در نشست بررسی این کتاب مطرح شد
بهرهگیری از اسناد وزارت امور خارجه از نکات مثبت کتاب «سدیدالسلطنه و سواحل خلیجفارس» بهشمار میآید
احمد بازماندگان خمیری در نشست نقد و بررسی کتاب «سدیدالسلطنه و سواحل خلیجفارس» گفت: پژوهشگران تاریخ همواره با مشکل عدم دسترسی به اسناد مواجه بودهاند و کتاب از این نظر که مجموعهای از اسناد تاریخی باارزش را گردآوری کرده، بسیار حائز اهمیت است. هرچند سدیدالسلطنه شخصیت تاثیرگذاری در جنوب ایران است اما کتاب به توضیح و شرح آنها نپرداخته است.
کتاب «سدیدالسلطنه و سواحل خلیجفارس» که چهارشنبه پنجم آذرماه به همت خانه نقد موسسه خانه کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد، گفت: سدیدالسلطنه به گردن تاریخنگاری محلی و پژوهشهای خلیجفارس حق بزرگی دارد. او پیشگام مطالعات خلیجفارسشناسی در ایران است.
وی افزود: تمامی آثاری که او نوشته به نوعی با فرهنگ، اقتصاد، تاریخ و سیاست جنوب در ارتباط است اما متاسفانه پیش از این اثری علمی و باارزش درباره او نوشته نشده بود و کتاب «سدیدالسلطنه و سواحل خلیجفارس» نخستین کتابی است که در این مورد به شکل خاص تالیف شده است.
بازماندگان خمیری ادامه داد: طبیعتا اولین کتاب به دنبال خود هم انتظاراتی را پدید میآورد و هم با مشکلاتی روبهرو است؛ انتظارات از این نظر که خواننده توقع دارد به تمامی سوالات او درباره موضوع مورد بحث، پاسخ داده شود و مشکلات از این حیث که چون کتاب پایهای دراینباره وجود ندارد، نویسنده باید شرح کاملی از موضوع ارائه دهد.
کتاب اشارهای به اقدامات تاثیرگذار سدیدالسلطنه ندارد
این پژوهشگر تاریخ جنوب سپس به بیان نقایص کتاب پرداخت و گفت: جلد کتاب، اولین ایراد آن است. موضوع اصلی و محوری کتاب سدیدالسطنه است اما نه در روی جلد و نه حتی در داخل متن تصویری از او دیده نمیشود. کتاب به دو بخش پیشگفتار و بررسی زندگی سیاسی و اجتماعی سدیدالسلطنه و بخش اسناد تقسیم میشود. بخش اسناد بینظیر است. چراکه پژوهشگران تاریخ همیشه با مشکل عدم دسترسی به اسناد مواجه بودهاند و کتاب از این نظر که مجموعهای از اسناد تاریخی باارزش را گردآوری کرده، بسیار حائز اهمیت است. اسنادی که در کتاب آمده کمک قابل توجهی به پژوهشگرانی میکند که درباره شخصیت و اقدامات سدیدالسلطنه تحقیق میکنند.
وی ادامه داد: معتقدم کتاب برای دو گروه نوشته شده است؛ دستهای خوانندگان عادی و علاقهمند به تاریخ جنوب و دسته دیگر پژوهشگران و مخاطبان خاص. متاسفانه بخش اول که زندگی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی سدیدالسلطنه را بررسی میکند نمیتواند انتظارات این دو گروه را برآورده کند. البته این غفلت شاید از عجله در تالیف و انتشار کتاب ناشی شود.
اشتباه در ارجاعدهی از ارزش علمی اثر میکاهد
بازماندگان خمیری با بیان اینکه اشتباه در ارجاعات یکی از ایرادهای بزرگ کتاب است، عنوان کرد: اشتباه در ارجاعات ارزش کار را کم می کند. این کتاب از روش ارجاعدهی واحدی بهره نگرفته و همین امر از ارزش مطالب علمی که در کتاب آمده کاسته است.
