به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) محبوبه آیت‌‌الهی، دبیر انجمن علمی و آموزشی معلمان فیزیک استان یزد، مقاله‌ای را با عنوان «نقش کمال‌الدین فارسی در پیشبرد علم نورشناسی» در چهارمين همايش «نقش دانشمندان ايرانی - اسلامی در پيشبرد علوم تجربی» ارائه کرد.

کمال‌الدین فارسی یا اصفهانی؟/ نام آشنای، دانشمندان ایرانی برای امپراتوری چین
آیت‌الهی گفت: کمال‌الدین فارسی، در سال 665 هجری، در فارس چشم به جهان گشود اما مکان دقیق تولد وی مشخص نیست. عمادالدین کاشانی، تنها شخصی است که وی را اصفهانی دانسته است.
 
وی افزود: کمال‌‌الدین، در دوره‌ای زندگی کرده که دانشمندان اسلامی و به‌ویژه دانشمندان ایرانی، مورد توجه امپراتوری‌های چین قرار گرفته بودند. منابع مکتوب ارزشمندی، در این دوران تألیف شد که تأثیر زیادی در فعالیت علمی کمال‌‌‌الدین داشته است.

کمال‌‌الدین سلطان دانشمندان
وی افزود: از نوشته‌های کمال‌‌الدین، استنباط می‌شود که وی دانش را طی سفر‌هایی به نقاط مختلف کسب کرده است. اطلاعات زیادی از دوران کودکی و نوجوانی وی در دسترس نیست. دانشمند به‌نامی مانند قطب‌الدین شیرازی، به‌نام‌ترین استاد کمال‌الدین است که وی را «سلطان دانشمندان» و شریف‌ترین و عزیزترین فرزندان خود معرفی می‌کند. ستاره‌شناسان مطرحی مانند عماد‌الدین و غیاث‌الدین کاشانی، کمال‌الدین فارسی را امام، فاضل و محقق معرفی کرده‌اند.
 
آیت‌الهی، ادامه داد: ابن‌خوام، پزشک و ریاضیدان اعرابی از شاگردان خواجه‌نصیر طوسی بود. کمال‌الدین در اصفهان از درس او بهره‌برده و شرحی نیز بر کتاب وی نوشت.

«المناظر» نوری برای علم نورشناسی/«تنقیه المناظر» شاهکار کمال‌الدین
دبیر انجمن علمی و آموزشی معلمان فیزیک استان یزد درباره نحوه آشنایی کمال‌الدین با کتاب «المناظر» ابن‌هیثم اظهار کرد: زمانی که قطب‌الدین شیرازی، با پرسش‌های متعدد کمال‌الدین فارسی درباره نور و شکست نور مواجه می‌شود کتاب «المناظر» ابن‌‎‎هیثم را به وی معرفی می‌کند.
 
وی افزود: «تنقیه‌المناظر» به‌عنوان شاهکار کمال‌الدین نتیجه تلاش برای پاسخ به پرسش‌های درباره نورشناسی و پدیده شکست نور است. بعد از آشنایی با کتاب «المناظر» ابن هیثم از جانب استادش قطب‌الدین شیرازی شیفته این اثر می‌شود. کمال‌الدین همه مطالب کتاب را نمی‌پذیرد بنابراین دوباره به نگارش کتاب دست می‌زند.

نقد کمال‌الدین درباره «المناظر»
آیت‌الهی با اشاره به دیدگاه کمال‌الدین درباره «المناظر» ابن‌هیثم اظهار کرد: کمال‌الدین معتقد بود که کتاب ابن‌هیثم، یک اثر با نگارشی قصه‌وار است. وی پیش از نگارش کتاب «تنقیه‌ المناظر» ابتدا به شرح نوشته‌ دانشمندان پیش از خود را اقدام می‌کند. نقد و اظهار نظر، آثار این دانشمندان نیز از دیگر اقدامات کمال‌الدین است؛ در نهایت کمال‌الدین فارسی، سه باب را به کتاب با عنوان‌های «نتیجه» با محوریت انکسار، «اضافات» با موضوع علل رنگین کمان و ضمایم اضافه می‌کند.     

