به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - نفیسه امامی: برزویی با ارائه مقاله‌ای بانام «ستارخان سردار ملی در رمان‌های تاریخی» سخنانش را در این نشست این‌گونه آغاز کرد: پس از برپایی پان‌ترکیسم توسط استعمار و کانون یهود در سده نوزدهم، سیاستمداران افراطی ترکیه و باکو نگاه خود را به استان آذربایجان ایران دوختند تا زمینه جدایی این سرزمین را به بهانه تکلم ساکنان آن به زبان ترکی از کشورمان فراهم سازند. ازآنجاکه کوشش‌های آن‌ها برای ایجاد تشکل‌های پان ترکی در میان آذربایجانی‌های ایران مخاطب چندانی نیافت، پان‌ترک‌ها برای ساخت هویتی نوین از اهالی آذربایجان به تلاش در زمینه فرهنگ روی آوردند.
وی در ادامه افزود: ادبیات داستانی و رمان‌های تاریخی ازجمله ابزارهای فرهنگی و هویت‌ساز هستند و تأثیری که یک رمان تاریخی بر مخاطبان جوانش می‌گذارد به‌مراتب بالاتر و بیشتر از متون تاریخی خشک و آکنده از استدلال برای خوانندگان و به‌ویژه جوانان است.
وی که دارای دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی است، افزود: به نظر می‌رسد که ستارخان به دلیل نقشی که در تداوم مشروطیت ایران بازی کرد مناسب‌ترین فرد آذری برای پردازش یک شخصیت افسانه‌ای ایده آل از سوی پان‌ترکیسم تشخیص داده‌شده است. پردازشی دروغین از ویژگی‌های ستارخان مشروطه‌خواه ایران‌دوست و تبدیل شخص او و مردمش به انسان‌هایی پیشرو که با ایران و ایرانی هیچ‌گونه همخوانی و هم‌داستانی نداشته‌اند از اهداف داستان‌نویسان آن‌سوی ارس است.
برزویی گفت: تأکید بر سرنوشت جدای آذربایجانی‌ها از دیگر ایرانیان، تعویض تلویحی جای استبداد و استعمار که امثال ستارخان و همراهانش با آن در جنگ بودند با ایران و ایرانی هدف دیگر آن‌ها است.
وی در پایان سخنانش افزود: هدف از این بحث بازخوانی اهداف و ترفندهای کسانی است که به‌ظاهر اهل ادبیات و داستان هستند ولی در خفا به نابودی و تجزیه ایران می‌اندیشند و بر آنند که زمینه این مهم را با نگارش رمان‌های تاریخی و قبولاندن اندیشه‌های خود به جوانان آذربایجانی فراهم سازند.
ستارخان به روایت درّ خوشاب تاریخ ناشناخته منظوم مشروطه آذربایجان
سپس داود پروین‌زاده، نوه سراینده در خوشاب مقاله‌ای بانام «ستارخان به روایت درّ خوشاب تاریخ ناشناخته منظوم مشروطه آذربایجان» ارائه داد و گفت: باوجود گذشت بیش از یک قرن از انقلاب مشروطه هنوز هم منابعی دست‌اول وجود دارد که انتشار آن‌ها می‌تواند در روشن‌تر شدن حوادث مشروطه مؤثر باشد. مجموعه در خوشای یکی از منابع منتشرنشده تاریخ مشروطیت آذربایجان است که سراینده آن‌یکی از منشیان و شاعران و دبیران آ ستیانی ساکن تبریز بوده است که تاکنون به‌صورت خطی نزد خانواده و بازماندگانش باقی‌مانده است.
