اگرچه از بوعلی سینا، بسیار گفتهاند اما نوشته‌هایی فراوان از او، حتی با گذشت یک هزاره از عصرش، هنوز هم نانوشته مانده است. انتشارات «روزبهان» به‌تازگی کتابی با عنوان «نادره دانای جهان: پورسینا» منتشر کرده است. به بهانه سالروز ولادت بوعلی، به گفت‌وگو با مسعود میدانچی، مؤلف این اثر نشسته‌‌ایم که سال‌هاست عمر خود را پای نگارش این کتاب و معرفی «شیخ‌الرئیس بوعلی سینا» به‌عنوان چهره‌ای جهانی گذارده است.
انگیزه و دغدغه نگارش کتاب درباره بوعلی، چگونه در شما شکل گرفت؟
من در همدان متولد شدم. از دوران تحصیل در مقطع ابتدایی دغدغه پرداختن به آثار و افکار ابوعلی را داشتم. در اردیبهشت ماه 1379 در انجمن «اندیشه» که در آرامگاه بوعلی قرار دارد، یکی از مجریان صدا و سیما از من خواست تا درباره موضوعی ادبی صحبت کنم. من هم فرصت را غنیمت شمردم و سخنانم را به سمت بوعلی کشاندم و گفتم: «ما بر خوان بوعلی هستیم، آرامگاه را هر روز می‌بینیم، آن قدر می‌بینیم که گویی هیچ نمی‌بینیم؛ مانند هوایی که استنشاق می‌کنیم ولی توجهی به آن نداریم. ما حق ولی‌نعمتمان را ادا نکردیم و چه خوب است همان‌طور که جایزه نوبل برگزار می‌شود، ما هم جایزه بوعلی را برنامه‌ریزی کنیم.»
دوستان بنده در انجمن «اندیشه» از سخنانم استقبال کردند. بر همین اساس به شورای شهر رفتیم و اولین همایش مردمی «بر بام آرامگاه بوعلی سینا» را در شهریور 1379برگزار کردیم. در همان سال نامه‌ای به رئیس‌جمهوری وقت نوشتیم و پیشنهاد جایزه بوعلی را دادیم. ایشان هم این جایزه را در یونسکو به تصویب رساند. از فریدون مشیری هم که شعری مشهور درباره بوعلی دارد، دعوت کردیم و ... . این اقدام‌ها من را بر آن داشت تا به سراغ نوشتن کتابی درباره بوعلی بروم. ماحصل تلاش دوازه‌ساله‌ام، کتاب «نادره دانای جهان: پور سینا» شد.
از سال 1379 بعد از عملی شدن این پیشنهاد، مردم همدان، در صدد هستند که بوعلی را بهتر بشناسند اما به نظر من، در این زمینه مراحل ابتدایی را طی کرده‌ایم و باید این موضوع در جامعه بیشتر مطرح شود.
چه شد که عنوان «نادره دانای جهان: پورسینا» را بر کتاب گذاشتید؟
در انتخاب عنوان کتاب، بر این موضوع تأکید داشتم که نام فارسی این دانشمند به جای «ابوعلی سینا»، «ابن سینا» و ... روی کتاب گذاشته شود. مرحوم سعید نفیسی در 60 سال پیش برای نخستین‌بار در «هزاره بوعلی» از لفظ «پور سینا» استفاده کرد. فریدون مشیری هم در یکی از شعرهایش این شخصیت را « تو همان نادره دانای جهان» توصیف کرده است. در نامگذاری عنوان کتاب از این دو توصیف، الهام گرفته‌ام.
کشورهای بیگانه دانشمندانی را که در دنیا شاخص هستند، دانشمند عرب معرفی کرده‌اند. بوعلی و رازی از مشاهیر شاخص ایران هستند اما متأسفانه مردم ما به این مسائل توجه ندارند. خیلی‌ها به من توصیه کردند که اگر از عنوان «بوعلی» استفاده کنم، بازار بهتری دارد اما هدف من فقط استفاده از واژه صحیح بود. امیدوارم که مسئولان هم به این نکته توجه داشته باشند و اسامی مراکزی که با عنوان «بوعلی» یا «ابن سینا» تأسیس می‌شوند، اصلاح شود. دلیلی ندارد که از واژه‌های غیرفارسی استفاده کنیم.
به نظر شما چه زوایایی از شخصیت، افکار و آثار بوعلی مغفول و از توجه محققان به‌دور مانده است؟
بوعلی در حدود 237 کتاب بزرگ و کوچک (رساله) دارد. در این بین، دو کتاب را به زبان فارسی و باقی آثار به زبان علمی آن روزگار یعنی زبان عربی تألیف کرده است. متأسفانه آثار بسیار زیادی از این دانشمند هنوز به زبان فارسی برگردانده نشده است. بوعلی در زمینه‌هایی گوناگون از جمله موسیقی کتاب نوشته که هنوز مردم آنها را نمی‌شناسند. گاهی برگردان یا ترجمه‌هایی ثقیل بر این کتاب‌ها نوشته‌اند. دکتر غلامحسین صدیقی، کتاب‌های بوعلی را برشمرده است اما بسیاری از این کتاب‌ها و رساله‌ها خاک می‌خورند و به صحنه جامعه وارد نشده‌اند.
