دکتر علیایی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت همکاری مشترک مدرس و دانشجو در تولید کتاب اظهار کرد: با توجه به سیاستگذاری‌های نظام آموزش عالی، معیار‌هایی برای ارزیابی پایان‌‌نامه‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی درنظر گرفته شده است شامل محصولات پژوهشی همچون مقالات، طرح‌های پژوهشی و انتشار کتاب است.
در مقایسه با مقاله، زحمت تولید کتاب بیشتر است
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی ادامه داد: دانشجویان این مقاطع انگیزه بالایی برای تولید مشترک محصولات پژوهشی با همکاری استادان خود دارند. فرایند تولید یک کتاب حتی اگر در حوزه ترجمه باشد، پر زحمت و وقت‌گیر است، اما در مقام مقایسه با فرایند تولید یک مقاله، زحمت تولید یک کتاب بسیار بیشتر خواهد بود و این در حالی است که تولید کتاب از نظر مالی و رتبه دانشگاهی چندان در کشور قابل توجه نیست. بنابراین دانشجویان تحصیلات تکمیلی در تهیه و ارائه محصولات فرهنگی کمتر به تولید کتاب توجه دارند.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در تشریح تمایل اندک دانشجویان تحصیلات تکمیلی به تولید کتاب گفت: دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا باید در دو آزمون مرکز سنجش و مصاحبه‌ای که از سوی دانشگاه برگزار می‌شود، امتیاز لازم را کسب کنند و البته سهم مصاحبه در پذیرش این دانشجویان بیشتر از آزمون سازمان سنجش است. موضوع مرز دانش، یعنی عملکرد متقاضی در حوزه دانش برای مصاحبه‌شوندگان بااهمیت است اما مقوله تولید کتاب در این حوزه جایی ندارد.
علیایی عنوان کرد: بنابراین دانشجویان برای پذیرش و عضویت در هیأت علمی هدف‌گذاری می‌کنند و توجه خود را بر انتشار مقالات متمرکز می‌کنند و در نتیجه برای تولید کتاب انگیزه چندانی باقی نمی‌ماند.
بی‌میلی دانشجویان به تالیف و ترجمه به دلیل چرخه زمان‌بر
وی با تأکید بر زمان‌بر بودن چرخه تولید کتاب ادامه داد: دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد که در نیمسال دوم تحصیل برای تهیه پایان‌نامه آماده می‌شوند، در عمل زمان چندانی برای همکاری مشترک با مدرس دانشگاه در تولید کتاب ندارند. در تجربه‌ای که با یکی از دانشجویان کارشناسی ارشدم در تولید کتاب «مهندسی لیزر و مخابرات نوری فضای آزاد» که در قالب ترجمه ــ تألیف تولید شد، داشتم، خانم مهندس راد در پایان کار اذعان کرد که بارها در طول ترجمه تصمیم به قطع همکاری گرفته است.
نویسنده کتاب «مقدمه‌ای بر فوتونیک» درباره آسیب‌های همکاری مشترک استاد و دانشجو در حوزه تولید کتاب اظهار کرد: یکی از آسیب‌های این همکاری، حذف نام دانشجو یا اکتفا به یک قدردانی و تشکر در مقدمه است؛ موضوعی که انتظار دانشجو را برآورده نمی‌کند.
سهم فرد در تولید محصول تعیین‌کننده است
علیایی درباره رویکرد برخی مدرسان دانشگاه درباره رد قابلیت دانشجو در ورود به عرصه نشر کتاب گفت: این دیدگاه را قبول ندارم، چراکه در همه جای دنیا برای درج نام مشارکت‌کننده در یک فعالیت گروهی، به‌عنوان مثال در حوزه نشر، سهم فرد در تولید محصول تعیین‌کننده است. به‌عبارتی دیگر، درجه علمی دانشجو و استاد بودن فرد به هیچ وجه ملاک نیست.
معاون پژوهشی و فناوری دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی افزود: ما نباید از پتانسل دانشجو بهره‌برداری کنیم و زمانی‌که مجموعه تلاش‌ها به محصول منجر شد، دانشجو را کنار بگذاریم. این آسیب در حوزه انتشار مقاله نیز وجود دارد، یعنی دانشجو مدعی است که از ابتدا تا انتهای مقاله را انجام داده و فقط ایده از سوی مدرس ارائه شده است. البته این نوع همکاری در صورتی‌که نام هر دو نفر در انتها درج شود، خالی از اشکال است.
وی عنوان کرد: همکاری دانشجو در تولید کتاب را می‌توان به چند نوع تقسیم کرد؛ به‌عبارتی دیگر برخی دانشجویان در تولید کتاب فقط در اندازه یک حروف‌چین مشارکت دارند و در مقابل دانشجویی است که با مطالعه محتوای منابع مختلف و بررسی مجدد آنها در کنار مدرس دانشگاه به انتشار کتاب اقدام می‌کند.
دانشجو باید به حقوق خود آشنا باشد
رئيـس دانـشـکـده مـهندسـی بـرق و کـامپيوتر دانشگاه شهید رجایی در ادامه گفت: برای پیشگیری از آسیب‌های مختلف در حوزه تولید مشترک کتاب، دانشجو باید به حقوق خود آشنا باشد و به‌عبارتی دیگر اگر دانشجو سهم قابل توجهی در تولید کتاب داشته باشد، باید نامش به‌عنوان یکی از مؤلفان کتاب درج شود.
علیایی درباره اقدام وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حفظ حق دانشجویان مؤلف افزود: اگر در تولید مقالات، نویسنده نخست دانشجو و نویسنده دوم مدرس دانشگاهی باشد، نویسنده نخست را در ردیف استاد قرار می‌‌دهند. اصلی‌ترین دلیل این اقدام نیز ایجاد انگیزه در بین دانشجویان از سوی مدرسان است. بنابراین باید انگیزه کار گروهی را حتی در سطح منطقه‌ای افزایش دهیم.
وی اظهار کرد: برای تقویت فعالیت‌های گروهی در عرصه نشر دانشگاهی و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی، می‌توان برای مدرسی که نام یک یا دو نفر از دانشجویانی که در فرایند تولید کتاب با وی مشارکت داشته‌اند و استاد نام آنها را در شناسنامه کتاب درج کرده است، امتیازات علمی بیشتری در نظر گرفت. به‌عبارتی دیگر یکی از عوامل بی‌توجهی مدرس به درج نام دانشجوی همکار در تولید کتاب، دغدغه امتیاز و رتبه علمی است.
پنجشنبه ۱۴ اسفند ۱۳۹۳ - ۱۰:۳۹
نظر شما