وی افزود: راوی که خواسته همانند فردوسی تاریخ را در قالب شعر روایت کند خود از شاهدان عینی حوادث تبریز بوده است که هم با مشروطه‌خواهان و هم با مستبدان آشنایی داشت به همین علت اطلاعات بسیار دقیقی از وقایع ناگفته یا کمتر گفته مشروطه در تبریز و به‌ویژه مبارزات ستارخان سردار ملی روایت کرده است. وی که سرودن و تدوین این مجموعه را در سال‌های آغازین سلطنت رضاشاه به اتمام رسانده بود نسخه‌ای را به دربار می‌فرستد.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: رفتاری که با فردوسی شده بود با وی هم تکرار می‌شود و وی همچون فردوسی در پایان درّ خوشاب به طعن شاه بی‌اصل‌ونسب می‌پردازد و به نظر همین ابیات موجب می‌شود تا نزدیک به ۹۰ سال این کتاب مفصل که بیش از ۲۰ هزار بیت است روی از محققان بپوشاند و امید است باهمت بلند صاحب‌نظران مقدمات انتشار آن فراهم شود.
بزرگان جامعه بی‌توجه به تاریخ همچون کودکان‌اند
در ادامه این مراسم دکتر محمدرضا پورمحمدی، رئیس دانشگاه تبریز با اشاره به اهمیت جایگاه تاریخ گفت: من رشته تاریخ نخوانده‌ام اما به این صحبت که «کودکان ملتی که به تاریخ اهمیت می‌دهند، مانند بزرگانش هستند و جامعه‌ای که به تاریخ بی‌توجه است، بزرگانش همچون، کودکان‌اند» اهمیت می‌دهم.
پورمحمدی افزود: تشکیل دولت صفویه و رسمیت یافتن مذهب شیعه در ایران، ضمن اینکه نقطه عطفی در تاریخ محسوب می‌شود، گویای نقش ویژه آذربایجان در شکل‌گیری ایران جدید با هویت تشیع و متمایز از همسایگانش است. رسمیت یافتن تشیع در ایران از تبریز و توسط شاه اسماعیل اول اعلام شد و به‌جاهای دیگر رسوخ پیدا کرد. این نگاه در فرهنگ و ادبیات ایران تأثیر قابل‌توجهی داشته است.
این مقام مسئول تشیع را یکی از مهم‌ترین عوامل اتحاد مردم دانست و مردم آذربایجان را پرچم‌دار آن معرفی کرد و گفت: نهضت‌ها و قیام‌ها در ایران سراسری بودند و این ویژگی ریشه در نهاد مذهب دارد. وجود نهادهای دینی و مذهب تشیع باعث ایجاد شبکه به هم پیوسته‌ای شده است.
رئیس دانشگاه تبریز افزود: نقش آذربایجان در حفظ وحدت و همبستگی در مشروطه متجلی است و انتشار بیش از ۱۱۰ نشریه در آذربایجان و در دوران مشروطه‌خواهی گواه این مطلب است.
ستارخان، ستاره تابناک آسمان مشروطیت
دکتر منصور حقیقت‌پور، عضو کمیسیون امنیت ملی و روابط خارجی مجلس دیگر سخنران این مراسم بود. وی ستارخان را دارای نقش دین‌مدار هوشمند دانست و گفت: ستارخان ازجمله تابناک‌ترین ستاره‌های آسمان مشروطیت و بزرگ‌ترین مجاهدان استقلال ایران‌زمین است.
وی ادامه داد: ستارخان در عمل و به‌فرمان مراجع تقلید علیه سلطنت محمدعلی شاه قاجار قیام و جان و مال خود را در این راه فدا کرد. مهاجرت پدر وی به تبریز، او را با مقاومت و مبارزه با حاکمان دیکتاتور وقت آشنا کرد و بدین ترتیب نام او بر سر زبان‌ها افتاد و شناخته شد.
ستارخان مشروطه را به ایران بازگرداند
حقیقت‌پور افزود: ستارخان با مجاهدت زیاد خود، مشروطه را به ایران بازگردانید و پایداری بی‌مثال او نشأت‌گرفته از پایداری به موازین اسلام و اصول مشروعیت و تقلید از مراجع عظام بود.
