علي نورآبادي، نويسنده كتاب «شاهد عتيق» (زندگی و مبارزات شهید آیتالله سید عبدالحسین دستغیب) معتقد است درباره شخصیتهای روحانی باید به تكنگاريهایی جذاب روی بیاوریم و باید نويسندگان چنين رويهاي را پيش بگيرند زیرا بيشتر زندگينامههای روحانیون ساده نوشته شده معمولا هم در انها عبارتهای كليشهاي گسترش دارد.
آقای نورآبادی دلیل شما از نوشتن کتابی درباره شهید آیت الله دستغیب چه بود؟
من در زمان نگارش کتاب «شاهد عتيق» با مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ارتباط بودم. آن موقع مجموعهای از طرحهای تحقیقاتی درباره موضوعات مختلف به پژوهشگران برای تحقیق ارائه شد و من از آن میان تحقیق و نگارش درباره شهید آیتالله دستغیب، شهید آیتالله سعیدی و شهید باهنر را انتخاب کردم. این مجموعه از کتابها که «شاهد عتیق» یکی از آنهاست با هدف معرفی و بررسی شخصیتهای مختلف برای جوانان و سایر افراد جامعه نوشته شده است.
در مقام یک نویسنده بارزترین ویژگی شخصیتی آیتالله دستغیب را چه میدانید؟
از زوایای مختلف میتوان درباره این شخصیت بزرگ صحبت کرد و من پیش از تحقيق و نگارش درباره این شهید با آثار او از جمله کتاب «گناهان کبیره» آشنایی داشتم اما بارزترین ویژگی اخلاقی شهید دستغیب را «اخلاص» او میدانم. در این شخصیت هیچ خصوصیت غیر خدایی وجود نداشت و به دلیل همین اخلاص، مردم پیوندی عمیق با او برقرار کرده بودند. آیتالله دستغیب با وجود کهولت سن در زمان جنگ در جبههها هم حاضر میشد و با رزمندگان در ارتباط بود و مبارزات او پیش از انقلاب اسلامی آشکار است. حضور او در جبهه در دوران دفاع مقدس را میتوان به عنوان نمادی از حضور در صحنه دانست. آیتالله دستغیب در شيراز زندگي ميكرد و شخصیتی مورد اعتماد و قابل اتکا برای مردم اين شهر محسوب میشد.
آیا در کتابهایی که درباره شهدا و شخصیتهای روحانی نوشته میشود، قهرمانپروری صورت میگیرد؟
اينكه قهرمان كيست مساله قابل بحثي است و شاید واژه قهرمانپروری هم از حوزه سینما وارد ادبیات ما شده باشد اما نکته مهم در زمینه نگارش درباره شخصیتها و شهدای ما پرداختن به شخصیتی تک بعدی است که دیگر جنبههای اخلاقی فرد مورد توجه قرار نمیگیرد. این تفکر که روحانیون و شهدای ما افراد بزرگی هستند، درست است اما این افراد برای رسیدن به درجات بالای شخصیتی و اخلاقی مسیری را طی کردند و به احتمال زیاد در دوران جوانی و کودکی شیطنتهای خاص خود را داشتند.
در نگارش کتابهای دفاع مقدس هم چنین مواردی وجود دارد که یا به شخصیت شهدا و رزمندگان ما به طور کامل پرداخته نمیشود و یا بخشی از آن حذف میشود و ما بیشتر به چند سال پایانی زندگی این افراد اشاره میکنیم. اینکه این افراد در طول زندگی خود دچار چه تحولاتی شدند و گذشته آنها چه سیری را گذرانده است، بیان نمیشود. شخصیتها و شهدای كشور ما افراد بزرگی هستند اما از ابتدا هم اینگونه نبودند. در حال حاضر در زمینه نپرداختن به تمام شخصیتهای آنها خلائی احساس میشود که شخصیت آنها را برای مخاطب باورپذیر نمیکند.
در زمینه نگارش کتابهایی با محوریت شخصیتهای روحاني و مذهبي چه نكاتي بايد رعايت شود؟
در اين زمينه هرچه نوشتهها روانتر باشد براي مخاطب جذابتر هم خواهد بود. در نوشتن كتاب براي شهدا و روحانيون از هيچ نكتهاي نبايد كم گذاشت و نويسنده بايد هرچه در توان دارد، ارائه دهد. آثار اين چنيني در ادبيات خارج از كشور وجود دارند به عنوان مثال «باربارا تاكمن» نويسنده آمريكايي است كه در زمينه مسائل تاريخي كتاب به رشته تحرير درآورده است. اين نويسنده يك واقعيت و شخصيت تاريخي را با بياني جذاب به نگارش درميآورد كه خواننده با اشتياق كامل آثار او را مطالعه ميكند. اين فرد يك نمونه كامل تكنگاري است و به نظر من نويسندگان ما هم بايد چنين رويهاي را در پيش بگيرند.
آيا به اندازه كافي به شخصيتهاي روحاني و مذهبي در كتابهاي درسي يا تاريخي پرداخته شده است؟
آثار پراكندهاي درباره چنين شخصيتهايي وجود دارد كه البته كافي هم نيست. در نمايشگاه كتاب امسال نويسنده زندگينامه مصور امام خميني (ره) از نبودن كتاب جامعي كه تمام مراحل زندگي امام خميني را از ابتداي تولد تا پايان زندگي شرح دهد، خبر داد. اين مساله درباره بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران و بسياري از شخصيتهاي روحاني و بزرگ كشور صدق ميكند. ممكن است در اين ارتباط كتابهاي گوناگوني وجود داشته باشند كه فقط قشر خاصي مانند محققان از آنها استفاده كنند. بايد براي كودكان و نوجوانان، دانشجويان و حتي زنان خانهدار كتابهاي متعددي در اين زمينه نوشت و در اختيارشان قرار داد. ما در اين زمينه با كمبود مواجهايم و حتي گاهي اثر قابل اعتنايي هم ديده نميشود.
در مقدمه كتابي درباره چرچيل خواندم كه درباره «چرچيل» در دنيا ماهي دو كتاب نوشته ميشود اما آيا درباره بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران در كشورمان چنين كاري انجام ميگيرد؟ در واقع براي بسياري از شخصيتهاي تاريخي و بزرگ كشور كتابي نوشته نشده و آنچه كه وجود دارد، بيشتر زندگينامه سادهاي است كه معمولا هم با عبارت كليشهاي «اين شخصيت در فلان تاريخ و فلان شهر و در خانوادهاي مذهبي متولد شده است» آغاز ميشود.
آيا كتابهايي از اين نوع با اقبال از سوي مخاطبان مواجه ميشود يا خير؟
در حال حاضر اوضاع كتاب در كشور در وضعيت خوبي قرار ندارد اما از كتابهاي قابل اعتنا در حد يك يا دو چاپ استقبال ميشود. به عنوان مثال كتابهاي متعددي درباره شهدا یا شخصیتها نوشته شده كه ممكن است از يك اثر آن استقبال زيادي شده باشد اما مابقي آثار با استقبال مخاطب روبهرو نشده باشند. اما بايد به آينده كتاب دركشور اميدوار باشيم و در اين زمينه نیز بايد بیشتر تلاش كنيم اما وضعيت كتاب در كشور مناسب نيست. البته آينده قابل پيشبيني نيست ولي ما بايد در اين زمينه تمام سعي خودمان را بكنيم.
نظر شما