به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) كتاب دو جلدي «تئاتر و سينماي آربي اُوانسيان از وراي نوشته‌ها، گفتگوها و عكس‌ها» با پيش‌گفتار پيتر بروك (کارگردان شهیر تئاتر انگلستان) توسط انتشارات روزنه منتشر شده است. اين كتاب هزار صفحه‌ای، حاصل يك دهه پژوهش، گردآوري و تدوين مجيد لشكری است كه از طريق رويارويي گفته‌ها، نوشته‌ها و عكس‌های جمع‌آوری‌شده و همچنين مطالب تاريخی به‌جامانده، به تئاتر و سينماي آربي اُوانسيان مي‌پردازد.
آربی اُوانیسیان متولد 1321 تا سال‌های 1357 ،بیش از 20 تئاتر پیشرو (آوانگارد) را به روی صحنه برد و همچنین اولین کارگردانی بود که با استقبال از نمایشنامه‌های عباس نعلبندیان، آن‌ها را به روی صحنه برد.
وی همچنین در همان سال‌ها یک فیلم بلند به نام «چشمه» و یک فیلم نیمه‌کاره رها شده به نام «شوهر آهو خانم» را در کارنامه خود ثبت کرد. در سال 1985 هم با همکاری یک گروه ارمنی فیلم بلند «چگونه پیشبند سوزن‌دوزی‌شدهٔ مادرم در زندگیم گسترده می‌شود» را ساخت. اُوانیسیان سال‌های بعد از انقلاب را در خارج از ایران می‌گذراند و آغاز این پروژه به اولین سفر او به ایران در سال 1381 باز می‌گردد.
مجید لشکری پژوهشگر و مولف این کتاب، در تشریح ساختار این کتاب به ایبنا گفت: این کتاب با یادداشت من و سپس نوشته‌ای از فرهاد مهندس‌پور (استادیار گروه کارگردانی دانشگاه تربیت مدرس) و همچنین «پیش گفتار» پیتر بروک شروع می‌شود.
فرهاد مهندس‌پور درباره این کتاب گفته است: «کتاب پیش‌ِرو نخستین پژوهش فراگیر ویژه آربی اوانیسیان است که در ایران به چاپ می‌رسد. این کتاب با این که دیر هنگام چاپ می‌شود، ولی در بردارنده ویژگی‌هایی است که آن را همچنان نو نگاه داشته است. دیرهنگام بودن این کتاب از آن‌رو است که همچون بخشی از پیشینه تئاتر و سینمای ایران در تاریکی به سر برده است و نو بودن آن از آن‌رو است که خوانندگان در آن گوشه‌هایی از این پیشینه تاریک را به روشنی خواهند دید.»
لشکری ادامه داد: کتاب در دو جلد و هشت بخش تدوین شده است. جلد اول شامل رويدادنگاری زندگي و فعاليت‌های هنری- فرهنگي اوست و همچنين در برگیرنده مجموعه گفتگوهایی با آربي اُوانسيان، بازيگران و همكاران او و همچنین مرور یادداشت‌ها و گفته‌های صاحب‌نظران درباره کارهای این هنرمند است.
وی افزود: در جلد دوم نمونه‌هايی از نوشته‌ها و گفتگوهای آربي اُوانسيان به همراه نقد و نظرهای چاپ‌شده درباره آثار او در مطبوعات دهه‌های 40 و 50، گردآوری و تدوين شده‌اند. اين جلد با پس‌گفتاری از آربی اُوانسيان و چند فهرست از مطالب و کارهای این هنرمند در تئاتر و سینما پایان مي‌يابد.
این نویسنده در معرفی برخی صاحب‌نظران و هنرمندانی را که در تدوین این کتاب همکاری داشته‌اند عنوان کرد: فوزیه مجد، محمدرضا اصلانی، هوشنگ آزادی‌ور، رامین جهان‌بیگ‌لو، ژانت لازاریان، سوسن تسلیمی، ملک جهان خصائی، داریوش فرهنگ، فردوس کاویانی و آتیلا پسیانی در تهیه این کتاب همکاری داشته‌اند.