کمال‌الدین، نامورترین بعد از ابن‌هیثم
وی ادامه داد: کمال‌‌‌الدین فارسی، بعد از ابن‌هیثم نامورترین دانشمند در حوزه نورشناسی است. شاید کمال‌الدین فارسی، زمینه‌ساز شهرت ابن‌هیثم شد.   
  
دبیر فیزیک ناحیه یک یزد، درباره معرفی دیگر استادان کمال‌الدین ادامه داد: کما‌ل‌الدین در دو کتاب خود از جمال‌الدین ترکستانی، به‌عنوان استاد یاد کرده است. کتاب «البصائر» به توصیه ترکستانی از سوی کمال‌الدین، نوشته شده که ماهیتی آموزشی در حوزه نورشناسی دارد.
 
وی با اشاره به  کتاب‌های کمال‌الدین گفت: این دانشمند در شاخه ریاضیات، به ویژه هندسه به موضوع زوایا پرداخت. کتاب «اساس‌القواعد» با پنج فصل و شامل سه محور حساب، جبر و هندسه مساحی یکی از کتاب‌های وی در حوزه ریاضیات و در حقیقت شرحی بر کتاب ابن‌خوام است. در انتهای این اثر کمال‌الدین، به 30 پرسش حل نشده اشاره کرده است.  
 
آیت‌الهی افزود: با توجه به تعداد نسخی که از این کتاب باقی مانده به احتمال زیاد از جمله منابع آموزشی در محافل علمی به حساب می‌آمده است.  

اثبات دو نظریه در حوزه اعداد
وی با اشاره به دومین کتاب کمال‌الدین، در حوزه ریاضیات اظهار کرد: کتاب «تذکره» به موضوع نظریه اعداد اختصاص دارد. کمال‌الدین در این اثر به 25 قضیه اشاره کرده است که قضایای 17 و 18 از اهمیت بیشتری برخوردارند چراکه نخستین‌بار کما‌الدین این دو قضیه را اثبات کرد.
 
این فعال حوزه فیزیک، درباره منابع دیگر کمال‌الدین در شاخه نورشناسی گفت: کمال‌الدین، در حوزه نورشناسی دو کتاب «تنقیه‌المناظر» را که شاهکار کمال‌الدین لقب گرفته نوشته است. کتاب «البصائر» نیز دیگر کتاب اوست.
 
آیت‌الهی گفت: ابویوسف، نویسنده کتاب «اختلاف‌‌‌المناظر» یکی از دانشمندان پیش از کمال‌الدین است که درباره علم نورشناسی، چهره‌ای به نام محسوب می‌شود. این دانشمند همچنین درباره چیستی افلاک و رنگ لاجوردی آسمان هم کتابی دارد. محمد‌‌ابن زکریا و حنین‌ابن اسحاق نیز از دانشمندان به نام پیش از کمال‌الدین به حساب می‌آیند. ابن‎هیثم معروف‌ترین و تأثیر گذارترین دانشمند پیش از کمال‌الدین در حوزه نورشناسی است.

چهارمين همايش «نقش دانشمندان ايرانی - اسلامی در پيشبرد علوم تجربی» چهارشنبه 27 خرداد در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. محور‌های این همايش شامل بررسی فعالیت‌های دانشمندان ایرانی – اسلامی در حوزه علوم تجربی، اهمیت روز آمد کردن برخی متون کهن دانشمندان ایرانی – اسلامی و بازتاب آن در کتاب‌های درسی مدارس و دانشگاه‌ها، بررسی تاثیر دانشمندان ایرانی – اسلامی در پیشرفت علوم و فنون در جهان، نقد و بررسی دیدگاه‌های علمی دانشمندان ایرانی – اسلامی، نگاه نقادانه برعلوم تجربی دانشمندان ایرانی – اسلامی و ارتباط آن با علوم نوین، بررسی تأثیر دیدگاه‌ها و ترجمه آثار دانشمندان ایرانی – اسلامی بر دانشمندان عصر میانه اروپا بود.