عضو کمیسیون امنیت ملی و روابط خارجی مجلس بابیان اینکه این سرباز کشور در برابر ظالمان ایستاد و مبارزه کرد، گفت: پایبندی ستارخان بر دین‌مداری و پیروی از علما آن‌قدر آشکار بود که فرد دین‌گریزی همچون احمد کسروی به آن اذعان می‌کند.
پیام دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی
در ادامه این مراسم پیام دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی به این نشست قرائت شد. در متن این پیام آمده است: «در آستانه یک صدمین سالگرد درگذشت ستارخان سردار ملی انقلاب مشروطه ایران برای بررسی نقش و جایگاه وی در تاریخ مبارزات اسلامی مردم ایران، نشستی علمی با حضور اساتید محترم و محققان تاریخ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی رویداد حسنه‌ای است تا یاد مجاهدان و مبارزان استقلال و آزادی ایران گرامی داشته شود. مجاهدان و مبارزاتی که با فرامین مراجع عظام تقلید از یک سو با دیو استبداد خودکامه به نبرد برخاستند و از سوی دیگر با متجاوزان خارجی که خواهان از میان بردن حیثیت و شرافت و استقلال مردم ایران بوده‌اند تا پای جان ایستادگی نموده‌اند.
ستارخان یکی از هزاران جانباز و فداکار آذربایجان عزیز است که جان خود را در کف اخلاص نهاد تا مردم ایران این سرزمین کهن‌سال، لذت و نعمت عدالت را که جلوه‌ای از هویت ملی ایرانی است را دریابد. قطعاً در سخنرانی‌های علمی این نشست فرازهایی از مبارزات این دلاور ایرانی بازگو خواهد شد بااین‌حال محققان و نخبگان بایستی به این امر مهم توجه داشته باشند که هم‌عصر ستارخان، مدعیانی روشنفکر بودند که برای ایران و ایرانی تنها راه ترقی را تبعیت و تقلید کورکورانه از غرب از فرق سر تا نوک پا، تجویز می‌کردند. اما ستار برآمده از توده مردم فرودست خواهان اعتلای ایران و ایرانی زیر پرچم اسلام و امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام بوده و در جواب ژنرال کنسول دولت بیگانه باصلابت اظهار می‌دارد: «که آرزو دارد هفت دولت بزرگ آن روز زیر بیرق حضرت ابوالفضل (ع) و بیرق ایران باشد.»
تاریخ حیات ستارخان، رفتار فردی وی نیست بلکه یک منش تاریخی از رادمردان ایرانی است که برای دفاع از دین که ناموس مردم ایران است، از همه‌چیز خود گذشته‌اند. تاریخ ایران رادمردان بزرگی از آذربایجان را سراغ دارد که بی‌ادعا در تثبیت و تحکیم هویت اصیل دینی این مرزوبوم گام برداشته‌اند. رسمیت مذهب حقه اهل‌بیت علیهم‌السلام تکاپوی ایرانیان حقیقت‌جویی بود که گم‌گشته خود را در دامان قرآن مجید و خاندان گرامی پیامبر یافتند.
تاریخ انقلاب اسلامی و دوران مبارزه علیه سلطنت خودکامه و وابسته پهلوی و سال‌های حماسه و دفاع مقدس هم گواه روشنی دیگر بر نقش و جایگاه دلیرمردان ایرانی آذربایجان است، که شرح و بسط آن فرصتی دیگر می‌طلبد. چگونه می‌توان از تاریخ انقلاب اسلامی سخن گفت ولی یادی از قیام شورانگیز مردم تبریز در بیست و نهم بهمن سال پنجاه و شش در دفاع از حریم رهبری و مرجعیت حضرت امام (ره) نکرد.»
پایان‌بخش این مراسم نیز به رونمایی از سردیس ستارخان اختصاص داشت.