لشکری در پاسخ به این سوال که این پروژه را از چه زمانی آغاز کرده است؟ گفت: در بدو ورود به دانشگاه در رشته کارگردانی تئاتر، نوشته‌های عباس نعلبندیان را می‌خواندم، همان زمان این سوال در من ایجاد شد که چه کسی از این متون توانسته اجرای صحنه‌ای داشته باشد. به نام آربی اُوانسیان که برخوردم، متوجه شدم در هیچ کتابی به جز «تاریخ طراحی صحنه تئاتر ایران»، درباره کارهای او نوشته‌ای وجود ندارد.
وی افزود: با گردآوری منابع و اسناد، در سال 1381 پژوهش در زمینه کارهای ُوانیسیان را شروع کردم و در تمام این سال‌ها می‌خواستم کاری را انجام دهم که تا به حال نه تنها در مورد او بلکه درباره هیچ کارگردان دیگری در تئاتر ایران صورت نگرفته است. همچنین لازم بود انعکاسی از کارهای سینماییِ هرچند اندک اوانیسیان هم ارائه دهم.
لشکری در توضیح رویکرد کتاب در معرفی آربی اُوانسیان توضیح داد: این کتاب بستری فراهم می‌کند تا ارزیابی دقیقی از کارها و جایگاه این هنرمند ممکن شود. اگرچه آشکار است که برای این پژوهش سابقه‌ای وجود نداشته اما این بدان معنا نیست که تأکید خاصی بر جایگاه این هنرمند داشته باشم.
وی افزود: تلاش من این بوده تا بستری گسترده برای شناخت یکی از کارگردانان تئاتر و سینمای نوین ایران فراهم سازم و هنرمندی را معرفی کنم که تاکنون از او غافل مانده‌ایم.
این نویسنده به حجم انجام تحقیقات میدانی در این پروژه اشاره کرد و گفت: در این مسیر با وجود برخی استقبال‌‌ها با بی‌میلی‌های فراوان، بی‌توجهی‌ها و طردشدن‌های مکرر مواجه شدم.
لشکری با اشاره به این‌که کتاب، شرح فعالیت‌های اخیر آربی در خارج از ایران را نیز در بر گرفته است، درباره یادداشت پیتر بروک برای این کتاب گفت: پیتر بروک، وقتی از گستردگی پژوهش من مطّلع شد، بلافاصله درخواستم را با استقبال پذیرفت و پیش‌گفتار این کتاب را در سال 1390 نوشت.
وی افزود: این کارگردان شهیر انگلستان، با توجه با این که با اشخاص بسیار زیادی در عرصه تئاتر و سینما فعالیت داشته، به جز آربی اُوانسیان، تنها برای کتاب دو هنرمند دیگر به نام‌های «یرژی گرتوسکی» و «یوشی اویدا» مقدمه نوشته است.
لشکری ادامه داد: در نخستین سطر نوشته پیتر بروک می‌خوانیم: «آربی استثنا است». بروک پس از اشاره به آشنایی‌اش با اُوانسیان به توصیف شخصی‌اش از اهمیت این هنرمند و موارد دیگری به صورت موجز می‌پردازد. او با همان جمله آغازین، نوشته‌اش را پایان می‌دهد.
این پژوهشگر در توضیح این‌که آیا انجام این پروژه با حمایت سازمان یا مرکز خاصی همراه بوده است، گفت: این پژوهش از آغاز تا پایان آن به طور مستقل پیش رفته است. وقتی منتظر حمایت‌ها بمانیم، بیش از آن چه باید بدانیم، به فراموشی عادت خواهیم کرد.
وی با تاکید بر تحقیقات میدانی در انجام چنین پروژه‌هایی، افزود: امروز عرصه پژوهش‌هایمان در تاریخ‌نگاری تئاتر ایران، آشکارا ناچیز شده است. به جز چند استثنا، اغلب کارهایی که برای آشنایی مخاطبان در ارتباط با تئاتر معاصر ایران شده، به جای آن که به هسته درونی کارها اهمیت دهد، غرق در غبار غرض‌ورزی‌های رایج و یا خاطره‌هایی هستند که به هیچ عنوان مستند نبوده و نمی‌توانند برای پژوهش‌هایی صحیح و قابل ارجاع استفاده شوند، از این رو محققان نسل بعدی حاصلی جز تکرار حواشی نخواهند داشت.
کتاب «تئاتر و سينماي آربي اُوانسيان از وراي نوشته‌ها، گفتگوها و عكس‌ها» در دو جلد و هزار صفحه با شمارگان هزار نسخه به بهای 72 هزار تومان از سوی انتشارات روزنه روانه بازار شده است.
نظر شما