محمد سرور رجایی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) اظهار کرد: افغانستان از سال 57 درگیر جنگ‌هایی فرسایشی شد که طی آن زیرساخت‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و حتی ملی افغانستان به طور جدی آسیب دید؛ به طوری که تبعات آن برای جامعه افغانستان هنوز هم ادامه دارد. از نیمه دهه 60 و با حضور طالبان، رونق بازار کتاب افغانستان از دست رفت، اما بعد از روی کار آمدن حامد کرزای در سال 1381، کم کم شاهد تغییر  و بهبود وضعیت فرهنگی شدیم؛ به طوری که با فروکش کردن آتش جنگ میل به سواد اندوزی در مردم دوباره بیدار شد، فرهنگ کتابخوانی رشد کرد و دانشگاه‌های بسیاری در افغانستان راه‌اندازی شدند.

معاون خانه ادبیات افغانستان در ایران با اشاره به پیوند مردم افغانستان با کتاب گفت: طبیعتاً در چند دهه گذشته آتش جنگ، مردم را از کتاب دور کرده بود، اما امروز مردم افغانستان برای ترمیم زخم بیسوادی که سال‌ها به آن مبتلا بودند، میل و عطش بسیاری دارند. در این سال‌ها کتابخوانی در بین مردم افغانستان، به ویژه در میان جوانانی که در دانشگاه‌های خصوصی در حال تحصیل هستند، بسیار رواج پیدا کرده و برای من آینده این روند در چه بهتر پیوند با کتاب، بسیار روشن است.

رجایی همچنین درباره حضور کتاب‌های ایرانی در افغانستان و نیاز بازار کتاب این کشور به کتاب‌های ایرانی نیز گفت: نه تنها امروز، بلکه از سال‌های دور، سال‌های پیش از جنگ و حتی در حدود 70 سال پیش، وقتی مسئولان وقت کشور بنا داشتند نخستین کتابخانه ملی افغانستان را برای اولین بار تأسیس کنند، ضروری می‌دانستند که منابع این کتابخانه را از بازار کتاب ایران تهیه کنند.

این شاعر اشتراک زبانی بین دو کشور را مهم‌ترین عامل استقبال مردم افغانستان از کتاب‌های ایرانی عنوان کرد و گفت: دو کشور ایران و افغانستان علاوه بر اشتراکات فرهنگی، تاریخی و مذهبی، در زبان هم مشترک هستیم. به طوری که وقتی کتابی فارسی در ایران منتشر می‌شود، مخاطبان در افغانستان بدون اینکه هیچ مشکل مفهومی در خواند کتاب داشته باشند می‌توانند آن را مطالعه کنند.

وی افزود: ساختار و کیفیت کتاب‌ها یکی دیگر از عواملی است که مردم افغانستان به کتاب‌های ایرانی روی می‌آورند؛ چراکه برخی کتاب‌های فارسی در کشور پاکستان هم چاپ می‌شوند اما به لحاظ کیفیت چاپ، صحافی، حروفچینی و سایر مسائل به پای کتاب‌های ایرانی نمی‌رسند و به همین دلیل مورد استقبال مخاطبان در افغانستان قرار نمی‌گیرند.

سرور رجایی  انتقال کتاب از ایران به افغانستان را بسیار مشکل عنوان کرد و گفت: با وجود علاقه‌مندی و استقبال مردم افغانستان از کتاب‌های ایرانی، مسیر انتقال کتاب از ایران به افغانستان با موانع بسیاری روبه‌رو است و این موضوع باعث می‌شود تا کتاب با قیمتی گران به دست مخاطبان در افغانستان برسد. این در حالی است که وضع اقتصادی بسیاری از مردم افغانستان برای خرید کتاب‌های گران، مناسب نیست، اما جالب است بدانید که با این مشکلات بازار کتاب افغانستان در اختیار کتاب‌های ایرانی است.

معاون خانه ادبیات افغانستان در ایران با اشاره به آغاز فعالیت برخی ناشران در افغانستان، گفت: در سال‌های اخیر ناشرانی در افغانستان شروع به چاپ کتاب‌های ارزشمندی کرده‌اند، ولی طبیعتاً در آغاز راه هستند و نیاز دارند تا از تجربیات ارزشمند ناشران با سابقه ایرانی بهره‌مند شوند. به این ترتیب کتاب‌های چاپ افغانستان هم می‌توانند در ایران مخاطبان خود را پیدا کنند و امیدوارم در نهایت بتوانیم در مکانی مانند خیابان انقلاب، فروشگاهی از کتاب‌های چاپ افغانستان داشته باشیم.

وی با تأکید بر ضرورت تسهیل در نقل و انتقال کتاب بین دو کشور گفت: مسئولان فرهنگی دو کشور باید درباره این موضوع به یک نتیجه قطعی برسند تا انتقال کتاب از این وضعیت واسطه‌گری، قاچاق و دست به دست شدن خارج شود. مسئولان به نوعی اعتماد برای انتقال کتاب بین دو کشور باید به نیازمند هستند و تبادل کتاب بین دو ملت بسیاری از اعتمادهای تخریب شده گذشته را بازسازی خواهد کرد.

رجایی با اظهار تأسف از شمارگان پایین کتاب در ایران و افغانستان گفت: پایین بودن تیراژ کتاب می‌تواند دو علت داشته باشد؛ یکی نبود تبلیغات مناسب برای کتاب و دومی بی‌علاقگی مردم به کتابخوانی، اما تعامل بین دو کشور می‌تواند بر تیراژ کتاب هم تأثیرگذار باشد؛ چراکه این ارتباط می‌تواند بازاری جدید برای تجارت کتاب ایجاد کند.
به عنوان مثال در افغانستان 100 هزار شاعر داریم و اگر هر شاعر از یک کتاب یک نسخه خریداری کند، تیراژ آن کتاب حداقل باید 100 هزار نسخه باشد. این موضوع در حوزه‌های دیگری چون تاریخ، دین، اقتصاد، سیاست و غیره هم به همین صورت است و بدون شک این کتاب‌ها در افغانستان خواهان بسیاری خواهند داشت.