به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «سهروردی، افکار و آثار او: تاملی در منابع فلسفه اشراق» امروز یکشنبه سوم اسفندماه با حضور غلامعلی حداد عادل، کریم مجتهدی مولف اثر، حسن سید عرب، نجفقلی حبیبی، سیما سادات نور بخش و مالک شجاعی جشوقانی در سرای اهل قلم خانه کتاب برگزار شد.

حبیبی در بخشی از این نشست در سخنانی کوتاه گفت: آنچه برای من در این کتاب خیلی مهم است و در تمام تحقیقاتی که درباره سهروردی منتشر شده نیست، یافتن رابطه سهروردی با فیلسوفان غرب است. همچنین تاکنون درباره سرنوشت فلسفه اشراق مطلبی بیان نشده است.

وی ادامه داد: مطالعه این کتاب نشان می‌دهد چگونه تفکر اسلامی سبب تحرکات در غرب شده و یافتن بن مایه‌های فکری فیلسوفان غرب از این راه راحت‌تر و کتاب از این بابت بسیار ارزشمند است. البته درست است در این سال‌ها درباره سهروردی کار شده اما به این غنا نبوده است.

حبیبی تاکید کرد: مجتهدی با نشانه‌گیری خاصی وارد داستان‌های تمثیلی سهروردی شده و پیوند فلسفه اسلامی با فلسفه غربی را نشان داده است. امیدوارم جلد دوم این کتاب در فصل‌هایی که مختصر است منتشر شود.

سید عرب‏، عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام نیز در ادامه این نشست گفت: من وقتی شنیدم این کتاب چاپ شده به دنبال این انگیزه بودم که چرا استاد مجتهدی این کتاب را نوشته‌اند؟ البته برخی ممکن است از این موضوع تعجب کرده باشند که به نظرم من این تعجب محلی ندارد چون اگر کسی درک درستی از تاریخ فلسفه و وحدت تفکر فلسفی در تاریخ آن داشته باشد قائل به تفکیک حوز‌ه‌ها نیست، چرا که فیلسوف تاریخ فلسفه را یک جا درک می‌کند.

وی ادامه داد: قسم دوم سوال‌ها درباره این کتاب این است که بر ما چه شده که دکتر مجتهدی اشراق را به ما تذکر دادند که عهدمان را با آسمان از یاد نبریم؟

وی در پاسخ به این سوال افزود: فیلسوف در خلاء تصمیم نمی‌گیرد. مجتهدی به گذشته برگشته و با سهروردی گفتگو کرده است. شایگان در کتابی که درباره کربن نوشته گفته است: اگر کربن از هایدگر به سهروردی رفت آیا می‌توان از سهروردی به هایدگر رفت؟ چاپ کتاب دکتر مجتهدی پاسخی به این سوال است.
 
عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام با بیان اینکه کتاب‌های مجتهدی ریشه در فلسفه ایرانی دارد گفت: باید دید چه صدایی ایشان را فراخوانده که کتابی درباره سهروردی بنویسد؟ این کتاب در لحظه و حادثه نوشته شده و ما به تعبیر حافظ در دامگه حادثه به سر می‌بریم.

به گفته سید عرب، این کتاب درباره عهد ما با اشراق است و اینکه مبادا به آغاز فصل سرد ایمان بیاوریم. مبادا ما صبغه و پیشینه‌ مان را در فلسفه از یاد ببریم. در کتاب ایشان همواره تذکری برای بیرون رفت از دامگه حادثه می‌بینیم. او می‌گوید در زمانه و عصر ما که به تعبیری مدرن است و سقفش کوتاه و مهر و ماه ما غبار آلود است و همه چیز در استیلای عقل مدرن است مبادا انسان عهد خود را با اشراق فراموش کند.

این سهروردی پژوه یادآور شد: این کتاب اهدا به ایرانیان فلسفه دوست است. در ساختار این کتاب به گونه‌ای سهروردی توصیف شده که بدون شک امکان داشت به غیر از منظر فلسفی آن را گزارش کرد. تحلیل فلسفی از سهروردی لازمه کاری بود که استاد نجیب و متفکری مثل استاد مجتهدی می‌توانستند انجام دهند.