نشست علمی تخصصی یک صدمین سالگرد درگذشت ستارخان، سردار ملی ایران با حضور حجت‌الاسلام سید محمود دعایی، سرپرست موسسه اطلاعات، دکتر محمد رجبی، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، دکتر منصور حقیقت‌پور، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، دکتر رحیم شهرتی‌فر، فرماندار تبریز، دکتر محمدرضا پورمحمدی، رئیس دانشگاه تبریز و نمایندگان مجلس شامگاه سه‌شنبه (۲۰ آبان ماه) در تالار شهید مدرس مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
وی در ادامه افزود: ادبیات داستانی و رمان‌های تاریخی ازجمله ابزارهای فرهنگی و هویت‌ساز هستند و تأثیری که یک رمان تاریخی بر مخاطبان جوانش می‌گذارد به‌مراتب بالاتر و بیشتر از متون تاریخی خشک و آکنده از استدلال برای خوانندگان و به‌ویژه جوانان است.
وی که دارای دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی است، افزود: به نظر می‌رسد که ستارخان به دلیل نقشی که در تداوم مشروطیت ایران بازی کرد مناسب‌ترین فرد آذری برای پردازش یک شخصیت افسانه‌ای ایده آل از سوی پان‌ترکیسم تشخیص داده‌شده است. پردازشی دروغین از ویژگی‌های ستارخان مشروطه‌خواه ایران‌دوست و تبدیل شخص او و مردمش به انسان‌هایی پیشرو که با ایران و ایرانی هیچ‌گونه همخوانی و هم‌داستانی نداشته‌اند از اهداف داستان‌نویسان آن‌سوی ارس است.
برزویی گفت: تأکید بر سرنوشت جدای آذربایجانی‌ها از دیگر ایرانیان، تعویض تلویحی جای استبداد و استعمار که امثال ستارخان و همراهانش با آن در جنگ بودند با ایران و ایرانی هدف دیگر آن‌ها است.
وی در پایان سخنانش افزود: هدف از این بحث بازخوانی اهداف و ترفندهای کسانی است که به‌ظاهر اهل ادبیات و داستان هستند ولی در خفا به نابودی و تجزیه ایران می‌اندیشند و بر آنند که زمینه این مهم را با نگارش رمان‌های تاریخی و قبولاندن اندیشه‌های خود به جوانان آذربایجانی فراهم سازند.
ستارخان به روایت درّ خوشاب تاریخ ناشناخته منظوم مشروطه آذربایجان
سپس داود پروین‌زاده، نوه سراینده در خوشاب مقاله‌ای بانام «ستارخان به روایت درّ خوشاب تاریخ ناشناخته منظوم مشروطه آذربایجان» ارائه داد و گفت: باوجود گذشت بیش از یک قرن از انقلاب مشروطه هنوز هم منابعی دست‌اول وجود دارد که انتشار آن‌ها می‌تواند در روشن‌تر شدن حوادث مشروطه مؤثر باشد. مجموعه در خوشای یکی از منابع منتشرنشده تاریخ مشروطیت آذربایجان است که سراینده آن‌یکی از منشیان و شاعران و دبیران آ ستیانی ساکن تبریز بوده است که تاکنون به‌صورت خطی نزد خانواده و بازماندگانش باقی‌مانده است.
وی افزود: راوی که خواسته همانند فردوسی تاریخ را در قالب شعر روایت کند خود از شاهدان عینی حوادث تبریز بوده است که هم با مشروطه‌خواهان و هم با مستبدان آشنایی داشت به همین علت اطلاعات بسیار دقیقی از وقایع ناگفته یا کمتر گفته مشروطه در تبریز و به‌ویژه مبارزات ستارخان سردار ملی روایت کرده است. وی که سرودن و تدوین این مجموعه را در سال‌های آغازین سلطنت رضاشاه به اتمام رسانده بود نسخه‌ای را به دربار می‌فرستد.
