مدیر کتابفروشی مولی: اقتصاد مهمترین عامل کاهش تیراژ کتاب است اما تنها عامل نیست/ سیاست خرید کتاب ناشر را تنبل میکند
بابک مفیدپور، مدیر کتابفروشی مولی مسائل اقتصادی را یکی از عوامل مهم در کاهش تیراژ کتاب دانست و گفت: خرید کتاب از ناشران توسط وزارت ارشاد، در شرایط اقتصادی فعلی یک ضرورت است اما ممکن است در این کار تاحدی سلیقهای عمل شود و تنها برخی کتابها خریداری شوند و همچنین امکان دارد این کار زمینه تنبل شدن ناشران را فراهم کند.
وی ادامه داد: به موازات بیثباتی در عرصه تولید، فروش و توزیع کتاب، بیثباتی در تعداد مخاطبان نیز وجود دارد؛ معضل افت شمارگان کتابها و کاهش مخاطبان، مربوط به دولت فعلی نیست، و در دولت های قبلی نیز این روند وجود داشته است، اما شرایط اقتصادی نابسامان و متزلزل و کاهش قدرت خرید مردم وهمچنین کاهش ارزش پول ملی باعث شده که بحران افت مخاطب و شمارگان، بیش از پیش حس شود.
مفیدپور یادآور شد: در زمانی هم که دولت آقای خاتمی بر سرکار بود، روند کاهش شمارگان وجود داشت و در آن زمان، کم کم شمارگان کتابها در حال تبدیل شدن از 2200 نسخه به 1650 یا 1100 نسخه بود. در صورتی که در آن زمان قیمت کاغذ، دولتی و کتاب هم در مجموع بسیار ارزانتر از این روزها بود و قیمت پشت جلد تناسب بیشتری با جیب مردم داشت. پس وضع اقتصادی میتواند یکی از عوامل اصلی بحران کاهش شمارگان و کلاً بحران صنعت نشر باشد. اما همه این بحران را هم به این عامل محدود کردن، اشتباه است و عوامل دیگری نیز – از آموزش و پرورش گرفته تا مسائل سیاسی و عقیدتی – در این زمینه بسیار اثرگذارند.
مدیر کتابفروشی مولی افزود: در ابتدا باید این نگاه در مسئولان شکل بگیرد که کتابخوانی بهصورت یک «فرهنگ»، «عادت» و «رفتار» دربیاید. در عین حال، رسانهای فراگیر مانند تلویزیون قاعدتاً باید نقش فعال تر و مؤثرتری در این زمینه ایفا کند.
خریداران کتاب نیز به اعمال ممیزی در دولت قبل معترض بودند
وی با تأکید دوباره بر اینکه مسائل مختلف اعم از اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و روانی تربیتی در کتابخوان شدن یا کتابخوان نشدن مردم نقش دارند، اظهار کرد: متأسفانه عملکرد تصمیم گیرندگان در مورد محتوای کتابها به گونهای بوده که نتیجه آن برجسته شدن واژهای به اسم «ممیزی» در ذهن مردم بوده است؛ روند ممیزی بهویژه در دولت گذشته آنقدر فرسایشی و سنگین بود که بی اعتمادی روزافزون مردم را نسبت به محتوای کتاب ها به دنبال داشت.
مفیدپور ادامه داد: در کنار این موضوع بخشی از مخاطبان و افراد کتابخوان نسبت به پایین بودن کیفیت ترجمهها و ویراست نشدن متن کتابها معترضند. ناگفته نماند که در این زمینه چندین ناشر شاخص و صاحب نام وجود دارند که حتی با وجود فشارهای اقتصادی زیاد، دست از ارائه کتاب با کیفیت –در همه زمینهها- نکشیده اند، که خوشبختانه خریداران ثابت کتاب به خوبی قدرت تشخیص این موضوع و تمیز دادن این دسته از ناشران از دیگر ناشران را دارند.
راسته خیابان انقلاب موقعیت مناسبی برای خرید کتاب ندارد
مدیر کتابفروشی مولی به راهکارهای بُرونرفت از مشکلات حوزه نشر اشاره کرد و افزود: معتقدم باید پاتوقهای فرهنگی، شهر کتابها بهویژه کتابفروشیها آنقدر از شرایط مساعد فیزیکی و محیطی برخوردار باشند که مخاطبان را به سمت خود جذب کنند. متأسفانه این مهم چندان رعایت نمیشود؛ کاملا مشهود است که تراکم کتابفروشیها در راسته خیابان انقلاب بسیار زیاد است. با این وجود، این خیابان با کمبود پارکینگ و خدمات رفاهی و بهداشتی مواجه است. شهرداری طی چند سال اخیر زحماتی را بابت ترمیم فضا و پیاد روهای خیابان انقلاب متحمل شد اما معضلات این خیابان به عنوان یک گذر و پاتوق فرهنگی، آنقدر گسترده و زیاد است که با انجام حرکت های مقطعی و سطحی نتیجه بایسته کسب نمی شود.
