به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) ورامین تاریخی به قدمت ایران‌زمین دارد؛ شاهد این سخن قلعه‌ها و کاخ‌هایی است که در اطراف شهر از روزگاران پیش از تاریخ به یادگار مانده‌اند. قلاعی چون قلعه ایرج که در وندیداد زرتشتیان از آن با عنوان وارنای مربع نام برده شده و براساس روایتی کهن فریدون، اسطوره ایرانی و هلاک‌کننده ضحاک ماردوش در این مکان زاده شد و چون مُلک خود را میان پسرانش تقسیم کرد، زیباترین و آبادترین سرزمین را به ایرج داد و او شهری در ورامین ساخت.
ورامین در دوره‌های مختلف تاریخی آبستن حوادث و رویدادهای گوناگونی بوده اما این‌بار تاریخ این شهر در دوره حکومت قاجارها بر این سرزمین موضوع و محور کتابی قرار گرفته است.
«تاریخ ورامین در عصر قاجار» از 14 فصل با عناوین «موقعیت جغرافیایی ورامین»، «نگاهی گذرا به ورامین در زمان حکومت افاغنه، افشاریه و زندیه»، «نقش ایلات خوار و ورامین، در شکل‌گیری سلسله قاجاریه»، «نگاهی به ورامین از سلطنت فتحعلیشاه تا دوره ناصری» و «سیمای ورامین در دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه از دیدگاه سیاحان اروپایی» بخشی از فصل‌های کتاب را تشکیل می‌دهد.
«واکنش ایلات و طوایف ورامین در رویارویی با انقلاب مشروطه ایران»، «شورش رشیدالسلطان اصانلو»، «نبرد علی‌خان ارشدالدوله با قوای دولتی در امامزاده جعفر ورامین»، «نمایندگان ایوانکی، خوار و ورامین در مجلس شورای ملی»، «وضعیت ورامین در زمان جنگ جهانی اول»، «معرفی برخی از حاکمان ورامین در دوره قاجاریه»، «غارت و ناامنی در بلوک ورامین»، «معرفی مشهورترین آثار و ابنیه تاریخی ورامین در ادوار مختلف» و «روستاهای ورامین» دیگر فصل‌های کتاب را شامل می‌شود.
فصل نخست کتاب به بیان موقعیت جغرافیایی و تقسیمات شهرستان ورامین می‌پردازد و در فصل دوم نیز به اختصار وضعیت این شهرستان در دوره‌های ما قبل قاجار بررسی می‌شود. در فصل بعدی نقش و جایگاه ایلات خوار و ورامین در تاسیس سلسله قاجاریه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
در بخشی از این فصل درباره طوایف ساکن در ورامین عهد قاجار آمده است: «در ورامین ایلات و طوایفی زندگی می‌کردند که به هنگام خیزش آقا محمدخان بر ضد حکومت زندیه و جنگ‌های وی با لطفعلی‌خان و رقبای دیگرش، از او حمایت کردند آن ایلات عبارت بودند از: قاجارها که شامل دو طایفه دولو و قوانلو می‌شدند، کردها که از ایلات پازوکی، سیل‌سپور و اینانلو تشکیل می‌شدند و هم‌چنین ایلات ترک که شامل اصانلو و افشار می‌شدند؛ و بالاخره اعراب ورامین که از بزرگترین حامیان آقا محمدخان به حساب می‌آمدند.»
فصل چهارم وضعیت ورامین از سلطنت فتحعلیشاه تا دوره ناصرالدین‌شاه را مورد تحلیل و واکاوی قرار می‌دهد. نویسنده برای اعتبار بخشیدن به مطالب این فصل به اسناد تاریخی استناد می‌کند و از تصاویر برجای مانده از این روزگار بهره می‌برد.
فصل پنجم با استناد به سفرنامه‌های اروپایی سیمایی از ورامین در دوره ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه ترسیم می‌کند. مادام ژان دیولافوا و سون اندرسن هدین سیاحانی هستند که در دوره قاجار از ورامین بازدید کردند و دیده‌ها و شنیده‌ها و تجربیات خود را در قالب سفرنامه به رشته تحریر درآوردند.