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: رفتاری که با فردوسی شده بود با وی هم تکرار می‌شود و وی همچون فردوسی در پایان درّ خوشاب به طعن شاه بی‌اصل‌ونسب می‌پردازد و به نظر همین ابیات موجب می‌شود تا نزدیک به ۹۰ سال این کتاب مفصل که بیش از ۲۰ هزار بیت است روی از محققان بپوشاند و امید است باهمت بلند صاحب‌نظران مقدمات انتشار آن فراهم شود.
بزرگان جامعه بی‌توجه به تاریخ همچون کودکان‌اند
در ادامه این مراسم دکتر محمدرضا پورمحمدی، رئیس دانشگاه تبریز با اشاره به اهمیت جایگاه تاریخ گفت: من رشته تاریخ نخوانده‌ام اما به این صحبت که «کودکان ملتی که به تاریخ اهمیت می‌دهند، مانند بزرگانش هستند و جامعه‌ای که به تاریخ بی‌توجه است، بزرگانش همچون، کودکان‌اند» اهمیت می‌دهم.
پورمحمدی افزود: تشکیل دولت صفویه و رسمیت یافتن مذهب شیعه در ایران، ضمن اینکه نقطه عطفی در تاریخ محسوب می‌شود، گویای نقش ویژه آذربایجان در شکل‌گیری ایران جدید با هویت تشیع و متمایز از همسایگانش است. رسمیت یافتن تشیع در ایران از تبریز و توسط شاه اسماعیل اول اعلام شد و به‌جاهای دیگر رسوخ پیدا کرد. این نگاه در فرهنگ و ادبیات ایران تأثیر قابل‌توجهی داشته است.
این مقام مسئول تشیع را یکی از مهم‌ترین عوامل اتحاد مردم دانست و مردم آذربایجان را پرچم‌دار آن معرفی کرد و گفت: نهضت‌ها و قیام‌ها در ایران سراسری بودند و این ویژگی ریشه در نهاد مذهب دارد. وجود نهادهای دینی و مذهب تشیع باعث ایجاد شبکه به هم پیوسته‌ای شده است.
رئیس دانشگاه تبریز افزود: نقش آذربایجان در حفظ وحدت و همبستگی در مشروطه متجلی است و انتشار بیش از ۱۱۰ نشریه در آذربایجان و در دوران مشروطه‌خواهی گواه این مطلب است.
ستارخان، ستاره تابناک آسمان مشروطیت
دکتر منصور حقیقت‌پور، عضو کمیسیون امنیت ملی و روابط خارجی مجلس دیگر سخنران این مراسم بود. وی ستارخان را دارای نقش دین‌مدار هوشمند دانست و گفت: ستارخان ازجمله تابناک‌ترین ستاره‌های آسمان مشروطیت و بزرگ‌ترین مجاهدان استقلال ایران‌زمین است.
وی ادامه داد: ستارخان در عمل و به‌فرمان مراجع تقلید علیه سلطنت محمدعلی شاه قاجار قیام و جان و مال خود را در این راه فدا کرد. مهاجرت پدر وی به تبریز، او را با مقاومت و مبارزه با حاکمان دیکتاتور وقت آشنا کرد و بدین ترتیب نام او بر سر زبان‌ها افتاد و شناخته شد.
ستارخان مشروطه را به ایران بازگرداند
حقیقت‌پور افزود: ستارخان با مجاهدت زیاد خود، مشروطه را به ایران بازگردانید و پایداری بی‌مثال او نشأت‌گرفته از پایداری به موازین اسلام و اصول مشروعیت و تقلید از مراجع عظام بود.
عضو کمیسیون امنیت ملی و روابط خارجی مجلس بابیان اینکه این سرباز کشور در برابر ظالمان ایستاد و مبارزه کرد، گفت: پایبندی ستارخان بر دین‌مداری و پیروی از علما آن‌قدر آشکار بود که فرد دین‌گریزی همچون احمد کسروی به آن اذعان می‌کند.
