خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- به گفته بسیاری از اهالی شناخته‌شده و اهل مطالعه سینمای ایران، ناشران کتاب‌های سینمایی در ارائه منابعی که به شکل ملموس نیازهای روز و کاربردی سینماگران را مورد توجه قرار داده باشد، موفق عمل نکرده و مجموعه کتاب‌های موجود با آنچه باید باشند، فاصله زیادی دارند.
گروه هنر و رسانه ایبنا با هدف بررسی دلایل این کاستی‌ها و انعکاس پیشنهادها از زبان برخی اهالی شناخته‌شده و پیشکسوت سینمای ایران، گفتگو‌هایی را با موضوع بررسی وضعیت کمّی و کیفی کتاب‌های سینمایی با این افراد انجام می‌دهد.
در گفت‌وگوی پیشِ‌رو مرتضی پورصمدی عکاس و فیلمبردار مطرح سینمای ایران به بیان نظرات خود پرداخته است. ضرورت مطالعات گسترده در حوزه‌های مختلف هنر و علوم انسانی برای عوامل سینما، لزوم ایجاد حمایت‌هایی جدّی و برنامه‌ریزی شده برای تولید و انتشار منابع معتبر و به‌روز و همچنین ایجاد انگیزه و اشتیاق برای پژوهشگران و صاحبان تجارب در تالیف یافته‌های خود، از مهم‌ترین موضوعاتی هستند که در این گفت‌وگو بیان می‌شوند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
آیا انتشار کتاب‌های تخصصی سینما را در ایران دنبال می‌کنید؟
کم و بیش.
از انتشار کتاب‌های تازه چگونه خبردار می‌شوید؟
غالبا از طریق دوستانم باخبر می شوم. از آنجا که تعداد کتاب‌های منتشر شده در این حوزه زیاد نیست. پیگیریِ مستمری نیاز ندارد.
در سال‌های شروع فعّالیت حرفه‌ای خود، چه مطالعاتی داشتید؟
حدود 40 سال پیش تنها منابعِ خارجی وجود داشتند و این منابع هم به دلیل تخصصی‌بودن موضوع از تعدد چندانی برخوردار نبودند. از طرفی دسترسی به کتاب‌ها خیلی سخت نبود و با توجه قیمت پایین ارز می‌شد کتاب‌ها را به سادگی تهیه کرد.
وقتی نگاتیو به فراموشی سپرده شد و شیمی دوربین‌ها جای خود را به الکترومغناطیس داد، روند رشد ابزارهای تکنیکی سینما، شتاب بسیار عجولانه‌ای گرفت که ابزارهای گذشته را به سرعت کهنه کرد. در این بین سینماگران ما در جغرافیایی گیرافتاده بودند که به دلیل جنگ، تحریم‌ها و دیگر مشکلات، دسترسی به ابزارهای تازه برای‌شان ساده نبود. وقتی بخش خصوصی فعال شد توانست این خلا را کمی پُر کند.
از سوی دیگر سازگاری دانش سینماگران با ابزارهای تازه تسلط به زبان‌های خارجی و کامپیوتر را نیاز داشت که هر دو اینها مستلزم یک سری ساختارهای پیشینی بودند که فرد باید آنها را آموخته باشد. این تسلط از آنجا که اهالی سینمای ایران تلاش چشم‌گیری در آموختن علوم نو از خود نشان نمی‌دهند، تا هنوز چنانکه باید محقق نشده است.
بنابراین نسل من که آشنایی کمتری با سازو کار ابزارهای الکترو مغناطیسی دارد، دریافت مستمر خدمات و مشورت‌هایی را از گروه‌های جوان‌تر نیاز دارد. این گروه‌ها باید به خوبی آموزش ببیند و تسلط و دانش درستی به ابزارهای روز داشته باشند.
در سینمای امروز با وقوع تحولاتی که اشاره شد، دیگر مدیرفیلمبرداری از جایگاهی به عنوان مسلط‌‌ترین فرد به تمامی حوزه‌های تکنیکی و فنی پروژه برخوردار نیست و نمی‌تواند باشد و من معتقدم باید به شکل تیمی از همه امکانات به‌روز جهان مطّلع شد و استفاده کرد تا بیشتر بتوان بر مهم‌ترین مباحث این حوزه که غالبا فراموش هم می‌شوند متمرکز شد. این مباحث دانش استاتیکی و زیبایی‌شناختی فیلمبرداری است.