وی با بیان اینکه این کتاب به طور برجسته‌ای از کتاب‌های دیگری که درباره سهروردی نوشته شده متمایز است افزود: چون این کتاب نگاهی مبتنی بر اندیشه ایرانی اسلامی و حتی شیعی دارد، تفسیر آن نیاز به تالیف کتاب دیگری در این باره دارد.

سهروردی نماینده اخص فلسفه ایرانی اسلامی است
این عضو هیئت علمی دانشنامه جهان اسلام همچنین اظهار کرد: مجتهدی می‌توانست درباره ملاصدرا، ابن سینا و ... کتاب بنویسد اما ایشان وقتی درباره سهروردی کتاب می‌نویسد به این دلیل است که سهروردی نماینده اخص فلسفه ایرانی اسلامی است. گونه‌‌ای از اندیشه فلسفی ایرانی اسلامی در این کتاب مطرح شده و در واقع این اثر احیای این فلسفه است.

اشراق مثل نفس کشیدن است
سید عرب در پایان سخنانش گفت: بیش از هر چیز دیگری تذکر ایشان به فلسفه اشراق برای من جالب بود. اشراق مثل نفس کشیدن است نمی‌شود، یک بار نفس کشید و همیشه زنده بود. تنها متفکران هستند که این عهد را تذکر می‌دهند و  تذکر عهد ما به این معنویت، امروز در کتاب دکتر مجتهدی صورت گرفته است. نوشتن این کتاب دل دردمند و عاشقی می‌خواهد که به تمام فراز و فرودهای این فرهنگ آشنا باشد. برای برون رفت از فضای کنونی تذکر این کتاب به فلسفه اشراق بسیار مهم است.

نوربخش نیز در ادامه این نشست به شیوه کار مجتهدی اشاره کرد و گفت: من نتوانستم نکته منفی از این کتاب دربیاورم. کتاب از روشی استفاده کرده که قابل تامل و راهگشا برای محققان این حوزه است. برجستگی خود ایشان که تجربه تدریس و نگارش نیم قرنی در کشور دارند نخستین ویژگی این کتاب است.

وی افزود: این کتاب ثمره تجربیات ایشان است و از ادبیات و زبان رسا و روان بهره‌مند است و در عین حال قوی و سنجیده است. این زبان، کتاب را برای همه اقشار جامعه قابل استفاده می‌کند چون زبان فلسفه سخت است.

وی ادامه داد: تحلیل‌هایی که در بخش‌های مختلف این کتاب هست قابل تحلیل است. همچنین حفظ امانت از جهتی که ارجاع به منابع داده شده قابل تامل است و منابع به صورت مستقیم و غیر مستقیم آورده شده است. اهم افکار سهرودی نیز در کتاب آورده شده و از جهت فلسفه غرب و شرق مقایسه شده است.

این اثر، یک پژوهش میان رشته‌ای است
نوربخش با بیان اینکه این اثر، یک پژوهش میان رشته‌ای است گفت: کتاب از جنبه‌های مختلف بررسی شده و ریشه‌های فکری سهروردی و سیر افکارش و تاثیر او بر حکمای بعد از خودش بویژه ملاصدرا آورده شده است.

وی با اشاره به تفاوت این کتاب در طرح زندگی‌نامه سهروردی گفت: بخش نخست کتاب که زندگی نامه سهروردی در آن مطرح شده اهمیت ویژه‌ای دارد چون شاید کمتر در بین کتاب‌هایی که درباره سهروردی نوشته شده به این موضوع این چنین اشاره شده است. مجتهدی در این کتاب درباره سفرهای سهروردی و علت‌هایش توضیح داده است.