پیام دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی
در ادامه این مراسم پیام دکتر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی به این نشست قرائت شد. در متن این پیام آمده است: «در آستانه یک صدمین سالگرد درگذشت ستارخان سردار ملی انقلاب مشروطه ایران برای بررسی نقش و جایگاه وی در تاریخ مبارزات اسلامی مردم ایران، نشستی علمی با حضور اساتید محترم و محققان تاریخ در کتابخانه مجلس شورای اسلامی رویداد حسنه‌ای است تا یاد مجاهدان و مبارزان استقلال و آزادی ایران گرامی داشته شود. مجاهدان و مبارزاتی که با فرامین مراجع عظام تقلید از یک سو با دیو استبداد خودکامه به نبرد برخاستند و از سوی دیگر با متجاوزان خارجی که خواهان از میان بردن حیثیت و شرافت و استقلال مردم ایران بوده‌اند تا پای جان ایستادگی نموده‌اند.
ستارخان یکی از هزاران جانباز و فداکار آذربایجان عزیز است که جان خود را در کف اخلاص نهاد تا مردم ایران این سرزمین کهن‌سال، لذت و نعمت عدالت را که جلوه‌ای از هویت ملی ایرانی است را دریابد. قطعاً در سخنرانی‌های علمی این نشست فرازهایی از مبارزات این دلاور ایرانی بازگو خواهد شد بااین‌حال محققان و نخبگان بایستی به این امر مهم توجه داشته باشند که هم‌عصر ستارخان، مدعیانی روشنفکر بودند که برای ایران و ایرانی تنها راه ترقی را تبعیت و تقلید کورکورانه از غرب از فرق سر تا نوک پا، تجویز می‌کردند. اما ستار برآمده از توده مردم فرودست خواهان اعتلای ایران و ایرانی زیر پرچم اسلام و امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام بوده و در جواب ژنرال کنسول دولت بیگانه باصلابت اظهار می‌دارد: «که آرزو دارد هفت دولت بزرگ آن روز زیر بیرق حضرت ابوالفضل (ع) و بیرق ایران باشد.»
تاریخ حیات ستارخان، رفتار فردی وی نیست بلکه یک منش تاریخی از رادمردان ایرانی است که برای دفاع از دین که ناموس مردم ایران است، از همه‌چیز خود گذشته‌اند. تاریخ ایران رادمردان بزرگی از آذربایجان را سراغ دارد که بی‌ادعا در تثبیت و تحکیم هویت اصیل دینی این مرزوبوم گام برداشته‌اند. رسمیت مذهب حقه اهل‌بیت علیهم‌السلام تکاپوی ایرانیان حقیقت‌جویی بود که گم‌گشته خود را در دامان قرآن مجید و خاندان گرامی پیامبر یافتند.
تاریخ انقلاب اسلامی و دوران مبارزه علیه سلطنت خودکامه و وابسته پهلوی و سال‌های حماسه و دفاع مقدس هم گواه روشنی دیگر بر نقش و جایگاه دلیرمردان ایرانی آذربایجان است، که شرح و بسط آن فرصتی دیگر می‌طلبد. چگونه می‌توان از تاریخ انقلاب اسلامی سخن گفت ولی یادی از قیام شورانگیز مردم تبریز در بیست و نهم بهمن سال پنجاه و شش در دفاع از حریم رهبری و مرجعیت حضرت امام (ره) نکرد.»
پایان‌بخش این مراسم نیز به رونمایی از سردیس ستارخان اختصاص داشت.
نشست علمی تخصصی یک صدمین سالگرد درگذشت ستارخان، سردار ملی ایران با حضور حجت‌الاسلام سید محمود دعایی، سرپرست موسسه اطلاعات، دکتر محمد رجبی، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، دکتر منصور حقیقت‌پور، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس، دکتر رحیم شهرتی‌فر، فرماندار تبریز، دکتر محمدرضا پورمحمدی، رئیس دانشگاه تبریز و نمایندگان مجلس شامگاه سه‌شنبه (۲۰ آبان ماه) در تالار شهید مدرس مجلس شورای اسلامی برگزار شد.
نظر شما