به نظر شما کتاب‌هایی که برای نسل امروز در مورد بوعلی نوشته می‌شود، باید چه ویژگی‌هایی داشته باشند؟
این کتاب‌ها باید به زبان ساده و برای نوجوانان نوشته شوند زیرا بوعلی یک اسطوره است و باید الگوی ما باشد تا در دنیا بدرخشیم. بوعلی 58 سال زیسته است و در کتابی با عنوان «مرد هزار ساله»، 58 داستان از او به زبانی ساده روایت شده است. این آثار باید در دوران ابتدایی یا متوسطه تدریس شود تا برای نسل آینده ما مفید باشد.ما باید فرزندان خود را از همان دوران کودکی با این شخصیت آشنا کنیم.
همان‌طور که گفتید، از دیرباز یکی از دلمشغولی‌های شما، معرفی بوعلی به عنوان شخصیتی جهانی بوده است. برای رسیدن به این مهم، چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید؟
امسال در همدان تعدادی از دانشجویان دانشگاه «بوعلی سینا» بر مزار بوعلی گرد هم آمدند و آیین سوگند به‌جای آوردند. پیشنهاد می‌کنم در اول شهریورماه سال آینده، رؤسای دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور با حضور وزیر بهداشت و درمان، به همدان بیایند و سوگند یاد کنند. بعد از آن در سال‌های آینده این رویداد در سطح کشورهای جهان اسلام برگزار شود به این صورت که از وزیران بهداشت جهان اسلام به همراه دو دانشجو از هر کشور دعوت کنیم که در این مراسم حضور داشته باشند.
همچنین در حال‌حاضر، پزشکان ما براساس سوگندنامه «بقراط»، سوگند یاد می‌کنند در حالی‌که می‌توانیم از نوشته‌های بوعلی، سوگندنامه «پورسینا» را تهیه کنیم. همچنین باید از طریق آرامگاه بوعلی که یکی از زبیاترین بناهاست، گردشگران را جذب و وارد کشور کنیم.
در کتاب «نادره دانای جهان: پورسینا»، نویسنده نگاهی چند بعدی به ابوعلی‌سینا دارد. میدانچی به رسم معمول فصل اول را با زندگینامه ابوعلی سینا آغاز می‌کند اما هدفش شرح زندگانی نیست. خواننده، بوعلی را در قلم سعید نفیسی، محسن بینا، علی‌اصغر حکمت، هوشنگ سیحون و ... می‌شناساند.
زوایای مختلف شخصیت پورسینا، در فصل دوم بررسی می‌شود. فصلی که در آن، علی‌اصغر حکمت از ابن سینا به عنوان بزرگترین طبیب و حکیم ایرانی؛ جهانشاه صالح، از بوعلی به عنوان بزرگترین پزشک مشرق زمین؛ محمود نجفی از او به عنوان نابغه جهان پزشکی و مردی برتر از عصر خویش؛ ذبیح‌الله صفا، درباره ابن‌سینا در داستانهای ایرانی؛ تقی پورنامداریان از داستانهای رمزی بوعلی؛ بدیع‌الزمان فروزانفر، درباره ابوعلی سینا و تصوف؛ محمدعلی اسلامی ندوشن، درباره عشق از نظر بوعلی؛ عبدالحسین زرین‌کوب از سیاست، طب، عشرت و شعر؛ مهدی برکشلی از موسیقی ابن‌سینا و ... سخن گفتهاند و ابوعلی را توصیف کرده‌اند.
ابوعلی سینا، این یگانه روزگار در علوم مختلف مهارت داشت، شعر هم می‌گفت. دکتر سعید نفیسی، اشعار منسوب به بوعلی را گردآوری کرده است، که مؤلف در این کتاب به آنها اشاره می‌کند:
با دشمن من چو دوست بسیار نشست/ با دوست نشایدم دگربار نشست
پرهیز از آن شکر که با زهر آمیخت/ بگریز از آن مگس که بر مار نشست (ص 393)
دانی چه حکمت است که فرزند را پدر/ منت ندارد ار دهدش روز و شب عطا
یعنی در این جهان که محل حوادث است/ در محنت وجود تو آورده‌ای مرا (ص 394)
در فصل چهارم، بوعلی در آیینه شعر فارسی، شعر تاجیکی و افغانی معرفی شده است. فصل پنجم هم به‌عنوان آخرین بخش نوشتاری کتاب، به «پیشنهاد جایزه جهانی ابن سینا و مکاتبات اداری گردآوردنده، مقالات مطبوعاتی، گزارش همایش‌های برگزار شده و سخنرانی‌های همایش جایزه بوعلی سینا ملی و بین‌المللی (یونسکو)» اختصاص دارد. کتاب در فصل ششم با تصاویری از چهره و آرامگاه بوعلی به پایان می‌رسد.
کتاب «نادره دانای جهان: پورسینا» به کوشش مسعود میدانچی، در 600صفحه توسط انتشارات «روزبهان» به‌چاپ رسیده است. این کتاب با شمارگان 15 هزار نسخه به بهای 295 هزار ریال در اختیار علاقه‌مندان قرار دارد.
نظر شما