نویسنده معتقد است در بررسی انقلاب مشروطه ایران، نقش مردم شهرهای کوچکی چون ورامین نادیده گرفته شده و محققان تنها به نقش مردم تهران و شهرهای بزرگ در انقلاب مشروطه پرداخته‌اند. به همین دلیل در فصل ششم کتاب نقش و جایگاه ایلات و طوایف ورامین در این انقلاب مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. در این فصل اقدامات طرفداران و مخالفان مشروطیت در ورامین بررسی می‌شود.
فصل بعدی به شورش رشیدالسلطان اصانلو اختصاص دارد. در این فصل درباره عوامل این شورش می‌خوانیم: «شورش رشیدالسلطان در آن زمان به چند عامل بستگی داشت: نخست اینکه در زمان مشروطیت سرکردگی ایل اصانلو را به رضاخان، پسرعموی رشیدالسلطان سپرده بودند و این در حالی بود که از چندین سال قبل میان آن دو نفر بر سر ریاست ایل اصانلو درگیری وجود داشت، که سرانجام باعث گردید رشیدالسلطان در اواسط رجب 1328 ه.ق به دلیل نزاع و کشمکش با رضاخان و مخالفت کمپانی خالصجات با وی، سر به شورش بردارد و عامل دیگر اختلافی بود که در پایتخت بین مشروطه‌خواهان ایجاد شد و به ترور سیدعبدالله بهبهانی و میرزا علی محمدخان تربیت و جریان درگیری پارک اتابک منجر گردید.»
فصل هشتم نبرد علی‌خان ارشدالدوله با قوای دولتی در امامزاده جعفر ورامین را شرح می‌دهد. ارشدالدوله در ابتدای مشروطیت در زمره مشروطه‌خواهان بود اما به مرور در حلقه مخالفان مشروطه ورود پیدا کرد و پس از دوران استبداد صغیر و تبعید محمدعلی‌شاه به روسیه و بازگشت مجدد او به ایران، ارشدالدوله نیز به او پیوست و با گروه‌های دولتی درگیر شد.
در فصل بعدی نمایندگان ایوانکی، خوار و ورامین در دوره‌های اول تا پنجم مجلس شورای ملی معرفی می‌شوند. فصل دهم نیز وضعیت این شهرستان را در خلال جنگ جهانی اول مورد بررسی قرار می‌دهد.
در فصل یازدهم برخی از حاکمان ورامین در دوره قاجار همچون عبدالله خان سرتیپ، میرزا فتحعلی‌خان شیرازی، میرزا نصرالله خان ناصرالسلطنه، معدل‌الممالک، معظم‌السلطنه، میرزا حسین‌خان صدیق‌الممالک، ضرغام‌الممالک، میرزا محمدخان غفاری، میرزا بابا خان و سالار معتمد معرفی و اقدامات هریک بیان می‌شود.
فصل دوازدهم به معرفی برخی از مشهورترین اشرار و راهزنانی می‌پردازد که همواره بلوک خوار و ورامین را عرصه تاخت و تاز خود قرار داده و اموال مردم را به تاراج می‌بردند. نایب حسین کاشی و فرزندش ماشاالله خان کاشی، محمدحسن خان ظفر نظام شاهسون و علی خان سیاه‌کوهی و برادرش محمدخان مهمترین اشرار ورامین بودند که اغتشاشاتی را در ورامین پدید آورند و موجب زحمت و دردسر حکومت مرکزی شدند.
فصل بعد، برجسته‌ترین و مشهورترین آثار و ابنیه تاریخی ورامین را به اختصار معرفی می‌کند. قلعه ایرج، مسجد جامع، برج آرامگاهی علاءالدوله، قصر بهرام، کاروانسرای دیرگچین، کاروانسرای عین‌الرشید، امامزاده جعفر، امامزاده یحیی، امامزاده شاهزاده محمد، نارین قلعه، عمارت ناصریه و پل باقرآباد از مهمترین بناهای تاریخی این شهرستان است که در کتاب به آنها پرداخته شده است. فصل پایانی کتاب نیز اسامی روستاهای ورامین را به ترتیب حروف الفبا بیان می‌کند.
چاپ نخست کتاب «تاریخ ورامین در عصر قاجار» نوشته محمد هداوندخانی در 374 صفحه با شمارگان یک‌هزار نسخه و بهای 20 هزار تومان از سوی انتشارات کوشش پاینده در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
جمعه ۷ فروردین ۱۳۹۴ - ۱۰:۴۳
نظر شما