خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ نیره دوخائی: دکتر عبدالله ناصری نامی آشنا برای علاقه‌مندان به تاریخ اسلام است. این عضو هیات علمی دانشگاه «الزهراء» از سال 1356 با مرحوم محمدباقر بهبودی آشنا می‌شود و در برخی کلاس‌ها و گفت‌وگو‌های او به صورت پراکنده شرکت می‌کند. سپس به گفته خودش حشر و نشر خصوصی‌‌اش با مرحوم بهبودی، بسیار مفید و آموزنده بوده است.
دکتر ناصری اگرچه تاریخ خوانده است و تاریخ را خوب می‌داند اما با آثار حدیث‌پژوهی و قرآن‌پژوهی مرحوم بهبودی آشناست. در این ایام که چند روزی از کوچ محمدباقر بهبودی می‌گذرد، به گفت‌وگو با عبدالله ناصری پرداختیم. او برایمان از نگاه دیگرگونه پژوهشگری گفت که هنوز هم برخی آثارش مانند کتاب «معانی‌البیان» نقد می‌شود و پیشگامی بعضی کتاب‌هایش مانند «صحیح کتب اربعه» تا همیشه ثبت خواهد ماند.
ــ مهم‌ترین آثار محمدباقر بهبودی به نظر شما کدام‌اند؟
بیشتر آثار مرحوم بهبودی در زمینه تفسیر و کلام به چاپ رسیده است. او ترجمه‌ای تفسیرگونه از قرآن کریم با عنوان «معانی‌القرآن» دارد اما به نظر بنده صحیح کتب اربعه (صحیح کافی، صحیح استبصار، صحیح من لایحضر و صحیح تهذیب)، شاهکار آثار ایشان است. مجموعه درس‌های حدیثی ایشان در دانشگاه تربیت مدرس نیز در قالب یک کتاب با عنوان «درایة‌الحدیث» به چاپ رسید. در زمینه تاریخ هم آثاری مانند «سیره علوی» به نگارش درآورد که نوع نگاهش به سیره امام علی (ع) با نگاه همه افرادی که تاکنون در این زمینه کتاب نوشته‌اند، تقریبا متفاوت است.
مهم‌ترین اثر مرحوم بهبودی که در زمان چاپش سر و صدا به پا کرد، همان «صحیح» کتب اربعه است که آن را با شهامت به چاپ رساند زیرا این کار برای نخستین‌بار در جهان اسلام و تشیع صورت گرفت.
ــ بعد از چاپ «معانی‌القرآن» نقدهای زیادی بر این کتاب وارد شد. به نظر شما این نقدها تا چه اندازه وارد بود؟
به نظر بنده اغلب کسانی که به نقد آثار مرحوم بهبودی پرداختند، آشنایی عمیقی با مبانی حدیثی و کلامی قرآن ایشان نداشتند زیرا او از منظر دیگری که بدیع هم بود، به موضوع‌ها نگاه می‌کرد. روش‌شناسان و محققان جدید غربی در حوزه علوم انسانی این نگاه را دارند که هر نوع برداشتی دارای یک تاریخ است. بنابراین هر روایت و هر حدیث از حوزه تاریخی و اجتماعی زمان خود اثر می‌پذیرد؛ بحثی که امروزه نواندیشان دینی و نواندیشان مسلمان مطرح می‌کنند. خوب است بدانیم که مرحوم بهبودی با این مباحث جدی مکاتب غربی هیچ آشنایی نداشت اما نگاهش مانند آنها بود.
یکی از بزرگترین مشکلاتی که در حوزه نقد آثار مرحوم بهبودی وارد است به ناآشنایی ناقدان با مبانی و رویکرد ایشان باز می‌گردد. آنها بیشتر تحت تأثیر نگاه تاریخی هستند و رویکرد و مرکز ثقل اندیشه‌شان چیزی است که در اسلام تاریخی شکل گرفته است به این معنا که متون ثانوی و متون حدیثی و فقهی مقدس‌اند و نباید بیش از حدی وارد حریم آنها شد و به نقد و بررسی‌شان پرداخت. این افراد با مرحوم بهبودی مخالفت تام داشتند و نتوانستند از عهده نقد و بررسی آثار مرحوم بهبودی برآیند.
ــ آیا ایشان حاضر به مناظره با ناقدان خود بودند؟
در سال 1362 هنگامی‌که مجادله‌های علمی و کلامی ایشان با مخالفانش در مجله «کیهان فرهنگی» به چاپ رسید، مرحوم بهبودی به شهر قم سفر و با آیت‌الله منتظری که دیدگاه‌های ایشان را قبول داشت، دیدار کرد اما عموم علما در آن زمان حاضر نشدند که پیشنهاد وی را بپذیرند.
