فارسی از دست دهد.
وی با بیان این‌که جامعه ما مانند افشار بسیار اندک دارد، اظهار کرد: افشار تجسم درست فردی بود که روح ایرانی در او وجود داشت. آزاداندیشی‌ای که او داشت، سبب شد کتابی حتی درباره مخالفان عقایدش چاپ کند. شگفت‌آور است که او با همه ناملایمات موجود در آن زمان، دست از تحقیق و تفحص برنداشت.
ساخت مستند شخصیت‌های فرهنگی و ادبی را ادامه خواهم داد
سیدجواد میرهاشمی، تهیه‌کننده و کارگردان مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما» در بخش دیگر این نشست، اظهار کرد: از سال 1386 تاکنون در حال تهیه فیلم مستند از شخصیت‌های فرهنگی و ادبی هستم. البته پیش از آن، کار داستانی انجام می‌دادم.
وی با بیان این‌که روش تحقیق را از دکتر باستانی پاریزی و ایرج افشار آموخته است، عنوان کرد: آنها همواره تأکید داشتند که فقط به یک کتاب یا یک عکس بسنده نکنم. این بود که دیدار با این استادان بیشتر شد و برای من حکم شاگردی داشت.
این مستندساز بیان کرد: مستند «فرزانه فروتن ایران مدار ما» را با مطالعه آثار ایرج افشار و باستانی پاریزی ساختم. نمی‌دانم در آینده چه مستندی خواهم ساخت اما می‌دانم که ساخت مستند را در حوزه شخصیت‌های فرهنگی و ادبی ادامه خواهم داد.
پرواز منشی کتابخانه دانشکده حقوق به قله/ ضرورت جمع‌آوری نسخه‌های خطی
هوشنگ دولت‌آبادی، از همکاران و دوستان نزدیک ایرج افشار در بخش دیگر این نشست، اظهار کرد: یکی از چیزهایی که به نظر عجیب می‌آید، این است که نام و یاد افشار بعد از مرگش بیشتر بر سر زبان‌هاست. عوامل زیادی در این مورد مؤثرند؛ نخست، همان نکته‌ای است که در این فیلم نیز دیده شد. یعنی وی همیشه از قرار گرفتن در مقابل دوربین گریزان بود. دوم این‌که از افشار آثار زیادی به جا مانده که هنوز چاپ نشده‌اند. امیدواریم که فرزندان ایشان و کسانی که علاقه‌مند به فعالیت در این عرصه هستند، این آثار را تکمیل و به بازار نشر روانه کنند.
وی توضیح داد: ایرج افشار یک نوع دوستی عجیبی در دل مردم به وجود می‌آورد که شاید از عهده هیچ کسی بر نمی‌آید. همه شما که در این مراسم حضور دارید، به نوعی خود را مالک ایرج افشار می‌دانید. اگر ایرج افشار اکنون زنده بود و از او می‌پرسیدید که دلت می‌خواهد راهت دنبال شود یا نامت بر زبان‌ها جاری شود، بدون تردید می‌گفت راهم.
دولت‌آبادی عنوان کرد: پرواز افشار از یک منشی ساده کتابخانه دانشکده حقوق تا قله‌های بلندی که به آنها رسید، شبیه سیمرغ است؛ سیمرغ افشار به مقتضای زمان به وجود آمد. نظم و ترتیب ویژه‌ای در کارهای افشار مشهود بود. وی به نوشتن و بایگانی کردن همه چیز پایبند بود. در هر پیچ و خم با مشکل جدیدی مواجه می‌شد. در نتیجه این مرد جوان و مستعد که شاید قابل توصیف نباشد، در هر مسیری که رفت، به صورت مرغی تکثیر شد و وقتی به قله رسید، تبدیل به سیمرغ شد. این‌ها همه باعث شد که افشار یک اسطوره باشد.
این فرهیخته افزود: باید بدانیم که اکنون برای رسیدن به قله و تبدیل شدن به ایرج افشار، نیازی به پیمودن این همه مسیر سخت نیست چون ایرج افشار همه این سختی‌ها را گذرانده و به صورت آسان در اختیار نسل جوان است. به جای این‌که فکر کنیم اسطوره‌ای رفته و دیگر جایگزینی ندارد، این‌گونه تصور کنیم که او را سرمشق خود قرار دهیم.
دولت‌آبادی با بیان این‌که بخش عظیمی از فرهنگ کشور ما در شعر نهفته است، گفت: اگر در حوزه شعر بیشتر تحقیق و تفحص شود، عناصر بسیاری از فرهنگ ایران آشکار می‌شود.
دولت‌آبادی عنوان کرد: متأسفانه نسخه‌های خطی در ایران در معرض آسیب هستند چرا که نسل جدید هیچ علاقه‌ای به آنها ندارد و اصلاً علاقه‌ای به پدربزرگ‌ها ندارد. بنابراین، پیشنهاد می‌کنم بنیادی در این حوزه سرمایه‌گذاری کند تا برای خرید نسخه‌های خطی از خانواده‌های ایرانی بکوشد.
نظر شما