وی گفت: اغتشاش بصری و صوتی در خیابان انقلاب موج میزند. صدای ممتد بوق وسایل نقلیه، عبور موتورها از پیاده رو، نمای فرسوده و کثیف بسیاری از ساختمان ها در مجموع ظاهری ناخوشایند برای این گذر مهم فرهنگی ترسیم کردهاند که همین نابسامانی و آشفتگی گسترده که در وضعیت این خیابان وجود دارد باعث دافعه زیاد شده و خودبهخود مردم را از حضور در کتابفروشیهای این بخش از شهر منع و دفع میکند. ضمن این که سیستم روشنایی و نورپردازی این خیایان اصلاً وضعیت مناسبی ندارد و از ساعات اولیه شب به بعد، این خیایان تبدیل به یک خیابان به اصطلاح مُرده میشود.
بیبهره بودن از تخصص فروشندگی کتاب
مسئول روابط عمومی انتشارات مولی عنوان کرد: بخشی از کتابفروشان به مفهوم واقعی کلمه حرفهای عمل میکنند که طبیعتاً نتیجه کارشان رضایت هرچه بیشتر مراجعین است، اما متأسفانه بعضی از کتابفروشان نیز اینگونه نیستند. برای فرد کتابخوان و مشتری کتابفروشی خیلی مهم است که به قول معروف تحویل گرفته شود و همراهی کلامی و روانی با او صورت گیرد و نیازش به کتاب دراسرع وقت و با دقت تأمین شود. اغلب اوقات خریداران کتاب از عدم تمایل به پیگیری و برآورده نشدن کتابهای مورد نیازشان گلایه میکنند. به طور مثال گاهی خریداران به این موضوع معترض می شوند که با وجود موجود بودن کتاب مورد درخواست در بازار نشر فروشنده خیلی راحت عنوان کرده که این کتاب نایاب است و قابل تهیه نیست. در واقع خریدار این موضوع را در ضعف پیگیری کتابفروش و اهمیت قائل نشدن فروشنده برای نیاز او میداند.
مفیدپور در ادامه این گفتوگو اظهار داشت: معتقدم باید کتابفروشان اطلاعاتی هرچند محدود از محتوای کتابها داشته باشند و باید بهمنظور چگونگی برخورد با مخاطبان، آموزش ببینند، بهگونهای که بتوانند آنها را در تهیه و خرید کتابهایشان، هدایت و راهنمایی کنند.
متأسفانه معضلی به نام شلختگی در گفتار، رفتار و پوشش وقتی در جامعه دیده می شود شاید فقط باعث آزردگی مقطعی شود، اما وقتی در بین فعالان فرهنگی به خصوص موضعان، فروشندگان و در نهایت مدیران رده بالاتر نشر دیده میشود شکلی زننده و فاجعه آمیز به خود میگیرد که خود این موضوع نیز گاهی بر نگرش منفی خریداران کتاب نسبت به عملکرد فعالان این صنف دامن میزند.
سیاست خرید کتاب، ناشر را تنبل میکند
مسئول روابط عمومی انتشارات مولی افزود: خرید کتاب توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از ناشران، چه بسا با توجه به شرایط فعلی اقتصاد یک ضرورت تلقی شود، اما این سیاست در مجموع و در طولانی مدت چندان جالب نیست، چرا که هم ممکن است تا حدودی سلیقهای عمل شود و برخی کتابها خریداری و برخی دیگر خریداری نشوند، هم زمینه تنبل شدن ناشران را فراهم میکند؛ به این معنا که وقتی ناشری کتابی را منتشر میکند، خیالش راحت است که ارگانی به خرید آثارش اقدام خواهد کرد، در نتیجه دیگر به فکر راهکار برای فروش آنها نمیافتد.
مفیدپور ادامه داد: پیشنهاد میکنم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به جای خرید کتابها از ناشران، اندکی از میزان سختگیری خود درباره محتوای کتابها بکاهد و در ایجاد فضای فکری مثبت برای ناشران و سهل کردن فرایند ممیزی گام بردارد.
مدیر کتابفروشی مولی با بیان اینکه همه نشر ایران، در تهران نیست افزود: فشار و زحمتی که بر دوش کتابفروشان شهرستانی است، اگر بیشتر از کتابفروشان تهرانی نباشد کمتر از آنها هم نیست. در شرایطی که بازار کتاب شهرستان ها و کتابفروشان فعال در شهرستان با سیاستگذاریهای درست و دور اندیشی می توانست ظرفیت بسیار بالایی برای فروش کتاب باشد، اما در عمل چنین نشد و بر اثر فشارهای اقتصادی فزاینده، بسیاری از کتابفروشی های شهرستان ها از چرخه فروش کتاب حذف شدند یا در حال حذف شدن هستند که همین موضوع نیز در کاهش شمارگان کتاب تأثیر به سزایی دارد. در این شرایط خیلی از کتابفروشیها در حال تبدیل شدن به هر شغلی غیر از کتابفروشی هستند از جمله لوازالتحریر فروشی.