مرحوم بهبودی اعلام کرد که حاضرم در حوزه علمیه با همه علما، فقها و محدثانی می‌گویند نباید به کتب اربعه دست زد، به گفت‌وگو بنشینم تا یا من آنها را متقاعد کنم یا آنها مرا متقاعد کنند. هیچ‌کدام از آن علما حاضر نشدند با ایشان مباحثه‌ای جدی و عمومی داشته باشند. بنابراین با توجه به فضایی که نسبت به ایشان در حوزه علمیه حاکم بود، امکان نشر برخی آثار وی مانند صحیح کتب اربعه وجود نداشت. مرحوم بهبودی این کتاب‌ها را در بیروت به چاپ رساند. روزگاری که بنده عازم بیروت بودم با زمانی که ایشان در صدد چاپ این کتاب‌ها در لبنان بودند، تقارن داشت. او بخشی از آنها را با کمک من به دست چاپ سپرد.
ــ در حال حاضر فضا برای چاپ مجدد «معانی‌القرآن» تا چه اندازه باز و هموار است؟
«معانی‌القرآن» متأسفانه به دلیل مخالفت دو تن از فقهایی که نگاهی سنتی به این‌گونه مباحث دارند، اجازه چاپ نگرفت. شاگردان و نزدیکان مرحوم بهبودی تصمیم دارند تا جلساتی را تشکیل دهند و مجموعه آثار ایشان به صورت منقح، منظم و یک‌شکل برای بسیاری از بزرگان جهان اسلام و ایران چاپ شود تا به قول عرب‌ها «اعمال کامله» یک فرزانه شکل بگیرد. امیدوارم در دولت جدید به‌خصوص با درایت و هوشمندی مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بتوانیم این کارها را دنبال کنیم.
ایشان آثار قدیمی‌تری هم دارد که قبلا به چاپ رسیده‌اند و دیگر تجدید چاپ نشده‌اند. این کتاب‌ها باید منتشر شوند. دست‌نوشته‌هایی هم از وی باقی‌مانده است و در اختیار یکی از شاگردانش قرار دارد که قرار است با هماهنگی خانواده و اجازه آقازاده ایشان به صورت یکجا چاپ شوند.
ــ مرحوم بهبودی در نگارش آثار خود چه ویژگی و سبک منحصر‌به‌فردی داشت که رگه‌های آن در آثارش دیده می‌شود؟
سبک نگارش مرحوم بهبودی، سبک خاصی بود. او هم بر ادب فارسی تسلط داشت و هم بر ادب عربی. من سال‌های سال به فراخور درس‌هایی که در دانشگاه داشتم، یکی از متون اصلی که به دانشجویان در تحصیلات تکمیلی توصیه می‌کردم، کتاب «سیره علوی» مرحوم بهبودی بود. در بین نوابغ تاریخی همیشه دو نفر را تمام و کمال یاد می‌کنم و معتقدم برای ما تاریخی‌ها، دانش‌پژوهان و معلمان تاریخ، فهم ویژه‌ای به یادگار گذاشته‌اند. یکی مرحوم شیخ محمدباقر بهبودی است و دیگری دکتر سید جعفر شهیدی.
مطالب مرتبط:
استاد بهبودی حق‌التألیف کتاب‌های دینی را صرف کتاب‌های دینی می‌کرد/ مواجهه با منتقدانی که یقه پاره می‌کردند!
حجت‌الاسلام ایازی: ایجاد مانع برای انتشار کتاب به گسترش دانش کمک نمی‌کند/ «معانی‌القرآن» بهبودی در صورت بازچاپ، بهتر نقد می‌شد
مجلس یادبود استاد محمدباقر بهبودی امروز در مشهد برگزار می‌شود
متن پیام تسلیت علی لاریجانی، سید محمد خاتمی و معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مناسبت درگذشت استاد محمدباقر بهبودی
مجید معارف:بیشتر نقدها بر آثار مرحوم بهبودی ناشی از اختلاف مبنای فکری منتقدان است
معاون پژوهش کتابخانه ملی: «بهبودی» سعی داشت مسائل را از سرچشمه ببیند/ همه دیدگاه‌ها جز دیدگاه معصومان(ع) نقدپذیرند
دلشاد تهرانی: مرحوم بهبودی ابتکار و شجاعت علمی داشت/ هیچ نظریه‌ای حرف آخر نیست
استاد محمدباقر بهبودي و مقالاتی درباره آثارش/ ویژگی‌های ترجمه‌ای تفسیری که بحث‌انگیز شد
استبصار، در تهذیب احادیث/ زندگینامه و کتابشناسی استاد محمدباقر بهبودی
بزرگداشت استاد محمدباقر بهبودی برگزار می‌شود
استاد محمدباقر بهبودی درگذشت
چهارشنبه ۶ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۲:۴۷
نظر شما