به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، در اين نشست دكتر نصرالله حكمت، دكتر شهرام پازوكي و استاد اكبر ثبوت به بررسي و نقد كتاب «حسن بصري» پرداختند.

در ابتداي اين نشست اكبر ثبوت- مؤلف كتاب -ضمن اشاره به نام بصري گفت: شیخنا و مولانا ابوسعید حسن بن ابی‌الحسن یسار بصری از چهره‌های بسیار مهم، ارزشمند و تأثیرگذار در تاریخ تصوف اسلامی شمرده می‌شود. تاریخ عرفان مصطلح، مانند کلام، از حسن بصری آغاز می‌شود.وي کتابی تألیف کرده به نام «رعایة حقوق الله» که‏ می‏تواند اولین کتاب تصوف شناخته شود.

در ادامه، دكتر نصرالله حكمت درباره تأليف اين كتاب عنوان كرد: وقتي اين كتاب به دستم رسيد توقعم اين بود كه مباحث گنگ و مبهمي كه راجع به حسن بصري داشتم از بين برود ولي متأسفانه اين كتاب نتوانست توقعات مرا برآورده كند و در بسياري از موارد ،علامت سؤال در ذهنم باقي مانده‌است.

وي تصريح كرد: به اعتقاد من ابعاد شخصيتي حسن بصري بسيار زياد است، به طوري‌كه مي‌توان گفت او صاحب مكتب تفسيري است ولي بحث اصلي ما اين است كه چرا ارتباط حسن بصري و اهل بيت(ع)، به خصوص علي(ع) گنگ مانده‌است، اصلا ارتباط حسن بصري با حضرت علي(ع) چگونه بوده‌است؟

حكمت اضافه كرد: من فكر مي‌كنم استاد ثبوت در نشان دادن ارتباط بصري با ائمه موفق عمل نكرده‌است، حتي در بسياري از قسمت‌هاي كتاب مي‌بينيم كه مؤلف جانبدارانه مطالب را نوشته‌است.

وي خاطرنشان كرد: در گام اول استاد ثبوت بايد در اين كتاب به بحث در مورد جايگاه علم و عرفان و حسن بصري مي‌پرداخت و اثبات مي‌كرد كه بصري با ائمه شيعه در ارتباط بوده يا خير. ولي ايشان يك‌طرفه به تعريف از فضائل اخلاقي بصري پرداخته‌است.

حكمت در ادامه ضمن اشاره به نام كتاب گفت: نام كتاب هم نشان از بي‌طرفي استاد ثبوت نيست، در قسمت مخالفان و موافقان حسن بصري هم مي‌بينيم كه نام موافقان بسيار زياد است ولي در بخش نام مخالفان به نام چند نفر بسنده كرده كه به طور قطع افراد بيشتري را مي‌توان در زمره مخالفان بصري قرار داد.

پس از دكتر حكمت استاد ثبوت به دفاع از كتاب پرداخت و گفت: من معتقدم كه انتقادات دكتر حكمت بايد مكتوب شود و بنده هم پاسخ‌ها و دفاعيات خود را در كنارش بياورم تا غير از اين جمع ديگران هم از آن آگاه شوند.

وي اضافه كرد: اگر بخواهيم اين طور كه دكتر حكمت فرمودند حساب كنيم پس بايد در ارتباط عبدالله عباس با شيعيان هم ترديد كنيم.

ثبوت تصريح كرد: در پاسخ به تأليف جانبدارانه اين كتاب بايد عرض كنم كه من در بخش مخالفان و موافقان حسن بصري، از سخنان مخالفاني استفاده كردم كه معقول بودند، در حالي كه بسياري از مخالفان روايات معقولي درباره بصري نداشتند، از اين رو تعداد مخالفان كتاب كمتر از موافقان است ولي اينها دليل بر جانبدارانه بودن من در تأليف اين كتاب نيست.

در پايان هم ‌شهرام پازوكي درباره اين كتاب گفت: قصد تعريف از اين كتاب را ندارم ولي نوشتن چنين كتابي كار بسيار دشوار و پر زحمتي است، اصلا تأليف نوشتن تاريخ شيعه كار پيچيده‌اي است.

وي ادامه داد: من با برخي از صحبت‌هاي دكتر حكمت مخالفم چراكه اگر بخواهيم در بررسي تاريخ شيعه اين‌طور به موضوع نگاه كنيم و آدم‌هايي مثل بصري را زير سؤال ببريم، آنگاه غير از ائمه(ع) افرادي باقي نمي‌مانند كه بخواهيم از آن‌ها به عنوان رجال شيعه نام ببريم.

پازوكي خاطرنشان كرد: ما خيال مي‌كنيم هركس كه شيعه است جد در جد شيعه بوده به طوري‌كه بايد در نظر داشت كه در گذشته بيش از نود درصد مسلمانان سني بوده‌اند.

وي تصريح كرد: كتاب با دائرةالمعارف متفاوت است دائرةالمعارف يك كار بدون طرف است كه اطلاعات را به مخاطب مي‌دهد ولي كتاب بايد همراه با تحليل باشد، اين كتاب هم پر از تحليل‌هايي بود كه من به شخصه از تمامي تحليل‌هاي آن سود بردم.

نشست نقد و بررسي كتاب حسن بصري ساعت 19:30 به كار خود پايان داد.