فشاری که ناشران متحمل شده و می شوند
وی اظهار کرد: متأسفانه در دولت گذشته مشکلات عدیدهای برای برخی از ناشران به وجود آمد؛ ناشرانی که در این 36 سال (از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون) چراغ انتشارات خود را روشن نگه داشته و زمینه اشتغالزایی را فراهم کرده بودند، چرا باید به یکباره در آستانه تعطیلی قرار بگیرند و فعالیتهایشان مختل شود؟! بر فرض این که از ناشر هم اشتباهی سر زند، باید متناسب با آن اشتباه، با آن ناشر برخورد شود نه اینکه به یکباره و با رفتاری غیرمنطقی آن نشر و تمام عواملش را در معرض تعطیلی و بیکاری قرار دهند. جداً معتقدم که اینگونه تصمیم گیری های یکسویه و سختگیرانه کمکی به صنعت نشر نمی کند و بحران بیکاری و کاهش شمارگان را نیز تشدید خواهد کرد.
مسئول روابط عمومی انتشارات مولی با بیان اینکه تعطیلی در نشر بهویژه در صنف کتابفروشان معنا و مفهوم ندارد گفت: دلیلی ندارد که با هر بارندگی و آلودگی هوا و با هر تعطیلی مناسبتی، صنف نشر نیز تعطیل شود؛ متأسفانه معضل تعطیلی نشر در دولت قبلی بهوفور وجود داشت و همواره به آن دامن زده میشد اما اکنون این معضل کمرنگتر شده است. چرا که این تعطیلیها به فرایند نشر و فروش کتابها آسیب جدی وارد می کند.
مدارس و نقش تعیین کننده در کتابخوان شدن یک نسل
مفدپور با تأکید بر اینکه بدون تردید فضای حاکم بر مدارس نقش بسیار تعیین کنندهای در کتابخوان شدن یا نشدن یک نسل دارند، یادآور شد: خوب به یاد دارم در زمانی که خودم دانش آموز بودم خشونت های رفتاری و کلامی که از جانب معلمان و مسوولین مدرسه در حضور دیگر دانش آموزان اِعمال می شد و دانشآموزان همه آن حس تحقیرشدگی و مَنکوب شدن را به حساب چیزی به نام «کتاب» می گذاشتند و نتیجه آن می شد که حس نفرت از کتاب در بسیاری از دانش آموزان تقویت میشد.
وی ادامه داد: به یاد دارم در آن روزها بعضی از هم نسلان و همکلاسیهای من برای نشان دادن حس نفرت و انزجارشان از کتاب، در مراسم چهارشنبه سوری به جای چیزهای متعارف و مرسوم، کتاب آتش می زدند. متأسفانه تا چندی پیش تصورم این بود که فضای ضرب و شتم و دشنام در مدارس به کل از بین رفته است اما اخیراً با خواندن چندین خبر تأسف بار که در رابطه با ضرب و شتم دانش آموزان از سوی مسوولین اتفاق افتاده است کابوس آن روزها برایم زنده شد. واقعاً نمی توان توقع داشت از میان دانش آموزانی که در موردشان تنبیه بدنی و فیزیک اِعمال می شود، افرادی کتابخوان به وجود بیایند.
وضعیت سخت اقتصادی و ریزش قشر متوسط کتابخوان
مفیدپوربا تأکید بر اینکه تصمیمگیریهای سیاسی واقتصادی در تهیه کتاب از سوی مخاطبان، نقش حیاتی دارد اظهار کرد: اگر جامعه را به سه سطح مرفه، متوسط و کم درآمد طبقهبندی کنیم، طبیعتاً خرید کتاب هیچ موقع دغدغه اصلی ومستمر طبقه مرفه نبوده است. طبقه کم درآمد هم بالطبع و به اقتضای شرایط اقتصادی اش همواره نمیتوانسته در موضوع خرید کتاب تعیین کننده باشد، در واقع این طبقه متوسط جامعه بوده که در سالیان متمادی، همواره خرید کتاب را از ملزومات زندگیاش دانسته و نسبت به آن اقدام کرده اما بخش بزرگی از همین طبقه متوسط جامعه با توجه به سیاستهای اقتصادی نادرست وغلط دولت گذشته تبدیل به طبقه کم درآمد شد و درنهایت تمایل به خرید کتاب را از دست داد که نتیجه بسیار واضحش شمارگان کتاب 700 نسخه ای یا 550 نسخه ای این روزهای کتاب هاست.
مدیر کتابفروشی مولی در پایان سخنانش گفت: گاهی اوقات این صحبت به میان میآید که توسعه فضای مجازی باعث کمرنگ شدن جایگاه کتاب شده است؛ اما در واقع اگر چنین است پس چرا با وجود توسعه یافتگی فضای مجازی در کشورهای توسعه یافته، هنوز شمارگان کتابها چشمگیر است؟! بنابراین، نتیجه میگیریم که در این کشورها عادت به مطالعه بسیار قوی است که مباحثی همچون توسعه فضای مجازی بر شمارگان آثار تأثیر نگذاشته است
نظر شما