وی افزود: سدیدالسلطنه یک شخصیت فرهنگی و سیاسی است، اگر بخواهیم بعد فرهنگی او را بشناسیم تنها نباید به آثارش اتکا کنیم و برای درک زندگی سیاسی او نیز نباید تمرکز ما تنها بر اسناد باشد. با توجه به اینکه سدیدالسلطنه یک شخصیت تاثیرگذار فرهنگی و سیاسی در خلیج فارس است، انتظار میرفت نویسنده بیشتر به بیان اقدامات او میپرداخت.
نقش خاندان کبابی در مسائل جنوب حائز اهمیت است
سخنران بعدی نشست بدرجهان ابراهیمینژاد، پژوهشگر تاریخ بود، وی اظهار کرد: تمام کسانی که در حوزه مطالعات خلیجفارس فعالیت میکنند، عضو یک خانوده هستند و اگر در این نشست بدون لفافه نقد میکنیم، هدفمان تنها حمایت از اثر و پرداختن به خلیجفارس است که بدون شک جزو ارزشهای ما بهشمار میرود. نوشتن کتاب، کار مشکلی است، بهویژه اگر این کتاب نیز از نظر مالی با حمایت خود مولفان منتشر شود.
وی ادامه داد: این کتاب نقش خاندان کبابی را در مسائل جنوب بررسی میکند. خاندان دیوانسالاری که کارهای فرهنگی و سیاسی فراوانی انجام دادهاند. خاندان کبابی زمانیکه انگلیسیها در عمان بودند، این منطقه را حفظ کردند و نگذاشتند گزندی متوجه آن شود و این بسیار حائز اهمیت است.
ابراهیمینژاد با اشاره به ویژگیهای کتاب عنوان کرد: این کتاب دانشجویان و پژوهشگران را با خلیجفارس و مسائل آن در یک دوره تاریخی به خوبی آشنا میکند. نویسنده مطالب را گزینش کرده و از رفتن به سمت حواشی اجتناب میکند. در دسترس قرار دادن اسناد وزارت امور خارجه یکی دیگر از نکات مثبت این کتاب بهشمار میرود، چرا که دسترسی به این اسناد با توجه به اینکه خلیجفارس یک موضوع سیاسی است، با محدودیتها و موانعی همراه است.
نویسنده در نگارش کتاب از روش هرمنوتیکی بهره نگرفته است
وی ادامه داد: با تمام نکات مثبتی که برای کتاب برشمردم، اما ضعفها و مشکلاتی نیز در آن دیده میشود. اولین مشکل به عقیده من، اشاره نکردن به دوره تاریخی است که سدیدالسلطنه در آن میزیسته است. انتظار میرفت از آنجایی که اثر یک موضوع تاریخی را دنبال و بررسی میکند، از تاریخ آن عصر شرح و توضیح بیشتری ارائه شود تا خواننده روح آن عصر را درک کند.
این پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه نویسنده روش هرمنوتیکی را به درستی به کار نبرده است، اظهار کرد: نویسنده در مقدمه و پیشگفتار تاکید میکند که در تالیف این کتاب از روش هرمنوتیکی استفاده کرده و در بسیاری از صفحات نظرات نویسنده بیان شده اما دیدگاهی که جنبه تفسیری داشته باشد، در این کتاب دیده نمیشود. به عقیده من این روش هرمنوتیکی نیست چراکه روش هرمنوتیکی چیزی را نشان میدهد که شما نمیبینید یا متوجه آن نیستید نه چیزی که وضوح دارد. این کتاب بیشتر جنبه گردآوری و شرح دارد و جنبه تحلیلی و تفسیری آن بسیار ضعیف است.