درباره ضرورت دانش زیبایی‌شناختی برای اهالی فنی توضیح دهید؟
برخی جوان‌ترها که نه شعر می‌خوانند، نه نقاشی می‌بینند، نه سفر می‌روند و نه وقت می‌گذارند که طبیعت را در نورهای مختلف تماشا کنند، می‌پرسند: چه کنیم که فیلمبردار خوبی باشیم؟ طبیعی است که دانش تکنیکی برای چنین افرادی کافی نیست. برای تنومندی دانشهای بصری، مطالعات جنبی و نه لزوما تکنیکی، یک نیاز جدّی است. قطعا فیلمبرداری که ده هزار بیت شعر خوانده بهتر از فیلمبرداری است که شعر نمی‌خواند و یا دیدن نقاشی در پیداکردن درک درستی از نور بسیار موثر است.
بر همین اساس ما در سینمای ایران ضعف فیلمنامه داریم، کدام فیلمنامه وجود دارد که بتوان برای ساخت آن رغبتی به ارائه و اجرای قالب‌های تازه و خلاقانه زیبایی‌شناختی پیدا شود.
چرا دغدغه‌های زیبایی‌شناختی اهالی فنی سینمای ایران، به تالیف کتاب منجر نمی‌شود؟
دلیل اصلی آن روزمرگی‌هایی است که همگی دچار آن هستیم. تنازع برای بقا، ساختار زندگی ما را تشکیل داده و فرصتی برای اندیشیدن‌های متمرکز و مستمر برای خلق و ارائه نظریه باقی نگذاشته است. تالیفات مستمر نیاز به بستری دارند که تحت حمایت‌هایِ برنامه‌ریزی‌شده، ضروت‌های ماهوی سینما را کشف و مورد کاوش قرار دهند.
تاکنون اتفاقاتی که در نقد و نظریه رخ‌داده، تماما بر مبنای توان‌مندی‌های فردی بوده و سیتماتیک نبوده‌اند و از همین رو تفکر غالب به دانشهای تکنیکی و فنی اکتفا می‌کند.
از سوی دیگر پژوهش و تالیف از سوی افراد حرفه‌ای نیاز دارد که او حداقل یک سال از حرفه خود فاصله بگیرد و بر تحقیق و پژوهش متمرکز شود، که خود این به کلّی ناشدنی است زیرا هیچ تضمینی در پرداخت هزینه‌های انتشار و ارائه کتاب با تیراژی شایسته وجود ندارد و حتی تضمینی نیست که کتاب به دست مخاطبان مشخص و خاص آنها برسد.
سخن آخر
معتقدم اگر فضای فیلمسازی ما با سوق‌یافتن به سوی مشارکت‌های تیمی، امکان بهره‌مندی از دانش حوزه‌های مختلف را در کنار هم، ایجاد کند، نیازی به افزودن کتاب‌های متعدد برای ارتقای دانش تک‌تک افراد در همه حوزه‌ها نخواهیم داشت. اساسا در فضای موجود سینمای ایران، نیاز قابل توجه و موثری به مطالعه حس نمی‌شود و مطالعات تخصصی و پیگیر هم با توجه به وضعیت موجود سینما بعد از مدتی با دل‌زدگی تعطیل می‌شوند.
ضروری است که پیگیری دانشهای جنبیِ حرفه تخصصی، یک نیاز جدّی تلقی شود زیرا مطالعات نقاشی، عکاسی، ادبیات، فلسفه، تاریخ و... هستند که درخت ذهن را تناور می‌کنند.
مرتضی پور صمدی متولد 1331 عکاس و فیلمبردار پیشکسوت سینمای مستند و داستانی ایران است. وی بیش از 60 فیلم بلند، مستند و تلویزیونی را در کارنامه خود دارد و چندین نمایشگاه عکس در کشورهای سوئد، فرانسه و کانادا داشته است. «آتش سبز»، «شبانه»، «شبانه‌روز»، «دایره زنگی»، «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» و «تهران هفت صبح» از جمله فیلم‌های بلندی است که پورصمدی فیلمبرداری کرده است.
مروری بر دیگر مطالب پرونده
دُرّی: سینمای ما تقلید می‌کند درنتیجه چیزی برای تالیف ندارد
مجیدی: نیازهای سینمای ما با ترجمه کتاب‌های پرفروش تخصصی رفع نمی‌شوند/ مترجمی روی پروژکتور «درِ طویله»گذاشته بود!
خضوعی ابیانه: کتاب‌های تخصصی ترجمه‌شده برای حرفه‌ای‌ها کهنه هستند
اسفندیاری: سینماگران برای مطالعه کتاب‌های فنی و تکنیکی احساس نیاز نمی‌کنند
زرین دست: کتاب‌های منتشر شده در ایران را دنبال نمی‌کنم/ تکنولوژی دیجیتال نیاز به مطالعات فنی را کم کرده است
پوراسماعیلی: جای خالی منابع زیبایی‌شناسی در پیوند با مباحث تکنیکی مشهود است
تقی‌پور: آشنایی درست اهالی سینما با دانشهای فنی و تکنیکی باعث کاهش هزینه‌های تولید می‌شود
نظر شما