وی تاکید کرد: در بخش زندگی‌نامه سهروردی پردازش مطلب قابل توجه است. ما درباره سهروردی و زندگی‌اش منابع مختصری داریم اما وقتی مطالب در کتاب به نحوی در قالب تاریخی بیان می‌شود حاکی از تخیل قوی نویسنده دارد که با استفاده از آثار سهروردی زندگی وی را بازپروری و تفصیل داده است. در اینجا این مساله می‌تواند ویژگی‌های خاص سهروردی را برای ما شرح دهد و ما را به زندگی سهروردی نزدیک کند.

به گفته نوربخش، در کتاب به مطالبی پرداخته شده که شاید کمتر درباره سهروردی مورد توجه قرار گرفته است. دورنمای وسیعی در کتاب از نوع اندیشه سهروردی در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد و کسانی که آشنایی کمی با سهروردی دارند می توانند از آن استفاده کنند. تحلیل مطالب در این کتاب موجب می‌شود که مخاطب بتواند ابعاد فلسفه اشراق و بخش‌های مجهول زندگی سهروردی را درک کند. بنابراین در کل اثر یک جامعیتی دیده می‌شود و مطالب اساسی و بنیادی که یک دانشجو و محقق درباره سهروردی نیاز دارد در این کتاب طرح شده است.

این سهروردی پژوه، با بیان اینکه ما از جرئیات زندگی سهروردی اطلاعات دقیقی نداریم گفت: اما پروراندن این مطلب در بخش زندگی‌‌نامه سهروردی در کتاب، ذهن خواننده را فعال می‌کند.

وی به برخی از عبارات مجتهدی در کتاب اشاره کرد و گفت: برخی زندگی سهروردی را به سه دوره جوانی، مشایی و اشراقی تقسیم می‌کنند و می‌گویند او در دو دوره آخر زندگی‌اش روش متفاوتی داشته است. برخی آثار او را به دوره مشایی و برخی دیگر را به دوره اشراقی منتصب می‌کنند. مجتهدی می‌گوید این تقسیم بندی را نمی‌پذیرد چراکه ما در آثاری که به اسم آثار مشایی سهروردی مشهور شده مثل تلویحات به نکاتی اشاره می‌شود که جنبه اشراقی دارد.

نوربخش تاکید کرد: اگر کسی درباره سهروردی کار کرده باشد این تقسیم بندی را نمی‌تواند بپذیرد. خوابی که سهروردی درباره ارسطو می‌بیند کاملا جنبه اشراقی دارد. در کتاب «مشارع و مطارحات» هم عبارتی هست که نشان می‌دهد سهروردی می‌خواسته نشان دهد نسبت به آراء گذشتگان اطلاع دارد و اول می‌خواهد آن‌ها را تبیین و بعد نقدشان کند تا به مخاطب نشان بدهد که به مسائلی که نقد کرده اشراف دارد. در بخش منطق هم رویکرد سهروردی به همین صورت است.

وی با بیان اینکه سهروردی یک عالم چند جانبه است گفت: همه آثار سهررودی هدف خاصی داشته است. او توانایی درک گذشته را داشته و توانسته فلسفه خود را با شیوه جدیدی و به شکل جدیدی دربیاورد. او در مرحله بعد می‌تواند فراتر برود و موسس نحله جدیدی باشد.

به گفته نوربخش، شاید سهروردی را متهم کنند که منابع اندیشه‌اش از یونان، قرآن و یا منابع ایرانی است اما کتاب مجتهدی نشان می‌دهد فلسفه سهروردی التقاط از منابع گذشته نیست بلکه نشان می‌دهد که او علاوه بر استفاده از منابع گذشته مبدع سنت فکری جدیدی است. سهروردی مدعی است احیاگر فلسفه ایران است و کمتر اتفاق افتاده  این‌گونه به حکیمی نگاه کنیم که سنت فکری ایران باستان را احیا کند.

وی اضافه کرد: سهروردی یکی از شخصیت‌های اصیل فکری در اسلام و ایران است. او توانسته میان میراث و ابداع هماهنگی ایجاد کند. مجتهدی نیز توانسته این هماهنگی را در کتابش نشان دهد.