ابراهیمینژاد افزود: یکی دیگر از نقایص کتاب، تکرار زیاد مطالب است. موضوع دیگر آنکه شروع کتاب با مقاله بازماندگان خمیری آغاز میشود در حالی که انتظار میرود مطلب آغازین کتاب از خود نویسنده باشد. همچنین در بخش اسناد کلمات مبهم زیادی وجود دارد. در داخل متن نیز واژههای غلط دیده میشود. وجود یک کلیدواژه برای این کتاب میتواند راهگشا باشد. همچنین آوردن نمایه و خلاصهای از محتوای کتاب به انگلیسی به غنای این اثر میافزاید.
نگاه من به خلیجفارس وحدتمحور است
در ادامه نشست، محمد حسننیا، نویسنده کتاب که در بخش نخست این گزارش به ویژگیهای کتاب «سدیدالسلطنه و سواحل خلیجفارس» اشاره کرده بود (مطالعات خلیجفارس وامدار سدیدالسلطنه است/کمرنگ شدن نقش سدیدالسلطنه در دوره پهلوی) در ادامه به برخی از دیدگاههای منتقدان پاسخ داد و گفت: من بیشتر از هر فرد دیگری بر این کتاب نقد دارم. در پاسخ به ایرادهایی که به روش ارجاعدهی مطالب کتاب گفته شد، باید بگویم در ویرایش نهایی روش ارجاعدهی درون متنی به کار رفت، اما متاسفانه ناشر آن نسخه را منتشر نکرد. این کتاب کاملترین کتاب نیست اما راهگشای کتابهای دیگر است. من این کتاب را برای دغدغه خودم نوشتم که میخواستم تصویر روشنی از سدیدالسلطنه ارائه دهم.
وی ادامه داد: در دوران جدید دو چیز حرف برای گفتن دارد؛ یکی نسخههای خطی و دیگری اسناد. اگر میخواهیم خلیجفارسشناسی داشته باشیم باید با اسناد جلو برویم. در این کتاب سعی کردم با استفاده از اسناد و روش هرمنوتیکی نشان دهم خاندان کبابی در کنار مسائل فرهنگی به مسائل سیاسی نیز پرداختهاند. روش هرمنوتیکی که در مقدمه کتاب از آن گفتم، برگرداندن متن و تاویلی است که از آن کردهام.
حسننیا با بیان اینکه مشکل اساسی در نداشتن خلیجفارسپژوه است، عنوان کرد: کتاب «احوال الناس فی احوال بندرعباس» که نوشته سدیدالسلطنه است، بسیار کمیاب است و دسترسی آن برای همگان امکانپذیر نیست. من کتاب «سدیدالسلطنه و سواحل خلیج فارس» را نوشتم تا تمام علاقهمندان و پژوهشگران به راحتی آن را تهیه و مطالعه کنند.
خاندانی که با قلم خود هویت ایرانی را در کنارههای خلیجفارس حفظ کردند
وی اظهار کرد: نگاه من در خلیج فارس وحدتمحور است، برخی منابع میکوشند، سدیدالسلطنه را طرفدار روس و انگلیس معرفی کنند اما نگاه من چیز دیگری بود، قصدم جرمشناسی نبود و تنها میخواستم زندگی این فرد را با استفاده از اسناد شرح دهم تا دیگران خود درباره او قضاوت کنند. من بهعنوان یک مورخ، حق قضاوت درباره هیچ مسالهای را ندارم، چراکه ممکن است مدتی بعد سند تازهای پیدا شود و گفته مرا زیرسوال ببرد.
این پژوهشگر ادامه داد: نگاه من وحدتگرایانه است و کاری به اختلافات خاندانهای جنوب ندارم. موضوع اصلی کتاب نشان دادن خدماتی بود که خاندان کبابی و بهویژه سدیدالسلطنه در محیط آشفته آن روزگار کردند. خاندانی که سالها مرزداران این منطقه بودند و با قلم خود هویت ایرانی را در کنارههای خلیجفارس حفظ کردند.
وی در پایان گفت: در چاپ دوم کتاب پیشنهادهای منصفانه منتقدان را به کار خواهم بست و در تالیف جلد دوم کتاب نیز از تاریخ شفاهی این خاندان بهره خواهم برد.
نظر شما